Hamilelikte Sancı Çeşitleri

Hamilelikte çekilen sancıların iki grup olduğunu söyleyen İ.Ü Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hakan Seyisoğlu, sancıları; hamileliğe dair olan normal sancılar ve gebeliğe bağlı olmayıp başka organlarla ilgili ağrılar olarak ikiye ayırıyor.  Prof. Dr. Seyisoğlu; hamilelik sancıları, doğum sancısı ve normal olmayan sancılarla ilgili sorularımızı yanıtladı.

. Hamilelikte sancı olur mu?

“Evet, hamilelikte sancı olabilir. Ama bu sancının normal mi, anormal mi olduğunu ayırt etmek lazım. Bir grup sancı normaldir, bir grup sancı ise normal kabul edilmez.”

. Hamilelikte normal ve normal olmayan ağrılar nasıl ayırt edilir?

“Hamileliğin ilk aylarında hormonal etkilere bağlı ödemleşme sonrası kasıkta bir ağrı ortaya çıkar; bu tür ağrılar gebeliğin normal ağrısıdır. Gebe, bu ağrıyı ‘kasık bölgesinde ağırlık hissi’ şeklinde algılar. Aynı dönemde, şiddetli adet ağrısına benzer kramp şeklinde ağrı varsa ve kanama da buna eşlik ediyorsa, düşük ağrısı olabilir. Hamilelik ilerledikçe büyüyen rahim ve rahmi yerinde tutan bağların gerilmesi ağrıya neden olabilir. Devamlı ve künt bir ağrı şeklinde algılanır. Bunun dışında çevre dokulara yapmış olduğu baskı da o doku ve organlara ait ağrılar şeklinde yansıyabilir. Bu tip ağrılar, genellikle gebeliğe bağlı normal ağrılar şeklinde kabul edilebileceği gibi şiddetli olarak hissedilmesi durumunda mutlaka değerlendirilmesi gerekir. Çünkü çevre organların fonksiyonları etkileniyor olabilir. Daha ileri gebelik haftalarında (28-30. haftadan sonra) rahmin uyarılma eşiği düşer ve buna bağlı gerginlik ve kısa süreli ağrılar hissedilebilir. Şiddetli kasılmalar şeklinde olmadığı sürece normal kabul edilir. Özellikle çocuk hareketlerinde ya da genel yorgunluk gibi durumlarda daha belirgin olarak hissedilir. Rahimin kasılmasına bağlı ağrılar kramp ve burkulma hissi şeklinde gelip geçici ağrılardır. Gebelik sırasında rahim kasılıyorsa bu önemli bir bulgudur. Kasılmanın ağrı olarak hissedilmesi önemlidir. Düşük, erken doğum ya da normal doğum eylemine işaret edebilir. Bir de bunların dışında diğer organlarla ilgili ağrılar da olabilir. Örneğin; apandisit ağrısı, safra kesesi ağrısı, idrar yolu ağrısı olabilir. İdrar yolları gebelikte rahmin büyümesi ile baskıya bağlı olarak değişir ve bu durum idrarın akışını yavaşlatır. Ayrıca idrarın asiditesi ve özellikleri değişir. Tüm bunlardan dolayı idrar yolu enfeksiyonları gebelerde çok daha sık görülür. İdrar yolu enfeksiyonuna bağlı ve/veya idrar akımının bozulmasına bağlı olarak ağrılar yaşanabilir. Ancak bu ağrılara genellikle yanma gibi idrar yapma şikayetleri de eşlik eder. Ayrıca gebelikte mide ve barsak sisteminin çalışmaları da etkilenir. Kabızlık, hazımsızlık, reflü ağrıları, gaz şikayetleri gebelik sırasında bu sisteme ait ağrılara neden olabilir. İşte sözünü ettiğim bu ağrılar yine gebelerde çok sık görülen ama gebeliğe bağlı olmayıp başka organlara bağlı olan ağrılardır.”

. Hamilelikte sancı bazen bir anne adayı için tehlike sinyali olabilir mi?

“Rahmin kasılması, anne adayı tarafından ağrı şeklinde algılanır. Böyle bir kasılmanın olması gebeliğin sonlanması ile bitebilir. Bu nedenle sancının haftasıyla ilgili olarak normal ya da patolojik olarak kabul edilir. Örneğin dokuz aylık bir hamilede sancının başlaması bir tehlike sinyali değil aksine müjde işareti kabul edilir çünkü doğumun belirtisidir. Ancak erken gelen ağrılar bazen gebeliğin erken sonlanması ile sonuçlanabilir. Doğum sancısı, kramp şeklinde ve gelip gidici ağrılar olarak hissedilir. Bu tür ağrılar, rahmin kasıldığını gösterir, o sırada hastayı muayene ederseniz rahmin sertleştiğini görürsünüz. Önce seyrek ve düzensiz olarak gelir ve daha sonra ritmik bir hal alarak sıklaşmaya başlar. Doğum eylemi sırasında 3-4 dakika ara ile gelip yaklaşık 45-60 saniye süren kasılmalar şeklinde olur. Bu ağrıların yaşandığı dönem, doğumun birinci ve en uzun evresidir. Rahim ağzı tam açıldıktan sonra ıkınmalı şekilde ağılar haline döner ve çocuğun itilmesini sağlayarak doğumu gerçekleştirir. Eğer doğum ağrısı zamanından erken başlarsa o zaman biz tedavi olarak rahmin kasılmasını önleyici ilaçlarla kasılmayı durdurmaya çalışır ve mümkün olduğunca gebeliğin devam etmesini sağlamayı amaçlarız. Zaten gebelikte ağrının normal mi, anormal mi olduğunu tespit edecek tek kişi doktordur, o zaman gebenin yapacağı şey doktora gitmek. Olağan dışı bir ağrıyla karşılaştığında doktora gidecek ve bu ağrının normal olup olmadığı tanımlanmaya çalışılacak.”

. Hamilelikte sancının tedavisi var mıdır, varsa nelerdir?

“Öncelikle sancının normal mi yoksa anormal mi olduğunu anlamak lazımdır. Eğer anormal ağrı ise hangi organa ait ağrı olduğunun mutlaka tespit edilmesi gerekir. Çünkü tedavinin şekli, organdan organa değişecektir. Gebeliğin kendisine ait sancı ise yine ağrının tipi ve gebeliğin haftasına göre tanıya gidilir. Tedavi edilmesi gereken ağrı ise, örneğin erken doğum ağrısı ise buna uygun tedavi uygulanır. Biz bu rahmin kasılmasını önleyen tedaviye ‘tokoliz’ adını veririz. Ya da diğer organlara ait ağrı ise o organın hastalığı ile ilgili tedavi uygulanır. Her ağrının aynı ortak bir tedavisi olmaz. Ağrının nedeni ne ise o tedavi edilir. Yani sadece ağrıyı kesmek amaçlanmaz. Gerekirse gebe ameliyat edilebilir (örneğin apandisit, yumurtalık, safra kesesi ameliyatları gibi).”

. Hamilelikte sancının ilaçla tedavi edilmesinin bebeğe bir zararı olur mu?

“Bir gebenin rastgele herhangi bir zamanda ağrı kesici kullanması doğru değildir. Mutlaka bir hekim tarafından kontrol edilip ağrının normal ya da anormal olup olmadığının belirlenmesi gerekir. Zaten daha önce de belirttiğim gibi amaç ağrıyı kesmek değil, ağrıya neden olan durumu tespit edip onu tedavi etmektir. Ağrı erken doğum ağrısı ise kullanılacak ilaçlar hastane ortamında ve dikkatle mutlaka doktor kontrolünde uygulanır. Çünkü olayın devamının takip edilmesi ve buna göre doz ayarlaması yapmak gerekir. Bu konuda kullanılan ilaçların kontrol altında uygulanması durumunda bebeğe zararı olmaz. Zaten kasılmaların durdurulmasının amacı bebeğin erken doğarak zarar görmemesini sağlamaktır. Bunun dışında diğer organların hastalıklarında kullanılacak ilaçlar, yine doktor kontrolünde olmak koşulu ile gebelikte kullanılabilir. Sadece ağrı kesiciler açısından olaya bakacak olursanız, her ağrı kesici gebelikte kullanılmaz. Genellikle en sık kullandığımız ilaç, parasetamol grubu ilaçlardır. Erken gebelik haftalarında daha rahat kullanabildiğimiz bu ilaçlar, ileri gebelik haftalarında kullanılması durumunda (28-30 gebelik haftasından sonra) bebekte ciddi sıkıntılara yol açabilmektedir. Bu nedenle ileri haftalarda çok gerekmedikçe bazı grup ağrı kesici ilaçların kullanılmaması gerekmektedir.” Demet Demirkır