Hamilelikte ve Tüp Bebek Tedavisinde Covid-19 Riski

Koronavirüs hamileleri nasıl etkiliyor? Hamileyken koronavirüs geçiren bir kadında virüs bebeğine de geçer mi? Doğum normal yolla mı yoksa sezaryenle mi yapılmalıdır? Covid-19 tedavisi gören annenin kullandığı ilaçlar bebeğe zarar verir mi? Covid-19 geçirmek tüp bebek tedavisine engel midir? Tüm bu soruların yanıtlarını İstanbul Kadın Sağlığı ve Tüp Bebek Merkezi’nden Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Op. Dr. Ozan Özolcay veriyor.

GEBELİĞİN İLK 6 AYINDA ÇOK BÜYÜK PROBLEM ÇIKARMIYOR

. Koronavirüs hamileleri nasıl etkiliyor?

‘‘Koronavirüs neredeyse on yıllarca öncesinden biliniyor. 2003 yılında SARS, daha sonra da MERS ile yine Uzakdoğu’da kendisini göstermişti. Koronavirüs bu virüslerin akrabası olan bir virüs grubu. Covid-19 denmesinin sebebi, covid kelimesinin içerisindeki co: korona; vi: virüs; d: disease, İngilizce hastalığı temsil ediyor. 19 da 2019 yılında çıktığını gösteriyor. Diğer hastalıklardan farkı, onlar daha lokal seyrettiler ve çok fazla bulaşıcı değillerdi. Koronavirüsünün en büyük özelliği çok hızlı bulaşabilmesi ve birtakım ek hastalıkları olduğu için yaşlı grubu çok fazla seçebilmesidir. Kadınların endişesi ise gebe kalırlarsa koronavirüsten ciddi anlamda etkilenecekleri düşüncesinden kaynaklanıyor. Virüsle ilgili yazılar çok yeni olduğundan buna evet ya da hayır demek çok doğru olmaz. Şu andaki genel literatür bilgileriyle konuşursak özellikle gebeliğin ilk altı ayında çok büyük bir problem çıkarmıyor. Ancak son üç ayında bebek artık anne rahminden iyice çıkıp akciğerlere doğru büyümeye başlar. Eğer o esnada anne koronavirüse maruz kalırsa, koronavirüs ciğerleri olumsuz etkilediği için gebe adayında problem çıkarabilecektir. Ayrıca gebelikte bazı özel durumlar da var. Bazı gebeler gebeliğin ilerleyen haftalarında gebeliğe bağlı tansiyon yükselmesi hastalığına yakalanabiliyorlar. Ya da bazı gebe adayları gebeliğin özellikle 24.-25. haftasından sonra gebelik şekerine (gestasyonel diyabet) yakalanabiliyorlar. Özellikle tansiyon hastası olan yaşlı grupta ve şeker hastası olan grupta sıkıntılı seyir aynı şekilde gebelerde de söz konusu oluyor. Dolayısıyla  gebeliğe, 28. haftadan sonrası yüksek tansiyon bir de şeker hastalığı eklenirse problem çıkma ihtimali yüksektir.’’

KRONİK HASTALIĞI OLAN HAMİLELER OLUMSUZ ETKİLENEBİLİR

. Hamilelik öncesi kronik hastalığı olanları nasıl etkiler?

‘‘Genel olarak ülkemizdeki gebelerin yaşı genç olduğu için kronik hastalığa yakalanma ihtimali de çok az. Ama diyelim ki hamilelik öncesinde diyabeti ya da sistemik lupus gibi bütün sistemi etkileyen bir kan hastalığı söz konusuysa, gebe kaldıkları zaman risk altında olacaklardır. Çünkü bu tür kronik bir hastalıklar bağışıklık sistemimizi olumsuz etkiler.’’

KORONAVİRÜSLÜ ANNE EMZİRİRKEN BEBEĞİNE GEÇİREBİLİR

. Hamileyken koronavirüs geçiren bir kadında virüs bebeğine de geçer mi?

‘‘Şu andaki bilgilerimiz, annenin karnındaki bebeğe koronavirüs geçmediği yönünde. Bebek annenin karnındayken çok daha güvenli bir ortamda. Fakat doğum esnasında anne aktif enfeksiyon geçiriyorsa, örneğin 39 haftalık ve doğum sancıları ile hastaneye geldiği sırada yüksek ateşi ve öksürüğü varsa, testte de koronavirüs olduğu tespit edildi ise bebeğe geçirme ihtimali var. Çünkü doğumdan sonra bebeğini emzirirken çocuğun yüzüne bakarak nefes alıp verecek. Koronavirüsün şu an için bildiğimiz insandan insana geçme yolu solunum yoluyla. Ancak anne sütünün şu anda koronavirüsü taşımadığını biliyoruz. Doğum sırasında aktif enfeksiyona sahip olup çocuğunu da emzirmek zorunda olan anneye o aktif dönemde sütünü bir pompa yardımıyla boşaltıp biberonun içerisine koymasını tavsiye ediyoruz. Çünkü anne sütü özellikle ilk altı ayda bebeğin alması gereken tek ve en önemli besindir. Bebeği bundan mahrum bırakmamak lazım. Çünkü sütün içerisinde bebeği ileriki hayatında mikroplara karşı koruyacak birçok antikor bulunuyor. Ama doğum yaparken vajen sıvısında tespit edilmişse bu yolla geçebilme ihtimali de çok az olsa da var.’’

Op. Dr. Ozan Özolcay

NORMAL YOLLA DOĞUM YAPABİLİR Mİ?

. Doğum normal yolla mı yoksa sezaryenle mi yapılmalıdır?

‘‘Gebede koronavirüs yoksa her şey de yolundaysa doğum normal yolla olur. Fakat doğuma yakın zamanda enfeksiyonu kaptıysa bu enfeksiyon akciğerlerde aktif durumda olduğu için normal doğum yapamaz. Çünkü doğum esnasında bebeğin başı annenin vajinasından çıkabilsin diye anne ıkınmak durumundadır. Anne bebeği itebilmek için oradaki kaslarını çalıştırmak zorundadır. Fakat nefes alma problemi varken ıkınma hareketini yapma şansı pek olmayacaktır. Dolayısıyla sezaryenle  doğum yapabilecektir. Ancak sezaryen yaparken de gebe, genel ve lokal olmak üzere iki türlü uyutulur. Genel anestezide akciğerlere inmek için boğazdan içeri bir hortum yerleştirilir. Gebe, o sırada aktif bir enfeksiyon taşıyorsa, nefes yollarının alt kısmını pozitif basınçla havalandırdığımız için enfeksiyonu daha aşağı akciğer bölgelerine indirebilme ihtimali olacaktır; o yüzden çok dikkatli olmak gerekir. Dolayısıyla aktif enfeksiyonu bulunan anne adayına, belinden aşağısı iğne yardımıyla uyuşturularak lokal anestezi tercih edilmelidir.’’

ANNE KORONAVİRÜS TEDAVİSİ GÖRÜYORSA…

. Covid-19 tedavisi gören annenin kullandığı ilaçlar bebeğe zarar verir mi?

‘‘Şu anda covid-19 enfeksiyonuna karşı aşı ve ilaç yok. Tedavide başka hastalıklarda ya da viral hastalıklarda etkin olduğu bilinen ilaçlar kullanılıyor. Fakat bunların hiçbiri covid-19’a özgü bir tedaviyi içermiyor. Hamileliğin özellikle ilk 8-10. haftasında bebeğin iç organ taslakları oluşur. Bu çok hayati önemde bir dönemdir. Bu dönemde annenin mümkünse folikasit dışında hiçbir vitamini bile kullanmasını istemiyoruz. Dolayısıyla eğer bu dönemde anne aktif bir enfeksiyona yakalanırsa ve hayatını tehdit edecek bir durum söz konusu olursa destek ilaçları önerilebilir. Gebelikte kullanılacak ilaçlar kategori kategoridir. Mesela A kategoridekiler en güvenilir ilaçlardır. Kategori X ise en sıkıntılı gruptur. Annenin hayatını riske atacak bir durum söz konusuysa, kategori olarak bebeğe zarar verme ihtimalinin en az olduğu yardımcı ilaç gruplarından biri seçilir.’’

TÜP BEBEK TEDAVİSİNE ENGEL Mİ?

. Covid-19 geçirmek tüp bebek tedavisine engel midir?

‘‘Çocuk sahibi olmak çok özel bir durumdur ama çok acil bir durum değildir. Birkaç ay beklenebilir. Özellikle enfeksiyonun ilk başladığı mart ayının başından nisan ayının sonuna kadar pek hasta almadık. Nadiren, yumurtalık rezervi çok azalmış belli gruptaki hastalarımızı tedavi etmek zorunda kaldık. Ya da o esnada kansere yakalanmış bir hasta kemoterapi alacaksa, yumurtalıkları bu durumdan ciddi zarar göreceği için yumurtalıkları toplanıp donduruldu. Dolayısıyla bu şartlardaki insanlara tüp bebek transferi yapmadık; onların embriyolarını bir tank içerisinde dondurarak sakladık. Çünkü virüsün bu insanlara ve bebeklerine zarar verip vermeyeceğini bilmiyoruz. Virüsler genellikle çok büyük zarar vermiyor ama sonuçta bu ne olduğunu bilmediğimiz yeni bir durum. Gelen yayınların ilk başında bebeklerle ilgili düşük miktarında bir miktar artış olduğu yönünde bir yazı çıktı fakat daha sonra gelen pek çok bilimsel makalede bunun olmadığını gördük. Şimdi koronavirüs riski taşımayan hastalarımızı tedaviye yavaş yavaş almayı planlıyoruz.’’

HAVUZ YERİNE DENİZ TERCİH EDİLMELİ

. Hamilelere havuz ya da denizden koronavirüs bulaşma riski var mıdır?

‘‘Koronavirüs salgıyla bulaşan bir enfeksiyon. Özellikle koronavirüslü biri öksürüp hapşırdığında ağzından çıkan damlacıkların üzerindeki bu virüslerin karşısındaki insanın solunum sistemine geçmesiyle bulaşıyor. Dolayısıyla denizi tercih etmek çok daha mantıklı olacaktır. Aslında havuzlar da günümüzde klorlama ya da ozon yöntemiyle dezenfekte ediliyorlar ama yine de havuz daha kapalı daha küçük bir yer. Deniz çok daha büyük bir alanı kapladığı için karşınızdaki insanı enfekte etme ihtimali az olacaktır.’’

. Covid-19 salgını gebelik muayenelerini nasıl etkiledi?

‘‘Gebe kalındıktan sonra muayeneye gidip bebeğin gelişimini görmek, kalp sesini duymak en çok istenilen şeydir. Ama muayeneye giderken takside, otobüste ya da hastanedeki herhangi bir görevliden, doktorun kendisinden enfeksiyon kapma ihtimali var. Dolayısıyla muayene sıklıklarının biraz daha açılmasını rica ettik. Kanama ya da çok şiddetli ağrı gibi çok acil bir durumlarda hekimleriyle temasa geçmelerini istedik.’’