Göz Kuruluğunun Belirtileri Nelerdir?

Gözyaşı ne işe yarar? Kuru göz problemi nedir, toplumda ne sıklıkta görülür? Bilgisayar kullanımının kuru göz problemine etkisi var mıdır? Lazer ameliyatları sonrasında göz kuruluğu riski nedir? Kuru gözü hastalığı tedavi edilmezse ne olur? Kuru göz ne tür yakınmalarla kendini gösterir? Kuru gözün tanısı nasıl konur? Kuru gözün tedavi seçenekleri nelerdir? Suni göz damlalarının doktor kontrolü dışında kullanılması sakıncalı mıdır?

Memorial Ankara Hastanesi Göz Hastalıkları ve Cerrahisi Uzmanı Op. Dr. Bekir Sıtkı Aslan tüm yönleriyle göz kuruluğunu Sağlığım İçin Herşey’de anlattı.

GÖZYAŞI NEDEN ÖNEMLİ?

. Gözyaşı ne işe yarar?
“Ağladığımızda, üzüldüğümüzde, sevindiğimizde çıkan gözyaşı, duygularımızla kumanda edebildiğimiz, kendi irademiz altında olan gözyaşıdır. Konumuz olan gözyaşı hiç farkında olmadan günün her saatinde, her dakikasında vücut tarafından salgılanan bazı salgıların gözün ön yüzünde kapakla göz küresi arasında kayganlığı sağlayacak bir zemin oluşturmak üzere ortaya çıkan bir bütünün parçasıdır. Gözde salgı olarak bir lipid parçası (yağ dokusu), bir tane müsin ve bir tane de aköz vardır. Müsin gözyaşının en içteki tabakasıdır. Onun üstünde aköz denilen sıvı tabaka ve onun da tepesinde lipid vardır. Müsin bu tabakanın göze tutunmasını sağlar. Arada gözyaşı içerisinde enzimleri gözün bir sürü dış ortamdaki etkenlere karşı korumasını sağlayan ve göz kapağıyla göz küresi arasında kayganlığını düzenleyen bir mekanizmanın ana maddesidir. Bunların üstündeki yağ tabakası gözyaşının buharlaşmayıp orada belli bir süre kalmasını sağlar. Normalde gözyaşının sürekli olarak salgılanması göz kapağının hareketiyle düzenlenir. Göz kapağının belli bir ritimde, dakikada 20 defa gibi bir her hareketinde gözyaşı gözde homojen bir şekilde dağılır ve göz küresi ile göz kapağı arasında sürtünmeye bağlı sorunları da ortadan kaldırır. İşte bu gözyaşı çeşitli nedenlerle salgılanmakta zaafa uğrarsa; katmanlardan lipid, müsin ya da aköz kısmında bir salgı eksikliği söz konusu olur. Bu katmanlar tam oluşamadığı için göz küresi ile göz kapağı birbirine sürtünür. Bu da gözde yanma, batma, yabancı cisim hissi ve bu benzeri birçok olumsuz duyguyu beraberinde getirir.”

“TOPLUMUN YÜZDE 40’INDA KURU GÖZ PROBLEMİ VAR”

. Kuru göz problemi nedir, toplumda ne sıklıkta görülür?
“Toplumun yüzde 40’ında kuru göz problemi var. Neredeyse her 2 kişiden biri bu problemi yaşamaktadır. Ancak bu kuru göz tablosu toplumdaki herkeste henüz bulgu vermiyor. Bulgu veren kuru göz oranı, kuru göz olabilecek potansiyel grubun ancak yüzde 20’sidir. Dolayısıyla kuru göz şikayetiyle doktora ancak yüzde 20’si başvurmaktadır. Kuru göz probleminin nedeni, kapaklardaki salgıları yapan bezlerin fonksiyon dışı kalmasıdır. Alerji veya diğer kronik enfeksiyonlar nedeniyle kapaklarda salgı yapan bezler fonksiyon dışı kalırsa bu salgılar göze ulaşamaz. Bir diğeri yine salgıları kumanda eden hormonal bir mekanizmanın olmasıdır. Özellikle adet dönemini noktalamak üzere olan kadınlarda ortaya çıkabilen bir durumdur. Kuru göz, sistemik hastalıklarda da ortaya çıkabilir. Bunlardan biri eklemleri tutan romatoid artrittir. Bir başkası üretrit ile birlikte seyreden sjögren denilen tablodur. Bunların hepsi immünolojik problemlerdir. Çevre kirliliği ve gözün aşırı ultraviyoleye maruz kalması da kuru gözün ortaya çıkması için yeterli nedenlerdir.”

Dr. Bekir Sıtkı Aslan

AŞIRI BİLGİSAYAR KULLANIMI GÖZÜ KURUTUYOR

. Bilgisayar kullanımının kuru göz problemine etkisi var mıdır?
“Bilgisayarın yan etkilerinden biri göz kırpma refleksini azaltmasıdır. Bilgisayara bakıldığında gözümüzü oraya sabitliyoruz ve kırpmadan aynı noktaya bakıyoruz. Bu bir bilgisayar oyunu ise fiksasyon daha da artıyor. Kırpma refleksiyle gözyaşı düzgün olarak dağılır. Aksi takdirde gözyaşı gözün içinde homojen dağılmayınca kuru göz bulguları ortaya çıkar. Gözyaşının bu dağılımına engel olacak bilgisayar dahil her türlü mekanizma ve başkaca yapılan işlerde devamlı fiksasyon yapılması ileride kuru göz olarak ortaya çıkacaktır.”

LAZER AMELİYATLARINDA KURU GÖZ RİSKİ

. Lazer ameliyatları sonrasında göz kuruluğu riski nedir?
“Miyop, hipermetrop veya astigmat için yapılan lazer ameliyatları, uygulamanın çeşidine göre kuru gözü oluşturmak konusunda katkıda bulunabilirler. Lazer yapıldığında katmanlardaki sinir lifleri kesilir. Bu sinir liflerinin kesilmesi orada yapısal bazı değişikliklere neden olur ve kuru göz gelişebilir. Ancak bu oran sanıldığı kadar yüksek değildir. Ama eğer gözde bu işlemden önce kuru göz söz konusu ise ve bu tespit edilmeden lazer uygulanırsa kuru gözle ilgili şikayetler daha etkin bir biçimde hastayı rahatsız eder. Mevcut olan problemin daha şiddetli hale dönüşmesine neden olabilir.”

KURU GÖZ HASTALIĞININ TEDAVİSİ

. Kuru gözü hastalığı tedavi edilmezse ne olur?
“Kuru göz, kapaksal iltihaplarla birlikte ortaya çıkabilir. Bunun dışında konjektör dokusunda yapısal değişiklikler yapabilir. Bütün bunların en önemlisi korneada olan değişikliklerdir. Bombe kısımda olan bu değişiklikler eğer beklentilerimizin ötesine geçerse gözlerde kontrol edilemeyecek zaman dilimlerinde görme kayıplarına kadar gidebilen sorunlar ortaya çıkabilir. Kuru göz olan insanlarda bu tedavi edilmez ise kontakt lens takılmasında sıkıntı olabilir. Katarakt ameliyatı söz konusu ise katarakt ameliyatında ileri teknoloji lenslerin takılması pek mümkün olmaz. Onun için kuru gözün tedavisi sadece hasta konforu açısından değil göz fonksiyonu açısından da olmazsa olmaz bir yaklaşım olmalıdır.”

. Kuru göz ne tür yakınmalarla kendini gösterir?
“Yanma, batma, yabancı cisim hissi, gözde çapaklanmalar, sabahleyin gözü açmada büyük bir zorluk, sıkıntı ortaya çıkar. Akşam saatlerinde yorgunluktan göz kapaklarını açma isteğinde iyice bir azalma olur. Dolayıısyla kuru göz olan insanlar, hayata adapte olmakta birçok zorluk çekerler.”

TANI NASIL KONUYOR?

. Kuru gözün tanısı nasıl konur? Kuru gözün tedavi seçenekleri nelerdir?
“Kuru göz için raflarda çok fazla çok kuru göz ilacı vardır. Bu kadar çok kuru göz ilacından herhangi birisini göze damlattığınızda tedavi yapma olasılığı o kadar çok ilaç sayısına böldüğünüz kadar olasılıktır. Tedavide önemli olan doğru teşhis koymaktır. Burada bir inflamasyon, lipid metabolizması bozukluğu, immün sistemle ilgili bir sorun var diye bakılmalıdır. Ortaya çıkan tablo aşırı buharlaşmayla mı ilgili yoksa sadece gözyaşı yapımındaki eksiklikten mi kaynaklanıyor diye de bakılmalıdır. Bütün bunların ayırıcı tanısına girmek gerekir. Ayırıcı tanı için birçok tetkik vardır. Bu tetkiklerde gözyaşı miktarı ölçülür, gözyaşı kırma zamanı belirlenir, gözde inflamasyon olup olmadığı testle saptanır. Korneanın topografisi ölçülerek adacıkların hali değerlendirilir. Salgı yapan kapaklardaki bezlerin yapısı görüntülenir ve sonuç olarak eksik olan parametre bulunarak o parametreye yönelik kuru göz tedavisi verilir. Kuru göz tedavisinin süresi de çok önemlidir. Çünkü bir grup ilacın içerisinde koruyucu maddeler vardır. Uzun süre kullanılırsa korneanın epidel hücrelerin direncinde azalma olur. Bu durumda seçilen ilaçların prezervan içermeyen tek kullanımlık ilaçlar olması çok daha akılcı olabilir. Bütün bu çerçeveleri önümüze koyduğumuz zaman kuru göz için ilaç skalası çok geniş ve bu geniş skala içerisinde doğru tanı yöntemleri kullanılarak doğru tedaviler yapılabilir.”

. Suni göz damlalarının doktor kontrolü dışında kullanılması sakıncalı mıdır?
“Bütün ilaçların içerisinde, etken maddesi ne olursa olsun, bu ilacı doktorunuza danışarak kullanın, yazar. Doktora danışılmadan hiçbir ilaç kullanılmamalıdır.”