Hallux Valgus Nedir, Nasıl Tedavi Edilir?

Ayak başparmağı çıkıntısının kadın ve erkekler arasında görülme sıklığı ve dağılımı nedir? Hallux valgusun nasıl bir önemi vardır? Erkeklerde risk faktörü nedir? Kadınlara ne tür ayakkabılar giymeleri tavsiye edilir? Ayak parmağında şekil bozukluğunun tedavisi nasıl yapılır? Ne tür ameliyat teknikleri vardır? Kişi ameliyattan ne kadar süre sonra ayağının üstüne basabilir? Hallux valgusun ilerlemesi durdurulabilir mi?

Memorial Kayseri Hastanesi Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı Prof. Dr. Sinan Karaoğlu ayak başparmağı çıkıntısını ve tedavisini Sağlığım İçin Herşey’de anlattı.

. Ayak başparmağı çıkıntısının kadın ve erkekler arasında görülme sıklığı ve dağılımı nedir?
“Ayak başparmağı çıkıntısı kadınlarda biraz daha ağırlıklı görülür. Bunun nedenlerinden biri yüksek topuklu ya da burnu daralan tipte ayakkabıların kadınlar tarafından daha çok giyilmesidir. Bir diğer sebebi de genetik olmasıdır. Ailesinde hallux valgus olan kişilerde daha sık rastlanır.”

‘‘HALLUX VALGUS BİR AÇILANMA PROBLEMİDİR’’

. Hallux valgusun nasıl bir önemi vardır?
“İlk başta sadece görsel bir problem iken bir süre sonra ayakta ve ayak başparmağında ağrılar görülür. Ayakkabı giymekte zorluklar çekilir. Estetik olmaktan öteye geçer. Bu hastalık bunyon olarak da ifade edilir. Kelime anlamı turp ya da şalgamdır. Bir çıkıntı gibi olduğu ve ilerleyen dönemlerde kızarıklık ortaya çıktığı için buna benzetilmiştir. Buradaki problem oradaki çıkıntı değildir. Asıl problem 1. tarak kemiği ile 1. parmak kemiğinin birbirine açı yapmasıdır. Bu durumda üçgen şeklinde bir deformite oluşmaktadır. Çıkıntı gibi gözüken yer de üçgenin tepesidir. Dıştan bakıldığında çıkıntı gibi gözükse de bu bir açılanma problemidir.

Hallux Latince’de başparmak, valgus da merkezden uzaklaşma demektir. Başparmağın tarak kemiğinden itibaren dışa doğru yön değiştirmesi anlamına gelir. Görselliğin yanı sıra deformitenin iç kısma tahriş yapmasına bağlı bu bölgede ısı artışı, kızarıklık, şişlik görülebilmektedir. Özellikle de ayakkabı ile sürtünme yapıldığında bu daha belirgin bir hale gelmektedir. Bunun sebepleri arasında genetik, cinsiyet ve esas olarak ayakkabı vardır. Kadınlarda sık görülmesinin nedeni de budur. Yüksek topuklu ayakkabı giyildiği zaman ayak parmakları bir rampada durur ve yer çekimi aşağı doğru inmeye zorlar. Üçgen bir ayak ucu düşünülürse bu aşağı inmede parmaklar eğrilmeye ve çıkıntı yapmaya zorlanır. Ayakkabı kullanmayan bazı ilkel toplumlarda bu hastalığa pek rastlanmaz.”

‘‘YUMUŞAK DERİDEN YAPILMIŞ AYAKKABILAR TERCİH EDİLMELİ”

. Erkeklerde risk faktörü nedir?
“Erkekler de yüksek topuk ve burnu dar ayakkabı giyerse onlarda da bu oran artar. Ama erkeklerde genetik faktörler daha çok ön plandadır. Kadınlara göre daha az sıklıkla görülür. Son zamanlarda boy uzatan tabanlıklar çıktı. Bu tabir biraz kastı aşan bir ifadedir. Boyu yükseltmez sadece topuktan bir yükseltme olur. Ayakkabının içinden bir yükselmedir. Son beş yılda yaygınlaşmaya başladı. Önümüzdeki yıllarda erkeklerde de buna bağlı bir artış gözükecektir. Böyle bir hileye kaçıldığında bu hastalığın yaygınlaşması muhtemeldir.”

Prof. Dr. Sinan Karaoğlu

. Kadınlara ne tür ayakkabılar giymelerini tavsiye ediyorsunuz?
“Önemli olan rampadır. Dolgu topukta rampa yani kaydırak mekanizması olmadığı için böyle bir risk olmayacaktır. Bu eğimin açısı önemlidir. Total yükselme çok önemli değildir. O yüzden dolgu topukta bu risk yok denecek kadar azdır. Bunun dışında parmaklara rahat yer bırakacak kadar bir mesafesi olan ayakkabılar seçilmelidir. Özellikle tabanın değil ama üstünün derisinin daha yumuşak olduğu, kaliteli ayakkabı seçmek önemlidir. Belki parmağın şeklini değiştirmeyecektir. Ama çok sert ayakkabılar şekli değişmiş ve çıkıntısı olan ayaklara daha fazla baskı yapacağı için kızarıklık ve şişliği daha kolaylaştıracaktır. Dolayısıyla daha yumuşak deriden yapılmış ve rahat ayakkabılar tercih edilmelidir.”

‘‘DEFORMİTEYE UYGUN CERRAHİ YAPILMALI’’

. Ayak parmağında şekil bozukluğunun tedavisi nasıl yapılır?
“Tedaviden önce ayakkabı seçimi çok önemlidir. Çok yaygın bir tedavi yöntemi olan parmak arası makara ya da gece atelleri, koruyucu destek silikon jeller kullanılabilir. Fakat bunların tedavide çok yeri yoktur. Deformiteyi düzeltmede bir derecelik dahi faydaları olmaz. 20 derecelik bir eğrilik varsa, parmak arası makara kullanımında altı ay sonra bu derece 19’a düşmez. Ama o bölgedeki baskıyı bir miktar da olsa azalttığı için semptomatik bir iyilik sağlanır. O bölgedeki ağrıyı, kızarıklığı ve yumuşak dokuya bağlı olan şişliği bir miktar azaltır. Bu anlamda kullanımı önerilir. Ama açısal olarak bunlar hiçbir düzeltme yapmazlar. Günlük yaşantı ağrı anlamında gerçekten sıkıntıya girdiyse o zaman cerrahi tedaviler gündeme gelir. 150 civarında ameliyat çeşidi vardır. Hangi hastaya hangi ameliyatın yapılacağına iyi bir değerlendirme ve tecrübeyle karar verilir. İyi planlama da başarıdaki yüzdeyi çok arttırır. Bu tip ameliyatlardan sonra tekrarlamanın olup olmaması en önemli sorudur. Gerçekten doğru seçim ve deformiteye uygun bir cerrahi yapıldıysa tekrarlama ihtimali sıfıra yakındır.”

‘‘AMELİYAT İÇİN AĞRININ OLMASI ÖNEMLİDİR’’

. Ne tür ameliyat teknikleri vardır?
“Sadece yumuşak doku ameliyatları da vardır. Ama bunların başarılı olma ihtimalleri çok düşüktür. Belki yüzde 1’in daha altında hasta grubu için daha uygundur. Kemik düzeltici ameliyatlar hastayı memnun eder. Bunda da seçimi iyi yapmak gerekir. Bazı kişilerin 1. tarak kemiğinde problem ön plandayken bazısında parmak kemiğinde olabilir. Kimisinde dejeneratif kireçlenme gelişmiştir. Onlarda seçilecek yöntem değişir. Önce durum tespitinin çok iyi yapılması gerekir. Ameliyat planlamasında özellikle basarak çekilmiş röntgenlerin çok büyük önemi vardır. Ameliyat söz konusu olduğunda filmleri mutlaka yük taşırken, ayakta çektirmek gerekir. Birçok hastada normal muayene masasında uzanırken görülen deformite ile ayağını yere basarken görülen deformite çok fark eder. Genellikle başparmaktaki çıkıntı daha belirgin hale gelir. O zaman bir takım eklemler ve kemikler arasında aşırı oynaklık var mı, nerelerin düzeltilmesi gerekir gibi kararlar verilir. Yere basan ayağı gözlemleyerek ve çekilmiş filmleri inceleyerek karar vermek çok önemlidir. Ameliyat bu işi tamamen çözmez. Her deformiteye de ameliyat uygulanmaz. Ameliyat kararı verilen bir hastada karar mekanizmasında mutlaka ağrının ön planda olması gerekir. Hasta sadece ayağının şeklinden memnun değil diye ameliyat edilememelidir.”

‘‘ALTI HAFTA DOLUNCA AYAĞA BASILMASINA İZİN VERİLİR’’

. Kişi ameliyattan ne kadar süre sonra ayağının üstüne basabilir?
“Eski yöntemlerde en az altı hafta süren alçılar ve hiç basmama gibi bir durum söz konusuydu. Artık güncel yöntemlerle ayak cerrahisinde büyük gelişmeler oldu. Tespit yöntemleri de gelişti. Günümüzde uygulanan ameliyatlarda, birçoğu için, ameliyattan çok kısa süre sonra ayağın topuk kısmına ve yan kısmına basılmasına izin verilir. İlk ve ikinci gün biraz ağrılı olsa da 3-4 gün sonra ödemler çözüldükten ve ağrılar yatıştıktan sonra biraz destekle hastanın yürümesine müsaade edilir. Alçı da çoğunlukla yapılmaz. Altı hafta dolunca ayağa basılmasına izin verilir. Hasta sekizinci haftadan sonra da ayakkabı giyebilir.”

‘‘ANESTEZİ YÖNTEMİNE, HASTANIN DURUMUNA GÖRE KARAR VERİLİR’’

. Bu yöntemde anestezi nasıl?
“Sadece ayak bileği çevresinde yapılacak blokaj anesteziden bütün belin uyuşturulmasına, genel anesteziye kadar çeşitli anesteziler uygulanabilir. Buna hastanın fikrine ve durumuna göre karar verilir. Anestezi doktoru, eğer hastanın astımı veya KOAH hastalığı varsa genel anestezi vermez. O zaman anestezi uzmanının ürettiği alternatif anesteziye uymakta fayda vardır. Hastanın ciddi panik atağı olabilir. Uyanıkken ameliyat olması mümkün değildir. Böyle bir durumda genel anestezi yapılabilir.”

. Hallux valgusun ilerlemesi durdurulabilir mi?
“Parmak arası makara, protezler ve cihazlar ilerlemeyi bir miktar durdurabilir. Ama ona sebep olabilecek tipteki ayakkabıları giymemek veya uygun ayakkabı seçimi daha önemlidir. Ağrı dışındaki sebeplerde hastaların ameliyat olmayı düşünmemesi gerekir. Ama ağrı, ayakkabının giyilememesi, yüründükten sonra sızıların fazla olması ameliyat sebebidir. Sadece estetik açıdan ayak kötü gözüküyor diye ameliyat olunmamalıdır.”