Güvenli Anestezinin Kriterler ve Hastalara Sağladığı Faydalar

Güvenli anestezi ne demektir? Güvenli bir anestezi için ne tür ekipmana ve nasıl bir ameliyathaneye ihtiyaç duyulur? Hastadaki astım, KOAH yada kalp hastalığı gibi başka sağlık problemleri ameliyat ve anestezi güvenliğini nasıl etkileyebilir? Zor entübasyon ne demektir? Zor entübasyonun hasta güvenliği açısından nasıl bir önemi vardır? Güvenli anestezi kriterleri anesteziye bağlı komplikasyonların ve ölümlerin önlenmesinde nasıl bir öneme sahiptir? Ameliyat sırasında hasta güvenliğini tehlikeye düşürebilecek ne gibi durumlarla karşılaşılabilir? Türkiye’de güvenli anestezi uygulamaları yeterli midir? Merak edilen bu soruları Türk Anesteziyoloji ve Reanimasyon Derneği İkinci Başkanı ve aynı zamanda Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Anesteziyoloji ve Reanimasyon Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Güner Kaya yanıtlıyor.

Sağlık Adası Yayınları’ndan çıkan, gazeteci Esra Kazancıbaşı Öztekin ile Nihal Yazan’ın anestezi, yoğun bakım ve ağrı tedavisi konusunda uzman 15 hekimle yaptığı söyleşilerden oluşan ‘‘Sorular ve Yanıtlarla Anestezi’’ kitabında yer alan röportajın işte bazı bölümleri:

. Güvenli anestezi ne demektir? Güvenli anestezi kriterleri nelerdir?
“Dünyada ‘güvenli anestezi’ ve ‘güvenli ameliyat’ ile ilgili pek çok çalışma yapıldı ve birtakım protokoller oluşturuldu. Dünya Sağlık Örgütü tarafından da güvenli cerrahinin hastaların hayatını kurtaran önemli bir faktör olduğuna dikkat çekildi. Tabii, güvenli cerrahinin uygulanabilmesi için öncelikle güvenli anestezi ile ameliyat öncesi ve sonrası bakımın doğru ve eksiksiz yapılması gereklidir.

Güvenli anestezinin odak noktasını başta anestezi uzmanı olmak üzere cerrah, ameliyat hemşiresi, ameliyat sonrası bakım için yoğun bakım hemşiresi, yoğun bakım hekimi ile yardımcı sağlık personelinin bulunduğu eğitimli ekipler oluşturur. Güvenli anestezide ekipler arası iletişim, hastanın izleminin yapılması, ameliyat sırasında ve sonrasında kesintisiz bir şekilde hayati parametrelerinin takibi ve kontrol listele­rinin olması son derece önemlidir. Bu kontrol listelerinde cerrahinin ve anestezinin yanı sıra hastanın güvenliği için gerekli olan tüm uy­gulamalar ameliyat öncesi dönemden başlayarak yazılır. Hastanın adı soyadı, ameliyat öncesi muayenesinin yapılıp yapılmadığı, protokol numarası, ameliyatın cinsi, ameliyatın yeri, eğer el, kol, bacak yada göz ameliyatı ise operasyonun hangi taraftan yapılacağı, hastanın onayı, anestezi cihazının kontrolleri, acil bir takım olaylar için hazırlıkların yapılıp yapılmadığı, var olan acil ilaç ve ekipmanlar tek tek listelenir ve tıbbi personelin bu listeleri kontrol etmesiyle güvenlik arttırılır. Karışıklık olmaması için ilaç enjektörleri etiketlenir. Zor/başarısız entübasyon, alerjik şok, şiddetli kanama, lokal anestezik toksisitesi gibi durumlarda yapılacaklar belirlenir; ihtiyaç duyulabilecek ilaç ve tıbbi malzemeler hazır tutulur.

Hasta monitöre bağlanarak başta kalp ve solunum olmak üzere pek çok yaşamsal parametresi izlenir. Dikkat edilmesi gereken bir diğer konu da, ameliyat sırasında oksijen düşüklüğüne, karbondioksit yüksekliğine fırsat vermeden vücut kanlanmasının iyi sağlanmasıdır. Ameliyat sonrasında hasta, geçirdiği ameliyatın cinsine, sahip olduğu diğer hastalıklara, yaşına göre ihtiyaç olduğu müddetçe bakımına devam edilmelidir. Tüm bunlar gelişebilecek komplikasyonların mi­nimuma inmesini sağlayan önlemlerdir.”

GÜVENLİ ANESTEZİNİN ÖNEMİ

. Hasta güvenliği açısından tüm bu kurallara uyulmasının nasıl bir önemi vardır?
“Güvenli anestezi kurallarına uyulması, olabilecek komplikas­yonların önceden tespit edilmesini ve daha kolay önlem alınmasını sağlar. Örneğin hastanın geçirdiği bir hastalık ya da ameliyat nedeniyle boynunu hareket ettirememesi, gırtlaktaki bir problem ya da çenenin geride, dilin büyük, ön dişlerinin önde ve uzun olması, ağız içinde kitle bulunması, yaşlı bir hastadaki dişsizlik sorunu gibi anatomik bozuk­luklar entübasyon tüpünün yerleştirilmesini zorlaştırır. ‘Zor hava yolu’ denilen bu durum, hastanın hayatını tehlikeye sokabilecek önemli bir problemdir. Çünkü hastanın bilinci kaybolmuştur ve kas gevşetici ilaç­lar nedeniyle artık nefes alamamaktadır. Hastanın yaşayabilmesi için entübasyon tüpü hastanın nefes yoluna en kısa sürede yerleştirilmeli, bu arada da hastaya oksijen verilmeye devam edilmelidir. Bu işlemin adım adım yapılması gereken birtakım kuralları vardır ve gerekli ekipman elde hazır bulunmalıdır. Ayrıca söz konusu işlemleri uygulayabilecek ekip ve malzemenin el altında olması da dikkat edilmesi gereken bir diğer noktadır.”

ANESTEZİYE BAĞLI KOMPLİKASYONLAR ÖNLENEBİLİR Mİ?

. Güvenli anestezi kriterlerinin uygulanması anesteziye bağlı komplikasyonları ve ölümleri ne oranda önlemektedir?
“Güvenlik unsurlarına dikkat edilmemesi, insan hataları, cihaz hataları ve hastanın sahip olduğu diğer hastalıklar, anesteziye bağlı ölümlerin temel sebepleri arasında yer alır. Ancak güvenli anestezi kriterlerinin uygulanmaya başlanması dünyada anesteziye bağlı komplikasyonları ve ölüm oranlarını çok azaltmıştır. Türkiye’de anes­teziye bağlı komplikasyonlar ve ölüm oranları ile ilgili istatistiki veri bulunmamaktadır. Yapılan araştırmalara göre anesteziye bağlı ölüm riski gelişmiş ülkelerde son yıllarda 100 binde 1-2’ye gerilemiştir. Bu oran tabii ki çok genelleştirilmiş bir orandır.

Anesteziyle ilgili ilaç, alet ve cihazlardaki gelişmeler de güvenli anes­tezi kriterlerinin önemli bir parçasını oluşturmaktadır. Dokulardaki oksijeni gösteren ‘nabız oksimetrisi’, solukla çıkartılan karbondioksit miktarının ölçüldüğü ‘kapnografi’ cihazlarının devreye girmesiyle solunumsal nedenli kalp durması vakalarında, havayolu komplikas­yonlarına bağlı ölüm oranlarında ve beyin hasarlarında anlamlı azalma görülmüştür.”

. Peki, anestezi uzmanının güvenli bir anesteziye katkısı nedir?
“Anestezi hekimi, tıp fakültesinden mezun olarak doktor olup daha sonra TUS sınavını kazanarak anestezi eğitimine başlar. Beş sene hem teorik hem de hasta başında pratik eğitim alarak anestezi uzmanı olur. Uzmanlığı sırasında pratik gelişimini sürdürürken, başta ilgili der­neklerin ve çalıştığı kurumun düzenlediği olmak üzere çeşitli eğitim programlarına katılarak yeni bilgiler edinir. Anestezi uzmanı, eğitim ve tecrübeye sahip olmanın yanısıra monitör, modern tıbbi aletler gibi girişimsel teknolojinin olanaklarını da kullanabilmelidir. Dolayısıyla iyi eğitimli ve tecrübeli bir anestezi uzmanının güvenli anestezideki rolü çok fazladır.”7

GÜVENLİ ANESTEZİ İÇİN ULUSLARARASI STANDARTLAR

. Güvenli bir anestezi için nasıl bir ameliyathaneye ve ne tür bir ekipmana ihtiyaç duyulur? Bu konuda uluslararası standartlar nelerdir?
“Güvenli anestezi için bir ameliyathane, modern tıbbın ve tek­nolojinin sunduğu her olanağa sahip olmalıdır. Hastanın tansiyonu, elektrosu, nabız oksijeni (dokulardaki oksijeni), soluk sayısı, solukla çıkardığı karbondioksit miktarı, anestezi cihazından gelen-giden ok­sijen ve anestezik gazlar, hava yolu basınçları ile soluma parametreleri izlenebilmelidir. Bunun için gereken tüm alet ve cihazlar ameliyatha­nede bulunmalıdır. Bütün bu izlem yöntemlerinin anestezi uzmanı tarafından değerlendirilip gerekli girişimlerin anında yapılmasıyla anestezi güvenli hale gelir.

Dünya Anesteziyoloji Dernekleri Federasyonu’nun belirlediği gü­venli anestezi uygulamasının uluslararası standartlarına göre anestezi uzmanı ve yardımcısı teknisyen, hem ameliyathanede hem de derlenme odasında tüm ekipmanın kontrolünden sorumludur.”

. İdeal anestezi ekibi kaç kişiden oluşur?
“İdeal bir anestezi ekibi en az iki kişiden oluşmalıdır. Ancak acil ve zor vakalarda ekibe çok daha fazla kişi dahil olur.”

KİTAPTA YANITLARI YER ALAN DİĞER SORULAR

• Hangi hastalar anestezi uygulamaları için zor vaka olarak nitelendirilir?
• Hastada astım, KOAH ya da kalp hastalığı gibi başka sağlık problemlerinin olması, ameliyat ve anestezi güvenliğini nasıl etkileyebilir? Karşılaşılma ihtimali yüksek sorunlar için ne gibi önlemler alınır?
• Zor bir vakada, anestezi yönteminin seçiminden anestezinin uygulanmasına ve sonlandırılmasına kadar geçen süreçte ne tür tedbirler alınmalıdır?
• Başka sağlık problemleri olan hastalarda anestezinin muhtemel riskleri daha mı yüksektir?
• Zor entübasyonun hasta güvenliği açısından riski nedir? Nasıl önlem alınabilir?
• Ameliyat sırasında ve sonrasında anesteziden kaynaklanan ne gibi sorunlar ortaya çıkabilir? Ve bunlara karşı ne gibi önlemler alınmalıdır?
• Ameliyat sırasında, cerrahi uygulamaya bağlı hasta güvenliğini tehlikeye düşürebilecek hangi durumlarla karşılaşılabilir? Bu tür risklere karşı alınan koruyucu tedbirler nelerdir?
• Türkiye’de özel, devlet ve üniversite hastanelerinde güvenli anestezi uygulamalarıyla ilgili durum nedir?

ANESTEZİ KİTABINDA YER ALAN DİĞER KONULAR

Sağlık Adası Yayınları’ndan çıkan ‘‘Sorular ve Yanıtlarla Anestezi’’ kitabında ameliyata hazırlık döneminde yapılması gerekenlerden genel, bölgesel ve lokal anesteziye kadar pek çok konu yer alıyor. Çocuklarda, yaşlılarda, kalp ve KOAH hastalarında anestezi uygulamalarıyla ilgili bilgilendirici söyleşiler bulunuyor.

Gazeteci Esra Kazancıbaşı Öztekin ile Nihal Yazan’ın imza attığı kitap, Türk Anesteziyoloji ve Reanimasyon Derneği’nin katkılarıyla hazırlandı. 15 hekimle söyleşi yapılan kitapta, anestezi, yoğun bakım ve ağrı tedavisiyle ilgili merak edilen yüzlerce sorunun yanıtı yer alıyor:

. Anestezi Nedir, Ne İşe Yarar?

. Güvenli Anestezi Nedir?

. Anestezi Uzmanları Neler Yapar?

. Genel Anestezi

. Bölgesel Anestezi

. Sedasyon

. Lokal Anestezi

. Özellikli Durumlarda Anestezi

. Çocuklarda Anestezi

. Yaşlılarda Anestezi

. Kalp Hastalarında Anestezi

. Diş Tedavilerinde Anestezi

. Hamilelikte Anestezi

. Ağrısız Doğum

. Anestezi Uzmanınız ve Siz

. Hastaların Sorumlulukları

. Ameliyat Dönemi (Perioperatif) Bakım ve Tedavi

. Anestezi Uzmanınız Hep Yanınızda!

. Palyatif Bakım

. Anestezi ile İlgili Yanlış Bilinenler

. 23 Soruda Anestezi

. Vücudun Alarm Sinyali: Ağrı

. Ağrıları Dindiren Bölüm: Algoloji

. Girişimsel Ağrı Tedavisi

. Kanser Ağrılarının Tedavisinde Girişimsel Yöntemler

. Ağrı Tedavisinde Doğrular-Yanlışlar

. Kemoterapiler Bu Yöntemle Daha Güvenli

. Kalp-Akciğer Canlandırması

. “Hayata El Ver”

KİTAPTA RÖPORTAJI YER ALAN UZMANLAR

Kitapta anestezi, yoğun bakım ve ağrı tedavisi konularında söyleşileri yer alan hekimlerin isimleri soyadı sırasına göre şöyle sıralanıyor:

Prof. Dr. Zekeriyya Alanoğlu, Prof. Dr. Neslihan Alkış, Prof. Dr. Mustafa Bayar, Prof. Dr. Hülya Bilgin, Prof. Dr. Güner Kaya, Prof. Dr. Yüksel Keçik, Prof. Dr. Hasan Koçoğlu, Prof. Dr. Ercan Kurt, Prof. Dr. Ömer Kurtipek, Dr. Fikret Kutlu, Prof. Dr. Feyhan Ökten, Prof. Dr. Gül Köknel Talu, Prof. Dr. Emine Nur Tozan, Doç. Dr. Tuğhan Utku ve Prof. Dr. Dilek Yörükoğlu.

www.sagligimicinhersey.com portalıyla aynı adı taşıyan sağlık kitapları serisinin beşinci kitabı olan “Sorular ve Yanıtlarla Anestezi”ye D&R mağazaları başta olmak üzere kitapevlerinden ulaşabilirsiniz. Kitabı ayrıca D&R web sitesi ve İdefix başta olmak üzere online kitapevlerinden de temin etmek mümkün.

Sağlığım İçin Her Şey Sağlık Kitapları Serisi’nin “Sorular ve Yanıtlarla Hepatitler”, “Sorular ve Yanıtlarla Göz Hastalıkları”, “Sorular ve Yanıtlarla Diyabet” ve ‘‘Sorularla ve Yanıtlarla Romatoid Artrit’’ konulu kitapları da bulunuyor.