Göz Kuruluğu Nedir? Tedavisi Nasıl Yapılır?

Gözyaşı ne işe yarar? Kuru göz nasıl bir hastalıktır? Göz kuruluğunun belirtileri ve nedenleri nelerdir? Klimalar göz kuruluğuna neden olur mu? Kuru göz, sjögren sendromu ya da romatoid artrit gibi sistemik hastalıklara bağlı olarak da ortaya çıkar mı? Lazer ameliyatları sonrasında göz kuruluğu olur mu? Neden kuru gözün tanısı ve tedavisi gerekir? Kuru gözün tedavi seçenekleri nelerdir? Suni gözyaşları ne işe yarar? Sarı nokta hastalığı yaşa bağlı mıdır? Hangi tip sarı nokta hastalığı daha tehlikelidir? Sarı nokta hastalığının tedavisi var mıdır? Sarı nokta hastalığında göz içi enjeksiyon tedavisi nasıl yapılır?

Sağlık Bilimleri Üniversitesi Göz Hastalıkları Ana Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Banu Açıkalın, tüm yönleriyle göz kuruluğunu ve sarı nokta hastalığını Sağlığım İçin Herşey’de anlattı.

GÖZYAŞI NEDEN ÖNEMLİ?

. Gözyaşı ne işe yarar?
‘‘Gözyaşı, göz sağlığı için olmazsa olmaz bir maddedir. Çünkü göz kapaklarının korneaya (gözün ön yüzeyine) sürtünmesini engeller. İkincisi korneayı besler; korneanın dışarıdan oksijen almasını (oksijenizasyon) sağlar. Ayrıca gözün içine herhangi bir yabancı cisim, bakteri veya virüs kaçtığı zaman bunun dışarı atılmasını sağlar. Gözün enfeksiyonlardan korunmasına bu şekilde mekanik bir katkı verir. Bunların yanı sıra gözyaşının içinde bulunan belirli maddeler yine bakterilere, virüslere karşı öldürücü etki (antibakteriyel) etki gösterirler. Dolayısıyla gözyaşında yapısal bozukluk veya miktar olarak bir azlık olması gözde ciddi sıkıntılara yol açar.’’

TEKNOLOJİNİN GELİŞMESİ ŞİKAYETLERİ DE ARTTIRIYOR

. Göz kuruluğunun belirtileri ve nedenleri nelerdir?
‘‘Kuru göz hastalıkları polikliniğine gelen en sık hasta popülasyonunu kuru göz oluşturur.  Polikliniğimize başvuran üç hastadan neredeyse bir tanesinin kuru göz şikayeti olur. Teknolojinin artmasına bağlı olarak bu sayının daha da artacağı tahmin edilmektedir. iPad’ler, bilgisayarlar, cep telefonları, havayı kurutan klimalardan dolayı kuru göz hastalarında çok ciddi bir artışla karşı karşıyayız. Kuru göz hastalarında yanma, batma ve ağrı şikayeti olur. Bazen hasta şikayetini tarif bile edemez. Bir şey okurken netliği bozuluyor diye gelir. Bazen çok nonspesifik şikayetler söyler; bazen hiçbir şikâyeti olmayabilir. Bunlar daha çok ağır göz kuru olgularıdır. Artık duyarlılık tamamen düşmüştür. Hasta hiçbir şeyi tarif edemez ama biz bulduğumuz başka bulguları görüp yine tedavisine başlarız. Gözyaşı miktarı azalmış olur ya da gözyaşının bazı yapısal bozuklukları vardır. Onlar da belirli hastalıklara bağlı olabilir. Eğer altta yatan hastalık tespit edilirse kuru gözün tedavisinde daha kolay bir aşama katedilir.’’

BAŞKA HASTALIKLARA BAĞLI OLARAK DA ORTAYA ÇIKIYOR

. Kuru göz, sjögren sendromu ya da romatoid artrit gibi sistemik hastalıklara bağlı olarak da ortaya çıkar mı? 
‘‘Kuru göz, sjögren sendromu ya da romatoid artrit gibi bazı sistemik hastalıklara bağlı olarak da ortaya çıkabilir. Sjögren sendromuna bağlı zaten çok belirgin olarak kuru gözü görülür. Bu hastaların sayısı diğer hastalara göre biraz azdır ama altta romatolojik hastalık veya başka hastalıklar bulunabilir. Mesela diyabet hastalarında daha sık kuru göz görülür. Parkinson hastalarında göz kırpma sayılarının daha az olmasına bağlı olarak yine kuru gözü daha fazla görülür. Böyle bir hastalık yakalandığında, hasta altta yatan hastalıkla ilgili branşa gönderilip tedavisi sağlanır. Böylece hasta kuru göz hastalığını daha rahat atlatır. Ayrıca katarakt,  refraktif amaçlı lazer ya da glokom ameliyatlarının kararı veriliyorsa öncesinde kuru göz mutlaka tedavi edilmelidir. Çünkü eğer hastanın kuru gözü varsa bu yapılacak ameliyatın başarısını olumsuz etkiler. Yine antidepresanlar (şu anda çok fazla kullanılıyor), akne tedavisinde kullanılan belirli ilaçlar da ciddi kuru göz yapar. Alerji hastalarına verilen antihistaminik ilaçlar ve yine bizim kullandığımız bazı ilaçlar maalesef kuru göz yapar. Bu konularda da hasta irdelenmeli; kalp hastalığı mı var, antihistaminik mi, antidepresan mı kullanıyor bunlar tespit edilmelidir. Eğer bu ilaçlarla ilgili hastalara yardımcı olunursa daha iyi sonuçlar elde edilir.’’

KURU GÖZ, LAZERE UYGUN DEĞİL!

. Lazer ameliyatları sonrasında göz kuruluğu olur mu?
‘‘Lazer ameliyatları sonrasında göz kuruluğu kesinlikle olur. Çünkü biz orada korneanın sinirlerini de kesmiş oluyoruz. Kestiğimiz zaman korneanın duyarlılığı artık düşüyor ve arkı bozmuş oluyoruz. Dolayısıyla gözyaşının yapımı düşmüş oluyor. Bu sebeple mutlaka ameliyat öncesi kuru gözü tespit etmemiz gerekiyor. Eğer ciddi bir kuru gözü varsa bu hastaların gözü lazere uygun değildir.’’

Prof. Dr. Banu Açıkalın

. Neden kuru gözün tanısı ve tedavisi gerekir? Tanı nasıl koyulur? Basit bir göz muayenesi ile anlaşılır mı?
‘‘Gözyaşının içinde gözün koruyucu mekanizması olan antibakteriyel ajanlar var. Korneanın beslenmesi yine gözyaşına bağlı. Gözümüzün sağlığı için gözyaşının mutlaka sağlıklı olması gerekiyor ya da bizim bu sağlığı doktor olarak sağlamamız gerekiyor. Göz kuruluğu basit bir göz muayenesi ile anlaşılabilir. Hastaya belirli testler uygulanır. Bazen bir test uygulanır;  bazen de birkaç test biraraya getirilerek tanı koyulmaya çalışılır.’’

TEDAVİ SEÇENEKLERİ NELER?

. Kuru gözün tedavi seçenekleri nelerdir?
‘‘Kuru göz, eğer hakikaten teknolojiye bağlı ise buharlaşma olur. Böyle ise önceden almamız gereken önlemler vardır. Kişiye daha fazla su içmesi ve suyu oturarak içmesi önerilir. Ortam nemini ayarlamamız gerekir. Bunun için kişi klimalardan biraz daha uzak durabilir. Arabaya bindiğinde klimasını biraz daha az açabilir veya tamamen yüzüne üflemesini engelleyebilir. Veya kaloriferlerin üzerlerine nemli bir şeyler koyup ortamı biraz nemlendirebilir. Ayrıca nem ortamını sağlayan koruyucu gözlükler vardır. Bunlar bizim genel olarak ortam ve kişi ile ilgili sağlayabileceğimiz durumlardır. Kişinin beslenmesiyle ilgili bazı önerilerde bulunulur. Örneğin omega-3 içeren besinler çok faydalıdır. Eğer hala sorun devam ediyorsa kullandığı ilaçları irdelenir. Kullandığı ilaçlarla ilgili bir problem varsa onlar kesmeye veya yerlerine başka ilaçlar koymaya çalışılır. Bunlarla da başa çıkılamıyorsa tedavi aşamasına geçilir. Raporotif tipte (teknolojiye bağlı) özellikle bilgisayar, cep telefonu kullanılırken gözü kırpma unutulduğu için kişiye arada göz kırpması, azıcık gözünü dinlendirmesi, gözünü kapalı tutması önerilir. Hastalar bunlardan çok fayda görür.’’

SUNİ GÖZYAŞLARININ TEDAVİDEKİ YERİ

. Kuru gözün diğer faktörlerden kaynaklanan durumlarda tedavisi nasıldır? Tedavide göz damlalarının (suni gözyaşlarının) yeri nedir? Bunlar düzgün kullanılması gerekli ilaçlar mıdır?
‘‘Diğer faktörlerden kaynaklanan durumlarda tedaviye genel olarak damla tedavisi ile başlanır. Bir ilacı ömür boyu kullanmak zordur ama suni gözyaşları, sürekli ve ömür boyu kullanılacak ilaçların en basit olanıdır. Ayrıca hastaya bazı jeller ile de yardımcı olunur. Ancak bunlarla başa çıkılamazsa imuneks proser damlalar verilir. En son aşamalarda, gözyaşını korumak için punktum tıkacı kullanılır. Gözyaşı kanalına bazı tıkaçlar takılır. Gözyaşı problemi, kirpik dibi iltihabına bağlı ise masajlar ve kirpik dibine temizlik önerilir. Bu masajları sağlayan bazı aletler vardır. Bir başka tedavi, gözyaşının yapılmasında bir refleks ark vardır ve korneadan gözyaşına gider. Bu ark aynı zamanda burunla da çalışır. Burunun içini uyaran ve yeni çıkan bu aletler önerilebilir. Hastanın şikayetine göre bu tedaviler basamak basamak planlanır.’’

SARI NOKTA HASTALIĞI NEDEN OLUR?

. Yaşa bağlı sarı nokta hastalığı nedir?
‘‘Sarı nokta hastalığı yaşlılıkta görülen bir hastalıktır. Merkezi görmemizi sağlayan yer; sarı nokta yani makula dediğimiz alandır. Bu hastalık maalesef burayı tutar. Yaşlanmanın yanı sıra sigara kullananlarda çok daha fazla görülür. Ayrıca genetik bir tanı gösterir. Eğer ailenizde sarı nokta hastalığı varsa sizde de olma riski vardır. Bu riski bulunanlar kesinlikle sigara içmemeli; beslenmelerine dikkat etmeli ve göz muayenelerini asla aksatmamalıdırlar. İlk evrelerinde hasta hiçbir şey fark etmeyebilir. O yüzden toplumdaki herkesin özellikle 40 yaşından sonra muayene olması çok önemlidir. Bu hastalık eğer erken yakalanırsa vitaminler verilerek, takip edilerek en azından durdurma tedavisi yapılabilir. Ancak hasta son evrelerde gelirse görmesini ciddi bir şekilde kaybetmiş olur. Bu olgulara da belirli tedaviler uygulanır. Ancak erken tanıda göz içi enjeksiyonlarının ve lazer tedavilerinin sonuçları başarılı olur.’’

. Sarı nokta hastalığının tipleri var mıdır? Hangi tipi daha tehlikelidir?
‘‘Sarı nokta hastalığının hem kuru hem de yaş tipi vardır. Ama kuru tip bir süre sonra yaş tipe dönebilir. Yaş tip daha agresif seyreder; daha ciddi bir görme kaybı ile sonuçlanır. Kuru tip  yaş tipe döndüğü için kuru tiplerin tedavisi ve takibi çok önemlidir. Özellikle göz içi enjeksiyonları yaş tipe yapılır.’’

GÖZ İÇİ ENJEKSİYON TEDAVİSİ

. Sarı nokta hastalığında göz içi enjeksiyon tedavisi nasıl yapılır?  
‘‘Yaş tip tanısı konulup enjeksiyon kararı alındıysa üç ay mutlaka ayda bir yapılmak üzere enjeksiyon uygulanır. Sonra hastanın takipleri yapılmaya başlanır. Enjeksiyon aralıkları hastanın durumuna göre belirlenir. Bazen daha kısaltılır; bazen arttırılarak hasta takibe alınır. Bazı olgularda senelerce sürebilir. Göz içi enjeksiyonları hastalığı durdurma aşamasında çok faydalıdır. Çoğu olguda hastaların görmeleri de artmaktadır.’’