Hareket Bozukluğu Yapan Hastalıklara Dikkat!

Beyin işlev bozukluğuna bağlı olarak ortaya çıkan hareket bozuklukları ve tedavisini Türk Nöroşirürji Derneği Genel Sekreteri Prof. Dr. Selçuk Peker Sağlığım İçin Her Şey’e anlattı.

ORTOPEDİK DEĞİL BEYİN İŞLEV BOZUKLUĞUDUR

Hareket bozuklukları; beyin işlev bozukluğuna bağlı olarak ortaya çıkan ve yürüyüş, kol ve bacak hareketleri engelleyen ya da yüzdeki mimiklerde değişikliklere sebep olan türde hareket bozukluklarıdır. Ortopedik problemlerle karıştırılmamalıdır. En sık rastlanan hastalıklar; parkinson, distoniler ve esansiyel tremor adı verilen sebebi bilinmeyen el, baş titremeleridir.

DOPAMİN EKSİKLİĞİ İLE PARKİNSON ORTAYA ÇIKIYOR

Parkinson, toplumda yaş ilerledikçe daha çok görülen önemli bir hastalıktır. Yaklaşık olarak 70 yaşını geçen insanların yüzde 1’inde parkinson hastalığı görülebilir. Parkinson hastalığında sebep; beyinde hareketlerin koordine olmasını sağlayan, beynin verdiği emirlerin düzgün yerine getirilmesini sağlayan bir maddenin eksik olmasıdır. Bu madde dopamindir. Bazı kişilerin beyninde dopamin maddesi, kimi zaman bilinen kimi zaman da bilinmeyen sebeplerle yeteri kadar imal edilemez. Bu yüzden de hastada çeşitli klinik tablolar ortaya çıkar.

HAYAT KALİTESİNİ BOZAN HASTALIK “PARKİNSON”

Parkinson genellikle ileri yaş dönemi hastalığıdır. Gençlerde çok fazla görülmez. Bel ağrısı, hareketlerde kısıtlılık, mimikte azalma, yürürken kolları çok fazla yanda sallayamama daha çok düz tutma gibi belirtiler gösterir. Bazen ellerde titremeler de görülebilir. Tablo ilerledikçe titremeler daha çok artar, yürüme de daha çok bozulur. Yürüyüş sırasında donmalar olabilir; yani hasta olduğu yerde kalabilir, bir süre sonra tekrar bir adım daha atar ve yürüyebilir. Yürüme yavaşlar, omuzlar öne doğru çöker ve hafif kamburlaşırlar. Parkinson zamanla hayat kalitesini bozan bir hastalık haline dönüşür. Kişi tek başına destek olmadan yataktan kalkamaz, yürüyemez ve yemek yiyemez hale gelir.

GENÇ YAŞTA OLAN EL TİTREMELERİ

Parkinson ve esansiyel tremor hastalıklarında el titremeleri görülmektedir. Ancak esansiyel tremor hastalığı ile sebebi belli olmayan titremeler daha çok genç yaşta ortaya çıkar. Kısacası daha çok gençlerde, ufak ufak titremelerle kendini gösterir. Ama parkinsondaki gibi adale sertliği, hareket kısıtlılığı, mimik eksikliği görülmez. Sadece el titremesi vardır. Kişi sosyal ortama çıkar; ama çay içerken eli titrer, heyecanlandıkça daha çok olur ya da yazı yazmaya çalışırken eli titrer. Ancak diğer fonksiyonlarında bir gerilik olmaz.

Prof. Dr. Selçuk Peker

DİSTONİ İSTEMSİZ KASILMALARA YOL AÇAR
Distoni, adalelerde istemsiz kasılma ve buna bağlı şekil bozukluklarını ifade eder. Kol, bacak, gövde ve sırt adalelerinde istemsiz kasılmalar olabilir. Bu kasılmaya bağlı olarak hastanın vücut yapısında, vücut şeklinde istenmeyen görüntüler ortaya çıkabilir. Bu da hastanın günlük yaşantısını sürdürmesine engel olabilir. Kimi zaman yataktan hatta oturduğu yerden kalkmasına bile zorlaştırabilir. Distoninin ülkemizde görülmesinin en önemli sebebi, doğum sırasında olabilen oksijen yetmezliğine bağlı ortaya çıkan distoniler; yani Serebral Palsi (CP)’ye bağlı ortaya çıkan distonilerdir. Zaman içinde boyunda eğrilik, boyun kaslarının gerilmesi gibi belirtiler gösterebilir. Vücuttaki bazı maddelerin aşırı birikimi distoni kasılmalarına yol açabilir. Genellikle çocukluk döneminden sonra gelişen distonilerde sebep genellikle bulunamamaktadır. Bazı genetik bozukluklar da yol açabilmektedir.

HAREKET BOZUKLUKLARI HASTALIKLARINDA TANI KONMASI

Bu hastalık başlangıç dönemlerinde çeşitli omurgaya ait bozukluklarla, adale ağrılarıyla, basit adale tutulmalarıyla karıştırılabilir. Bu yüzden ayırıcı tanının konulması için hareket bozukluğu konusunda deneyimli bir nöroloji uzmanının değerlendirmesi çok önemlidir. Hareket bozukluğu tanısının konulması, sebebinin araştırılması, ilaçlarla tedavisi nörologlar tarafından takip edilir. Eğer ilaçlarla yanıt alınamıyorsa, hareket bozukluğu konusunda deneyimli beyin ve sinir cerrahlarına yönlendirilmelidir.

HAREKET BOZUKLUKLARININ TEDAVİSİNDE CERRAHİ YÖNTEMLER

Bu 3 hastalıktan, beyindeki 3 özel merkez sorumludur ve o merkezlere yapılacak tedavi işlemleri hastalara yardımcı olur. Cerrahi işlemleri 3 grupta toparlayabiliriz. Beyin pili adı verilen derin beyin simülasyonu işleminde, çok ince elektrik kabloları 3 merkezden hangisi o hasta için uygunsa o merkeze bu elektrik kabloları yerleştirilir ve sürekli olarak göğüste köprücük kemiğinin altına yerleştirilen pilden elektrik enerjisi verilir. Böylece beyin hücrelerindeki nöronların uygunsuz çalışmaları engellenir. İkinci tür cerrahi ise; o merkezlerde tahribat yaratmak, uyumsuz ve uygunsuz çalışan beyin hücreleri nöronlarını tahrip etmeye yöneliktir. Bu bölgede iğneyle ısıtılarak bir lezyon yaratılabilir ya da bölgeye ışın verilerek tahribat yaratılabilir. Üçüncü yöntem de beyin pilidir. Günümüzde daha çok kullanılan yöntem beyin pili yöntemdir. Bu 3 yöntemden hangisinin hastaya uygun olduğu durumuna, yaşına, klinik bulgularına göre belirlenmektedir.

ANESTEZİ UYGULANIYOR MU?
Öncelikle bu yöntemlerde görüntüleme çok önemli, çok hassas görüntüleme olması gerekir. Gamma knife denilen ışın verme yönteminde herhangi bir anestezi uygulamaya gerek yoktur. Lokal anesteziyle uygulanan, 1 günlük bir işlemdir. İğne ile girilerek radyofrekansla tahribat yaratma yöntemi ise ameliyathane şartlarında uygulanır. Lokal anestezi uygulanır ve genellikle hasta 1-2 gün hastanede kalır. Lokal anesteziyle yapılır; çünkü işlemi yaparken iğnenin yerleştirdiği yere uyarı verilir ve bölgenin tam istenilen yer olup olmadığı daha iyi anlaşılır. Beyin pili ameliyatlarında ameliyatın ilk kısmı olan elektrik kablolarını uygun merkezlere yerleştirme lokal anestezi altında yapılırken; arkasından köprücük kemiğinin altına pil koyma işlemi ise genel anestezi altında yapılır. Bu işlem sonrası hastanın 5-6 gün kadar hastanede kalması gerekebilir. Genel olarak cerrahi sonrası yüzde 80-90 civarında hastada olumlu sonuçlar elde ediliyor.