Güvenli Annelik Projesi Nedir?

Dünyada ve ülkemizde yaşanan anne bebek ölümlerinin çoğu gebelik hakkında yeterli bilgi sahibi olunmamasından kaynaklanıyor. Gebelik, doğum ve lohusalık dönemlerini yaşayan anneler ve aileler eğer yeterli bilgiye sahip değillerse sonu ölüme kadar giden ciddi problemlerle karşılaşıyorlar. Ülkemizde yaşanan anne bebek ölümlerinin engellenmesi için hem Sağlık Bakanlığı hem de sivil toplum kuruluşları çeşitli projeler yürütmekte. Bu projelerden biri de; Türkiye Aile Sağlığı ve Planlaması Vakfı ile Kanuni Sulta Süleyman Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nin ortak yürüttüğü “Güvenli Annelik” projesi. Güvenli annelik nedir? Güvenli annelik ne zaman başlar? Proje kapsamında yapılan çalışmalar neler? Tüm bu soruları Türkiye Aile Sağlığı ve Planlaması Vakfı Genel Koordinatörü Nurcan Müftüoğlu ve Kanuni Sulta Süleyman Eğitim ve Araştırma Hastanesi Eğitim Hemşiresi Bengü Aksoy yanıtladı. . Türkiye anne bebek sağlığı açısından ne durumda? Anne, bebek ölümleri konusunda tüm dünya ülkeleri arasında Türkiye'nin durumu nedir? Nurcan Müftüoğlu: Son yıllarda iyiye doğru bir gidiş var bu konuda. 20. yy sonunda anne, bebek ölüm oranları Türkiye’nin gelişim hızına yakışmayacak kadar olumsuz bir çizgideydi. Sağlık Bakanlığı’nın bunu ulusal bir politika haline getirmesiyle, üreme sağlığı programlarıyla bu konuda çok önemli yol kat ettik. Ülkemizde kadına ilişkin göstergeler çok olumsuz. Bütün dünya ülkeleri sıralamasında Türkiye, toplumsal cinsiyet ve kadın göstergeleri arasında her zaman 110 ya da 120. sıralarda yer alır. Sağlık göstergelerinde anne ölüm oranları çok ağırlıklı ve belirleyicidir. Anne ölüm oranlarında ülkemiz, tüm dünya ülkeleri sıralamasında 60. sırada yer alıyor. Anne ve bebek ölümlerini önleme konusunda çok olumlu ve hızlı bir yol kat ediyoruz. Türkiye’de eğitimde olduğu gibi sağlıkta da yenilik odaklı çalışmak ve bu alanı iyiye götürmek zorundayız. Önemli bir yol kat ettik; ama hala gelişmiş ülkelerle kıyasladığınızda gitmemiz gereken yol var. “GÜVENLİ ANNELİK KİŞİNİN HAMİLE KALMA İSTEĞİYLE BAŞLAR” . Güvenli annelik nedir ve kadınla ilgili hangi süreçleri kapsar? Annelik sadece çocuk doğduktan sonraki süreci mi kapsıyor yoksa hamilelikten önceki süreci de kapsıyor mu? Bengü Aksoy: Güvenli annelik kişinin hamile kaldığı andan itibaren başlar. Bebeği bir yaşına gelinceye kadar hem kendi öz sağlığı hem de bebeğinin bakımı ve sağlığını kapsayan bir süreçtir. "Kişinin hamile kalma isteğiyle birlikte güvenli annelik başlıyor" demek çok daha doğru olacaktır. . Türkiye Aile Sağlığı ve Planlaması Vakfı’nın başlattığı “Güvenli Annelik” projesinin amacı nedir? Proje ne zaman başladı ve proje kapsamında neler yapılıyor? Nurcan Müftüoğlu: Vakfımız 27 yıldır anne, çocuk alanında çalışan sivil toplum kuruluşu. 90’lı yıllarla birlikte güvenli annelik kavramını kullanmaya başladık. Bu gayretin ve hedefin içinde biz kendimize nasıl bir konum bulabiliriz diye düşündük. Güvenli annelikteki sorun alanlarını inceledikten sonra, birkaç öncelik tanımladık. Anne, bebek sağlığını iyiye götürmek için desteklenmesi gereken konulardan bir tanesi doğum öncesi bakım. Doğum öncesi bakım alma konusunda sadece hizmet sunumunun hazır olması yetmiyor. Annelerin bu konuda desteklenmesi gerekiyor. Dolayısıyla önceliğimizi böyle belirledik. Özellikle belirli coğrafi bölgelerde sağlık hizmetine yönelik tereddütlerin hatta direncin olduğu ama gereksinim de duyulduğu belirlenen noktalarda alan çalışmalarıyla, ev ziyaretleriyle gebeleri bilgilendirip gebeleri sağlık hizmet kullanımına yönlendirmeyi hedefliyoruz. Bir başka çalışma alanımız da; özellikle sağlık hizmetleri içerisinde gebe ve lohusalık eğitimlerini devreye sokmaktı. Bu konuda bilgilendirme yapılıyor. Amacımız bu bilgilendirmenin sistemli, standart ve etkili hale gelmesi. Biz bu alandaki çalışmaları geliştirmeye başladık. Bunun için eğitim modülleri hazırladık. İlk adımımızı da İstanbul’da şimdiki adıyla Kanuni Sultan Süleyman Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nde attik. İki yıl boyunca orada gebelere yönelik bir eğitim programı oluşturduk. Hem poliklinik hem de doğum düzeyinde eğitim programları başladı ve bütün hastane yönetimi ve personeli bu işte işbirliği yaptı. İki senelik uygulama sonucunda bu çalışmanın ölçüsü ve değerlendirmesi hem hizmet kullanıcılarla hem vericilerle yapıldı. Çok olumlu sonuçlar aldık. Bilgilerin, tutum ve davranışlara yansıdığını gördük. Hizmet sunucular da hizmetin niteliğinin olumlu etkilenmesinden etkilendiler ve bu sürece sahip çıkıldı sonuçta da sürdürülebilir bir hale geldi. “HASTANEMİZDE 2012 YILI İÇERİSİNDE 1829 KİŞİ EĞİTİLDİ” . Bu proje nasıl sürdürülebilir hale geldi? Bengü Aksoy: Vakıfla işbirliğimiz 2004 yılında başladı. 2006’da onların bizimle olan çalışması sona erdi. Biz beraberlik sone erdikten sonra projeyi o seviyede bırakmadık. İl Sağlık Müdürlüğü ile işbirliği yaparak gebe eğitici eğitimi programı düzenledik. Gebe eğiticileri yetiştirdik, üniversitelerle işbirliğine gittik. Bu eğiticileri hastanelerde, kendi birimlerinde aynı bizdeki modüle benzer bir modülle eğitim yapmalarını sağladık. Bizim hastanemizde Aralık 2012’ye kadar 1829 kişi eğitildi. İstanbul geneline bakarsak eğer 17.000’e yakın kişi gebe ve lohusalık eğitimi almış. Güvenli annelik projesinin en iyi taraflarından birisi; hem gebeye ulaşabiliyorsunuz hem de doğumhaneden itibaren doğum anından başlayarak da bu eğitimi devam ettiriyorsunuz. Doğumhanede bu eğitimi veriyorsunuz, doğum sonrası da lohusalık eğitimi veriyoruz. . Eğitimlere erkekler ya da gebenin yanında olan bir aile bireyi de katılabiliyor mu? Nurcan Müftüoğlu: Bu yaklaşımın hayata geçtiği yerlerde bazı önemli dinamikler var. Babalardan önce bir kayınvalide faktörüyle karşı karşıya kalıyoruz. Güvenli annelik sürecinde hizmet kullanımı noktasında; evde, hastanede doğum konusunda kayınvalidelerin birinci derecede karar verici olduklarını görüyoruz. Kırsalda bu çok daha etkili hale geliyor. Kayınvalideler doğum öncesi bakımı çok gerekli görmeyebiliyor, evde doğumu çok normal olarak algılayabiliyor; neredeyse bütün süreci kayınvalideler yönetebiliyor. Hastaneye hizmet almaya da kayınvalideler gebelerle birlikte geliyor. Kayınvalidelerin kazanılması bizim için son derece önemli. . Eğitimlerde hangi materyalleri kullanıyorsunuz? Bengü Aksoy: İstanbul İl Sağlık Müdürlüğü ve hastanemiz olarak gebelikle ilgili kitapçıklar oluşturduk. Bu kitapçıkları İstanbul İl Sağlık Müdürlüğü’nün internet sayfasında bulabilirler. Kadın doğum kliniklerinin olduğu tüm hastanelerden bu kitapçıklar temin edilebiliyor. Gebe eğitimlerimizi tamamlayan gebelerimize diploma veriyoruz. . Eğitim ne kadar sürüyor? Bengü Aksoy: Eğitim çeşitli modüllere ayrılıyor. Gebelik ve beslenme, doğum ve nefes egzersizleri, emzirme ve bebek bakımını içeren gebelik eğitimi veriyoruz. Eğitimi alan gebelerimize üzerinde, “Bilgili Anne, Sağlıklı Bebek” yazan bileklikler veriyoruz. Hastaneye doğum için geldikleri zaman bu bileklikleri takmalarını rica ediyoruz. Bu bileklikleri taktıkları zaman sağlık personeli için de çok iyi oluyor. Eğitimden geçmişsin diyerek diğer hastalarla etkileşimde bulunuyorlar. . Eğitimde kullandığınız maketler de var mı? Nurcan Müftüoğlu: Eğitim programlarının materyallerle desteklenmesi çok önemli. Emzirme eğitiminde kullandığımız materyaller var. Rahim modelimiz var; içinde küçük bir bebeğimiz var. Bebek nasıl büyüyor, doğum olayı nasıl gerçekleşiyor hepsini maketler üzerinde anlatıyoruz. “GÜVENLİ ANNELİK KIZ ÇOCUĞUNA DEĞER VERMEKLE BAŞLIYOR” . Hamile kalmak isteyen anne adaylarına neler önerirsiniz? Nurcan Müftüoğlu: Annelik gebelik kararıyla başlayan bir süreç. Bu kararı verdiklerinde sağlık hizmetlerinde ilk adımı atmaları son derece önemli. Güvenli annelik kız çocuklarına değer vermekle başlıyor. Dolayısıyla riskleri önlemek anlamında; erken ve geç gebeliklerin süreçlerinde destek almak çok önemli. Kişinin sadece kendisi değil etrafında da bir farkındalık oluşturması gerekiyor. Bengü Aksoy: Gebelerin ilk 14 hafta içerisinde mutlaka kontrollerine gitmelerini istiyoruz. Güvenli annelik kapsamında eğitimlerimiz İstanbul ilinde devam etmekte. İl Sağlık Müdürlüğü’nün internet sayfasında ya da hastanelerin sitelerinde bu eğitimleri bulabilirler. Kontrol ve bilgilendirme noktasında birçok eksikliklerin olduğunu görüyoruz. Elimizden geldiği kadar da tamamlamaya çalışıyoruz. Anne olmak isteyen bir hanıma tavsiyem; eğer anemisi varsa ve bunu daha önce çözerse gebeliğini çok rahat geçirir. Gebelikte folik asit desteği yaparsa çocuğunda oluşabilecek bazı hastalıkları önleyebilir. Kendi sağlığına verdiği değer aynı zamanda çocuğuna verdiği değeri gösterir. Kendisi ne kadar iyiyse, çocuğu o kadar iyi taşıyabilir. Çocuğun sağlığı için önceden doktora gitmek çok önemli. . Aile planlaması konusunda ailelere ne önerirsiniz? Bengü Aksoy: Güvenli anneliğin amaçlarından bir tanesi de; ailelerin istedikleri zaman, istedikleri sayıda çocuk sahibi olmasıdır. Bu sebepten dolayı da aile planlamaları yöntemlerine başvurabilirler. Aile planlaması yöntemleri için polikliniklere ve sağlık ocaklarına başvurabilirler.