Hareket İle Duyularınızı Fark Edin!

Uzm. Fizyoterapist Umut Aybarç, beş duyunun yanı sıra önemi büyük olan hareket ile ilgili duyuları ve sinir sisteminin duyusal gelişimi konusunda bilgi verdi.

KAS VE EKLEMLERDEN ALINAN DUYULAR

“Kaslardan ve eklemlerden aldığımız, beden farkındalığını oluşturan duyulardan biri proprioseptif duyudur. Ne kadar kuvvet uygulamamız gerektiğine ve vücudumuzu nasıl hareket ettireceğimize bu duyu ile karar veririz. Bu sayede bir yumurtayı hangi kuvvetle kıracağımızı biliriz ya da görmeden de merdiven basamaklarını çıkabiliriz. Vestibuler sistemden aldığımız duyu sayesinde ise hareketin yönü ve hızı ile ilgili bilgileri algılarız. Eğer bu duyu iyi algılanmazsa en basit hareket bile tehlike gibi algılanabilir. Bu yüzden taşıt rahatsızlığı yaşayan birçok insan vardır. Bu tam tersi de olabilir ve bu sefer de kişi yerinde durmak istemez.”

HER BİREYİ FARKLI KILAN DUYULAR VARDIR

“Vücut dışında olanların yanında vücut içinde olanlar ile ilgili de sürekli bilgi sahibi durumdayız. Bu da interoseptif dediğimiz iç organlarımızdan gelen duyular ile ilgilidir. Vücudumuzu canlı tutar ve hayatta kalmak için gereklidir. Acıkma, susuzluk, vücut sıcaklığı, kalp hızı, uyku, uyanıklık gibi işlevlerin düzenlenmesinde önemli rol oynar. İşte bu duyularla beraber dünyayı algılama şeklimiz birbirimizden farklı olarak gelişmiş olur. Yaşadığımız deneyimler ile de hayata bakışımız ve verdiğimiz anlam farklı olur. Bizi biz yapan farklılıklarımızdır. Bu nedenle hepimiz eşsiz ve biriciğiz. Örneğin şu an bu yazıyı okurken bile vücudunuz yer çekimini algılayıp ona karşı kasları kullanıp vücudunuzun dik kalmasını sağlıyor. Yer çekimini algılayan ve kaslarınız hangi miktarda kasılacağına karar veren vestibuler sisteminiz iç kulakta yer alır. Vertigo rahatsızlığı da bu sistem ile ilgilidir. Telefonu kendiniz için en uygun uzaklıkta tereddüt etmeden hangi pozisyonda tutacağına vücudunuz karar verir. Bu kararı verirken uzaklık bilgisi sadece görme ile değil yine derinlik bilgisini algılayan iç kulaktaki vestibuler sistem sayesindedir.”

BEDEN FARKINDALIĞINI ORTAYA KOYAR

“Vücudun pozisyonunu algılayıp kolunuzu ve elinizi hangi konuma koyacağımız bilgisine proprioseptif dediğimiz duyu ile karar veriyoruz. Bu duyu kaslar ve eklem içlerinden gelen ve bizlerin beden farkındalığını sağlayan duyulardan biridir. Telefonun şeklini ekran üzerindeki dokuyu ya da telefonun ısısı ile ilgili bilgiye de dokunma duyusu ile ulaşıyoruz. Yazıları okumak adına gözlerinizin baştan bağımsız hareketinden de yine vestibuler sistem sorumludur. Ekrandaki yazıya bakarken çevrede olup biten görsel uyaran ve sesleri bastırabilmemiz de beynimizin aldığı duyulardan neye odaklanacağına karar verebilmesi ile ilgilidir. Kısacası bu yazıyı okurken beyniniz siz farkında olmadan birçok işi bir arada yürütmeye devam eder.”

SİNİR SİSTEMİNİN DUYUSAL GELİŞİMİ ÖNEMLİ

“Duyular vücudumuzun hem içinden hem de dışından gelen uyaranlardan bilgi alır. Bu duyular beyinde işlemlenir ve bize dünyada olup biten için uygun cevabı ortaya koymamızda veri oluşturur. Gelişim sürecinde bazen bu işlemleme sürecinde sıkıntılar ortaya çıkabilir. Bu durumda çevreden ve bedenden alınan duyulara uygun cevabı ortaya koymada sorun yaşanabilir. Bu noktada sinir sisteminin verdiği cevapları değerlendiren profesyonellere ihtiyaç vardır. Erken müdahale önemlidir. Çünkü duyusal girdilerin hayata giriş süreci ve onlara verilen cevaplar eş zamanlı değerlendirilmelidir. Zeka ne kadar iyi gelişmiş olursa olsun, organize olabilmek ve günlük fonksiyonlarını yerine getirebilmek sinir sisteminin işleyişi ile ilgilidir. Sinir siteminin duyusal gelişimi ve işlemleme sürecinin doğru işleyişi önemlidir. Çocuk ya da yetişkin bu dünyayı algılamadaki zorluklar için yapılacak bir şeyler vardır. Bütüncül bakabilen bir uzmandan yardım almak gerekir.”