Göz İçi Mercek Tedavisindeki Gelişmeler

Göz içi mercek nedir? Hangi alanlarda kullanılmaktadır? Kaç çeşit göz içi mercek vardır? Hangi hastaya hangi merceğin takılması gerektiğine neye göre karar verilir? Kataraktın belirtileri nelerdir? Gençlerde de görülebiliyor mu? Bebeklerde ya da çocuklarda katarakt varsa göz içi mercek tedavisi yapılabiliyor mu? Merceklerin ömrü ne kadardır? Katarakt ameliyatı için uygun zamana nasıl karar verilir? Kimlerin gözü lazer tedavisine uygun bulunmuyor? Göz içi merceklerle bu kişilerde uzak ve yakın görme sorunları düzeltilebilir mi? Lazer ya da mercek tedavisinde iki göze aynı anda işlem uygulanır mı?

Batıgöz İzmir Hastanesi Göz Hastalıkları Uzmanı Opr. Dr. Hülya Bolu lazer tedavisi, göz içi mercek ameliyatları ve katarakt ile ilgili merak edilenleri Sağlığım İçin Herşey’e anlattı.

. Göz içi mercek nedir? Hangi alanlarda kullanılmaktadır?
‘‘Dıştan gözlük takmak istemeyenlerin kullandıkları lenslere kontak lensler denir. Mercek ise göz içerisine yerleştirilen lenslerdir. Göz içi lensi ile göz içi merceği, aynı şeyi tarif eder. Bu merceklerin kullanılmasının birinci sebebi katarakt ameliyatlarıdır. Katarakt ameliyatında şeffaflığını yitirmiş olan göz merceği alınıp yerine hastanın görmesini sağlayacak olan yapay bir mercek yerleştirilir. Bu mercekler ayrıca gözlüklerinden kurtulmak isteyenlere de uygulanır. Uzak veya yakın görme sorunlarında gözlük takmak istemeyen 40 yaş üzeri kişilere katarakt gelişmeden yine bu merceklerden yerleştirilir.’’

GÖZ İÇİ MERCEKLERİN ÇEŞİTLERİ

. Kaç çeşit göz içi mercek vardır?
‘‘Monofokal ve multifokal olmak üzere iki çeşit mercek vardır. Monofokal mercek tek odaklı merceklerdir. 1970’lerden beri kullanılan, katarakt ameliyatlarında kataraktlı merceğin alınıp yerine yerleştirilen merceklerdir. Bu mercekler uzak görüşü sağlarken yakına iyi bir görüş sağlamadıkları için hastalar yakın gözlüğü kullanmak zorunda kalırlar. Çok odaklı anlamına gelen multifokal mercekler ise hem uzağı hem yakını gözlüksüz görme imkanı verir. Eskiden bu multifokal mercekler sadece uzak ve yakını gösteriyor ama ara mesafeyi göstermiyorlardı. Ancak son zamanlarda trifokal adı verilen mercekler çıktı. Bu mercekler hem uzak hem yakın hem de bilgisayar mesafesi olan 70 santimlik ara mesafe denilen alanda net bir görüş sağlayabiliyorlar. Bunların dışında hastanın astigmatı varsa bunları düzelten başka mercekler de var.’’

Op. Dr. Hülya Bolu

‘‘MERCEK, HASTANIN GÜNLÜK AKTİVİTELERİNİ KARŞILAMALI’’

. Hangi hastaya hangi merceğin takılması gerektiğine neye göre karar verilir?
‘‘1949’larda başlamış olan mercek takma tedavisi gelişen teknolojiyle çok iyi noktalara gelmiştir. Bu tedavi yöntemiyle elde edilen başarılarda, doğru kişiye doğru merceğin uygulanmasının payı büyüktür. Örneğin; multifokal mercek tercih edilen bir hastada, hastanın göz muayenesi çok detaylı yapılmalıdır. Hastanın gözünde sarı nokta hastalığı ya da retina ile ilgili herhangi bir hastalığın olmaması gerekir. Ancak böyle hastalara multifokal mercek uygulanabilir. Doktorun deneyimli olması önemlidir. Çünkü bu ameliyatlarda hiçbir şekilde komplikasyon veya problem istenmez. İçeriye koyulan mercekler özellikli merceklerdir ve hastaların beklentileri de ona göre yüksek olmaktadır. Doktorun hastasını çok iyi inceleyerek onun gündelik aktivitelerini karşılamasına daha uygun olan merceğe yönlendirmesi gerekir. Hasta gündelik hayatında daha çok spor mu yapıyor yoksa bilgisayar başında mı ya da araba mı kullanıyor bunları göz önünde bulundurarak pek çok mercek arasından seçim yapılmalıdır.’’

. SGK bu tedaviyi karşılıyor mu?
‘‘SGK, multifokal mercekler için bir miktar ödeme yapmaktadır. Ancak çok yetersiz olduğu için hastanın da katkıda bulunması gerekmektedir.’’

KATARAKTIN BELİRTİLERİ

. Kataraktın belirtileri nelerdir? Gençlerde de görülebiliyor mu?
‘‘Katarakt; göz içerisindeki şeffaf olan merceğin zamanla şeffaflığını kaybetmesi, dolayısıyla da görüşün bozulmasıdır. Görüş, düz bir camdan buzlu bir cama dönüşür. Katarakt daha çok ileri yaş hastalığıdır. Fakat sadece yaşlılarda değil, çocuklarda ve bebeklik çağında da katarakt görülebilir. Ciddi bir travma darbesi ile de hızlıca katarakt gelişimi olabilir. Şeker hastalarında ve kortizon içeren ilaçların uzun süren kullanımlarında da katarakt gelişebilir.’’

BEBEKLERE VE ÇOCUKLARA GÖZ İÇİ MERCEK TEDAVİSİ

. Bebeklerde ya da çocuklarda katarakt varsa göz içi mercek tedavisi yapılabiliyor mu?
‘‘Bu tartışmalı bir konudur. Eskiden 6 aylık ile 1-2 yaşa katarakt ameliyatı yapıldığında mercek takılmıyordu. Çünkü gelişme çağında oldukları için gözün içerisine koyulacak merceğin numarası bu gelişimle birlikte uyumsuzlaşacaktır. İşte numaralarda oynama olacağı nedeniyle altı yaşa kadar bekleniyordu. Ama bugün bir, bir buçuk yaş ve 2 yaş civarında mercek konulabiliyor. Çünkü öbür türlü beklenildiğinde göz tembelliği gelişebiliyor. Multifokal mercekler küçük yaştaki çocuklara yapılan katarakt ameliyatlarında da yine tercih edilmektedir. Çünkü monofokal mercek takılırsa uzak görüşü çok iyi olur ama çocuğun yakın gözlüğü takması gerekecektir. Okul ya da oyun çağındaki bir çocuğa sürekli yakın gözlüğü taktırmak çok zordur. Görme, özellikle yakın faaliyetlerle gelişen bir şeydir ve çocuğun görmesi doğuştan itibaren altı yaşına kadar devam eden bir süreçtir. Bu dönemde hiçbir engel olmamalı ki çocuğun görmesi tam olarak gelişebilsin.’’

. Merceklerin ömrü ne kadardır?
‘‘Bu mercekler akrilik yapıda ve göz içerisinde hiçbir aksiyon yaratmayan, ömrün sonuna kadar bozulmadan kalabilen merceklerdir.’’

KATARAKT AMELİYATI NE ZAMAN YAPILMALI?

. Katarakt ameliyatı için uygun zamana nasıl karar verilir? 
‘‘Görme, onda 10 üzerinden derecelendirilecek olursa; görmesi onda sekize düşen bir hasta bir anda çok rahatsız olabilir ve erken ameliyat isteyebilir. Ama bazı hastalar, görmesi onda üçe düştüğü halde, ben çok iyi görüyorum, diyerek ameliyatı istememektedir. Doktorların tercihi onda altının altına düşmeye başladığında katarakt cerrahisinin uygulanmasıdır. Çünkü katarakt çok sertleştiğinde ameliyat süresi uzar. Dolayısıyla ödem oluşabilir ve iyileşme süreci gecikebilir. Ne kadar erken yapılırsa iyileşme süreci de o kadar hızlı olur. O nedenle katarakt ameliyatının zamanı biraz hastaya biraz da doktorun yönlendirmesine bağlıdır.’’

MERCEK AMELİYATI KİMLERE ÖNERİLMEZ?

. Kimlerin gözü lazer tedavisine uygun bulunmuyor? Göz içi merceklerle bu kişilerde uzak ve yakın görme sorunları düzeltilebilir mi?
‘‘40 yaşında altındaki kişilerin, göz numaraları çok yüksek ve korneaları çok ince ise bu hastalara lazerle sıfırlama yapılamaz. Bu hastalara mercek ameliyatı önerilir. Ama bu ameliyat, merceğini alıp yerine mercek koyma şeklinde değildir. Hastanın kendi merceğine dokunmadan, aynı dışarıdan takılan kontakt lensler gibi, kendi merceğinin üstüne yerleştirilir. Dolayısıyla hastanın kendi merceğinin akadamasyonu (uyumsaması) da bozulmamış olur. Hastanın zaten yakın görme kabiliyeti vardır; bu ameliyatla sadece uzak görüşü düzeltmiş olur. 40 yaş ve üzerinde ise artık katarakt olma yaşına doğru ilerlendiği dönemde, özellikle hasta hipermetrop ise, şeffaf lens değişimi denilen hastanın kendi merceği alınıp yerine uygun mercek yerleştirilir. Özellikle uzakta da hipermetropisi olan hasta grubu bu ameliyatlardan son derece memnun kalmaktadır.’’

İKİ GÖZE AYNI ANDA İŞLEM YAPILIYOR MU?

. Lazer ya da mercek tedavisinde iki göze aynı anda işlem uygulanır mı? Bu tedavileri yaptıracak kişilerin ne kadar zaman ayırmaları gerekir? Bu ameliyatları yaptırmayı düşünenlere neler öneriyorsunuz?
‘‘Enfeksiyon riskini arttıracağı için iki gözü aynı anda yapmak tercih edilmez. Dolayısıyla birkaç gün arayla bu işlemler yapılır. Bir göze işlem uygulandıktan sonra ertesi gün o gözün kontrolleri yapılır. Her şey yolunda ise ve hastanın aciliyeti varsa bir gün sonra ikinci göz yapılabilir. Aciliyeti yoksa beş altı gün sonra yapmak tercihimizdir. İki göz birbirine ne kadar yakın sürede ameliyat edilirse beyinde göz uyumu o kadar hızlı sağlanır. Bu ameliyatları çok geciktirmemek gerekir. Hastalar en erken şekilde muayenelerini olmalı ve bu işlemden çok korkmamalıdırlar. Katarakt ameliyatında önemli aşamaların çoğu lazerle halledilmektedir. Gelişen lens teknolojisiyle gözlükten bağımsız özgür bir hayata devam edebilmek mümkündür.’’