Gömük 20 Yaş Dişlerinin Tedavisi

RÖPORTAJ: Demet DEMİRKIR

Gömük dişler deyince akla ilk gelen 20 yaş dişleri oluyor. İnsan vücudunda çene yapısı daha dar konumlandığından dişler gömük kalıyor. Gömük dişler hakkında ayrıntılı bilgi veren İstanbul Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Ağız, Diş Çene Cerrahisi Anabilim Dalı’ndan Prof. Dr. Hülya Koçak Berberoğlu, gömük dişlerin kişiye o an sorun çıkarmamasının ileride sorun çıkarmayacağı anlamına gelmediğini vurguladı. 

Her yaşta gömük dişlere rastlamanın mümkün olduğuna değinen Prof. Dr. Berberoğlu, “Gömük olan diş daha çıkmadan alınmasını istiyoruz çünkü diş çıktıktan sonra diğer dişleri itmiş oluyor; o zaman da dişi çekip ortodontik tedavi yapmak gerekiyor” dedi.

Prof. Dr. Hülya Koçak Berberoğlu “Gömük Dişler” hakkında merak edilen soruları anlattı. 

. Gömük diş nedir? Diş, neden diş etinde gömük kalır?
“Zamanı geldiği halde çenelerde yer alamayan dişlere gömük diş diyoruz. Dişlerin gömük kalması durumuna en çok 20 yaş dişlerinde rastlıyoruz. Bunları, üst köpek dişleri izler ve sırasıyla devam eder. 

Çenede en arkada kalan dişler en dar bölgede kendine yer aradığı için bu dar alanda yer bulamayıp gömük kalabiliyor. Nadiren de olsa sistemik hastalıklar nedeniyle dişler gömük kalabiliyor.”

. Gömük dişe her yaşta rastlamak mümkün mü? İleri yaşlarda gömük diş daha fazla mı karşımıza çıkıyor? Örneğin 20 yaş dişi nedeniyle vs…
“Gömük diş gömülü kalacaksa insanların erken dönemlerinden beri çene kemiğinde mevcut oluyor ama hastanın ya da bizim fark etmemiz ileriki dönemlerde olacağı için bazen öyle durumlarla karşılaşıyoruz ki 80 yaşındaki insan diş çıkarıyorum diye geliyor. 

Halbuki 18-20 yaşından itibaren gömük kalan yirmi yaş ya da köpek dişi bütün dişler çekildikten sonra ve kemik erimesi de olduktan sonra kendini hissettirmeye başlıyor. 40 yaşından sonra gömük diş olmaz, bizim fark etmemiz ileri yaşlarda olur. Gömük dişe her yaşta rastlayabiliriz çünkü o zamana kadar gömük dişi kimse fark etmemiş olabilir.”

. 20 yaş dişleri nedir? 20’lik dişe, “gömülü diş” demek doğru olur mu?
“20 yaş dişi diğer adıyla akıl dişi diş dizisinde en son yeri alan diştir. Yüzde 80-90’ı gömük oluyor çünkü genç nesilde çene yapısı daha dar boyutta konumlanıyor. Bunun beslenme alışkanlığıyla da ilgisi var mesela eski dönemde insanlar daha sert ve çiğ beslenme tarzını benimsemişken günümüzde daha yumuşak gıdalar ile beslenmeyi tercih ediyor. 

İnsanlar daha yumuşak gıdalara kaydıkça çene kemiği daralıyor. 200 yıl önce insanlarda dört azı dişe rastlıyorken şimdi ise üç azı dişe rastlanıyor o da üçüncüsü gömük 20 yaş dişleri oluyor. Eğer gömük olmuyorsa çenelerde sorunlara neden oluyorlar. Ön dişlerde çapraşıklık, kapanışın bozulması, eklem rahatsızlığı veya bulunduğu yerde diş eti sorunları yaratıyor.”

. 20’lik dişler her zaman 20 yaşında mı çıkar? Daha önce ya da daha sonra çıkması, bir sağlık problemine mi işaret eder?

“Her yaşta gömük diş görülebilir. Ağız içinde 18,20 yaşlarında bu dişler görülebilir ama röntgenle daha erken dönemde görebiliyor. 
Dişin erken ya da geç çıkması genetik bir bozukluktur, yoksa herhangi bir probleme neden olmaz.”

. 20’lik dişin çekilmesi zorunlu mudur? Çekilmezse nelere sebebiyet verir?
“Hastanın herhangi bir şikayeti yoksa diş dizisinde yer almışsa, herhangi soruna neden olmuyorsa dişi bırakırsınız ama günümüzde böyle güzel 20 yaş dişlerini bulmak mümkün değil. Çoğunlukla çekimini, eğer gömükse de cerrahi çekimini yapıyoruz. İçeride tamamen kapalı duruyorsa, eğer hastada çene ağrısı yapıyorsa, enfeksiyon yapmışsa, etrafında kist varsa ve tümör oluşmuşsa almamız gerekir.”

. Gömük dişe neden olabilecek risk faktörleri nelerdir? 
“Genel olarak kalıtsal kemik hastalıklarında birden fazla diş gömük olabilir. Bunun dışında evrimleşme ile çene kemiklerinin yapısı gittikçe küçüldüğü için dişler gömük kalıyor. Çok sert ve çiğ yiyeceklerle beslensek çene kemiklerini genişletecek işlemler yapsak bunun değişimini 100-200 sene sonra görebiliriz. Ateşli hastalıklar geçirmek, birtakım enfeksiyöz hastalıklar geçirmek, yumuşak gıdalarla beslenmek gömük dişe neden olabilir.”

. Her gömük diş enfeksiyona sebep olur mu? 
“Her gömük diş enfeksiyona neden olmaz. Yarı sürmüş üzeri yumuşak doku ile örtülü yarım çıkmış ise olama ihtimali daha çoktur.

. Gömük dişler çürümeye müsait midir? Ulaşım açısından zor olduğundan diğer dişlere göre daha çabuk çürür diyebilir miyiz?
“Diş içerdeyse dış ortamla temas etmeyeceği için çürük veya diş eti enfeksiyonuna neden olmaz, kistleşme ve tümörleşme yapar. Ama her gömük diş bunu yapmaz. Eğer diş çıktıysa, çürüme de yapar, diş eti enfeksiyonu da yapar.”

. Gömük dişler kişide ağrı yapmıyorsa yine de önlem alması gerekir mi?
“Dişin o an sorun yapmamış olması ileride sorun yapmayacağı anlamına gelmez, bunu hastaya anlatıyoruz. Genç yaşta diş çekimleri ve ameliyatlar daha çabuk iyileştiği için aslında bunun tespit edildiği zaman alınması gerekir.”

. Kişiler gömük dişin ağrısını bastırmak için antibiyotik kullanıyorsa, bu ilaçlar fayda sağlar mı?
“Doktor kontrolünde kullanılması daha iyidir, antibiyotik kullanan bir kişinin dişinin alınması gerekir. Hangi dozda verileceğine doktorunun karar vermesi gerekiyor. Bazen hasta, ilacı içiyor ağrısı geçiyor ve enfeksiyon kronik hale geliyor. 

Tekrar alevlendiğinde bu kez daha büyük bir enfeksiyon oluşuyor ya da kistleşmeye gidiyor. O nedenle hastanın kendi kafasına göre antibiyotik kullanmaması gerekiyor çünkü hastanın yaşı, alerjisi, böbrek ve karaciğer durumu hesaplanarak o ilaca kullanılmasına karar veriliyor.”

. Gömük dişler çekilmeli midir? İhmal edilen dişler kişi için problem teşkil eder mi?
“Hastanın hiçbir sorunu yoktur ancak ileriki zamanlarda sorun çıkarabilir. Hastayla bunu paylaşmak gerekir, hekim şunu söyleyemez, “Ömrünüz boyunca bu dişle ilgili sorun yaşamayacaksınız” çünkü garantisi yok.”

. Gömük dişlerin tedavisini nasıl yapıyorsunuz? Sıradan diş çekimi gibi mi yoksa ameliyat mı yapıyorsunuz? Ya da dişin durumuna göre her kişiye farklı yöntem mi uyguluyorsunuz?
“Sürmüş bir 20 yaş dişinin kendine özel bir çekim yöntemi var. Gömük olanı ise üstteki dokuları kaldırıp ameliyatla almak gerekiyor eğer etrafında kist tümör gelişmişse de ona daha büyük bir cerrahi operasyon yapmak gerekiyor.”

. Operasyonu sonrası kişinin dikkat etmesi gereken unsurlar var mı, aynı gün yemek yiyebilir mi?
“Çok sıcak olmamak şartıyla çok yumuşak ve sıvı gıdalarla beslenmek koşuluyla hasta iki saat sonra beslenmesine başlayabilir. İlk gün sıcak yememeli ikinci günden sonra da soğuk yememeye, ılık gıdalar yemeye dikkat etmelidir. 

İkinci günden sonra hasta gargara yapabilir, kişiler ameliyattan hemen sonra gargara yapıyor bu hiç doğru değil. Ağrı, şiş, ödem olabilir, ağız açma zorluğu yaşanabilir. Bu durumlar bazen iki üç gün bir haftaya kadar uzayabiliyor.”

. Hastanın konuşmasında problem oluyor mu?
“Hastanın konferansı varsa ameliyat olduktan sonra iki üç gün dikkat etmeli hatta mümkünse bir hafta bu tür mülakatlardan uzak durmaları gerekir. Her diş çekiminde bu olmaz ama bazı 20 yaş dişleri var beş dakikada alınabiliyor, cerrahi müdahale bile yapsanız hasta hissetmiyor.”

. Lokal anestezi mi uyguluyorsunuz?
“Çok büyük kist ve tümörler varsa genel anestezi yapılıyor ama yüzde 90-95’ine lokal anestezi yapılıyor.”

. Operasyondan kaç gün sonra hasta iyileşir? Hastadan dikişler ne zaman alınır?
“Dikişler bir hafta sonra alınıyor, 20 yaş dişinin zorluğuna göre de değişiyor. O gün kişinin istirahat etmesi gerekir çünkü kanama olma riski var, hasta açısından uyuşukluk hoş değil, 48 saat sonra hasta daha rahat olacaktır.”