Hastaların Anestezi Almadan Önce Sorumlulukları

Anestezi alacak hastalara ve hasta yakınlarına ne tür sorumluluklar düşmektedir? Hastanın anestezi doktoru­na kullandığı ilaçları, alerjik öyküsünü ve geçmişindeki sağlıkla ilgili problemleri doğru ve eksiksiz anlatması nasıl bir öneme sahiptir? Kullanılan bitkisel ilaçlar konu­sunda anestezi uzmanları bilgilendirilmeli midir? Aşırı alkol tüketiminin anestezi üzerindeki etkileri nelerdir? Sigara içen hastalarda anesteziyle ilgili ne tür sorunlar yaşanabilir? Ameliyattan ne kadar süre önce sigaranın bırakılması gerekir? Anestezi öncesinde kaç saatlik açlık yeterlidir? Bunun anestezinin şekliyle, ameliyat yöntemiyle ya da hastanın anestezi altında kalacağı muhtemel süreyle ilgisi var mıdır? Hasta, anestezi doktorunun önerilerine uymazsa ameliyat sırasında ve sonrasında ne tür sıkıntılar yaşayabilir? Anneler ve babalar çocuklarını ameliyata ve anesteziye nasıl hazırlamalıdır? İşte merak edilen bu tür soruları Türk Anesteziyoloji ve Reanimasyon Derneği Başkanı, Avrupa Anesteziyoloji Derneği Sürekli Tıp Eğitimi Komite (ESA CEEA) Üyesi ve aynı zamanda Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi İbni Sina Hastanesi Anesteziyoloji ve Reanimasyon Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Neslihan Alkış yanıtlıyor.

Sağlık Adası Yayınları’ndan çıkan, gazeteci Esra Kazancıbaşı Öztekin ile Nihal Yazan’ın anestezi, yoğun bakım ve ağrı tedavisi konusunda uzman 15 hekimle yaptığı söyleşilerden oluşan ‘‘Sorular ve Yanıtlarla Anestezi’’ kitabında yer alan röportajın işte bazı bölümleri:

. Anestezi alacak hastaya ne tür sorumluluklar düşmektedir?
“Ameliyat olacak hasta cerrahından anestezi doktoru ile iletişim kurmayı mutlaka talep etmelidir. Hasta aynı zamanda tüm sağlık sorunları hakkında anestezi doktoruna doğru bilgileri vermelidir. Kullandığı ilaçlar, bugüne kadar geçirdiği tüm tedaviler ve ameliyatlar hakkında anestezi doktorunu eksiksiz bilgilendirmelidir.”

. Hastanın anestezi doktoruna kullandığı ilaçları, alerji öykü­sünü ve geçmişindeki sağlıkla ilgili problemleri doğru ve eksiksiz anlatması nasıl bir öneme sahiptir?
“Hastanın sağlığı ile ilgili tüm bilgileri eksiksiz anlatması tamamen güvenlikle ilgili bir konudur. Hastanın geçireceği ameliyatın ve anes­tezinin güvenliği bu doğruluğa bağlıdır. Çünkü anestezi yönteminin ve anestezi ilaçlarının seçiminde hastanın alerji öyküsü, kullandığı ilaçlar ve geçirdiği ameliyatlar önemlidir. Ameliyattan önce kesilmesi gereken ilaçlar varsa, bunlar anestezi uzmanı tarafından belirlenir. Kullandığı ilaçlar nedeniyle anestezi alamayacak durumda olan ve bu sebeple cerrahi müdahaleden vazgeçilen hastalar bile bulunmaktadır.

Dikkat edilmesi gereken bir diğer nokta ise bitkisel ilaçlardır. Çoğu hasta bunları ilaç olarak kabul etmemektedir. Oysa, bitkisel ilaçların hepsi kanama sistemlerinde, kalp damar sisteminde, santral sinir sis­teminde yani beyinde etkilidir. Bitkisel ürünlerin pek çoğu anestezi ilaçlarıyla etkileşerek yan etkilere neden olabilir. Bu yüzden hastanın ne kadar zamandır, ne tür bitkisel ürünler kullandığı mutlaka bilinmelidir.

Çoğu bitkisel ürünün kan sulandırıcı etkisi olduğu unutulmamalı­dır. Bu sebeple kan sulandırıcı ilaçlar gibi bitkisel ürünlerin de kesilmesi gerekmektedir. Mesela bir hastanın tansiyon ilacının yanısıra bitkisel sarımsak tabletini kullanıyor olması kanama sistemine etkisi açısından son derece önemlidir.

Bazı rahatlatıcı bitki çaylarının antidepresan ilaçlar gibi davrandığı, yine bazı bitkisel tabletlerin kalbin kasılmasını yavaşlattığı bilinmek­tedir. Bu yüzden anestezi uzmanlarının vitaminler dahil olmak üzere hastalarının hangi bitkisel ilaçları kullandığını bilmeleri yaşamsal önem arzeder.

Anestezi güvenliği açısından bir diğer önemli konu da, sadece hastanın bilgilendirmesi ile yetinilmemesi, laboratuar tetkiklerinde ilaçların etkileşimlerinin mutlaka sorgulanmasıdır. Ancak hasta kan tetkiklerinde atlanacak bir ilaç kullanıyorsa ve bitkisel ürünler de dahil kullandığı tüm ilaçlar konusunda hekimini yeterli bilgilendirmezse, çok basit bir ameliyat bile bir anda çok kanamalı bir operasyona dönü­şebilir. Sonuçta cerrah rahat çalışamayacağı için risk artacak, anestezi güvenliği de sıkıntıya düşecektir.”

AMELİYAT SONRASINDA SİGARAYA BAĞLI ÖKSÜRÜĞE DİKKAT!

. Sigara içen kişilerde anestezi sırasında ve sonrasında ne gibi sorunlar ortaya çıkabilir?
“Sigara kullanan hastalarda ameliyat sırasında ciddi derecede ok­sijenlenme problemi olur. Anestezi makinalarında bulunan bir takım solunum şekilleri ile ilave tedbirler alınmak zorunda kalınır. Akciğerleri açık tutucu ve daha iyi oksijenlenmesini sağlayan manevralar yapılır. Ama asıl zorluk anestezi sonlandırılıp hasta makine desteğinden çı­karıldıktan sonra başlar.

Sigara içen hastalar anesteziden uyanırken solunum sistemiyle ve akciğerlerle ilgili daha çok sorun yaşarlar. Ameliyat sonrasında sigara içen hastalarda karşılaşılan en önemli problem, solunum yollarında spazm ve öksürüktür. Sigara kullanan hastalar, cerrahi iyileşmelerinin dışında iyi oksijenlenememe, öksürük nöbeti, akciğer enfeksiyonu gibi sorunlar nedeniyle hastanede daha fazla süre kalırlar. Sigara içmeyen hastalarda ise bu tür sorunlarla pek karşılaşılmaz.

Sigara kullanan kişilerde akciğerlerin kendi kendini temizleme fonksiyonları yıllarca baskılandığı için akciğerlerde hep atılmak üzere olan balgam vardır. Bu, hastaların destek tedavileriyle rehabilitasyon döneminde takip edilmelerini gerektiren bir durumdur. Enfeksiyon oluşmaması için hastalar mutlaka balgamdan temizlenerek uyandırılır. Uyandıktan sonra da bol bol öksürmeleri istenir ki, sigara nedeniyle yıllarca biriken pislikler, balgamlar akciğerleri ameliyat sonrasında kapamasın. Eğer, böyle bir durum ortaya çıkarsa akciğer enfeksiyonuyla mücadele edilmek zorunda kalınır.”

“SİGARA OPERASYONDAN ÜÇ HAFTA ÖNCE BIRAKILMALI”

. Sigara içen hastalar ameliyattan ne kadar önce sigarayı bı­rakmalıdır?
“Ameliyat sırasında gelişen oksijenlenme sorununa önlem olarak hastalara, operasyondan en az üç hafta önce sigara içmemeleri söyle­nir. Ameliyatın hemen öncesinde sigaranın bırakılmasının ise pek bir faydası olmaz. Ama hasta üç hafta öncesinden görülmediyse ve hemen ertesi gün ameliyat olacaksa, ‘sigara içen hasta’ olarak ameliyata alınır. Bu durumdaki bir hastanın uyanırken ne tür sorunlar yaşayacağı bilinir ve önlemler de buna göre alınır.”

ALKOLÜN ANESTEZİYE ETKİLERİ

. Alkol kullanımının anestezi uygulamalarında ne tür etkileri söz konusudur?
“Aslında alkol, kronik bağımlılık olmadığı sürece, sigara kadar büyük sorunlara yol açmaz. Anestezi uygulamaları açısından sosyal içiciler diğer hastalardan farklı değildir. Buna karşın alkol bağımlıları ile uzun süredir sürekli alkol kullanan hastaların enzim sistemleri al­kol tüketmeyenlere göre farklı şekilde reaksiyon verir. Alkol kullanan hastaların karaciğerleri anestezi ilaçlarını daha hızlı yıkacağından daha yüksek dozlarda ilaç verilme ihtiyacı doğar. Hem anestezi ilaçlarının, hem de alkolün santral sinir sistemine etkileri de dikkate alınır. Alkol bağımlısı hastalar ‘yoksunluk sendromu’ yaşatmadan uyandırılmaya çalışır.”

ANESTEZİ İÇİN KAÇ SAATLİK AÇLIK GEREKİR?

. Anestezi öncesinde ne kadar sürelik açlık gerekir? Bunun anestezinin şekliyle, ameliyat yöntemiyle ya da hastanın anestezi altında kalacağı muhtemel süreyle ilgisi nedir?
“Eğer ameliyat genel anestezi ile yapılacaksa hastanın mutlaka boş mide ile gelmesi gerekir. Ama bölgesel (rejyonal) anestezi alacak hastalara da ‘Tok gelmeleri’ söylenmez. Çünkü anestezi tekniğinde her zaman değişiklik yapılma ihtimali vardır. Onun için tüm ameliyatlar öncesinde hastalara aç kalmaları, su dahi içmemeleri söylenir.

Eskiden anestezi alacak hastalardan 6-8 saat aç kalmaları istenirdi ama günümüzde midenin boşalma süresi olan 3-4 saatlik açlık yeterli olmaktadır. Ancak sabah ilk vaka olarak alınacak hastaları güven altın­da tutmak için saat 24.00’dan sonra bir şey yememeleri istenmektedir. Zira hastalar açlık sürelerini uykuda geçirdikleri için yaklaşık sekiz saatlik bir açlık süresi ile ameliyathaneye gelmektedirler. Bu da tok mide nedeni ile olabilecek sorunları önlemekte son derece yeterli bir süredir.

Anestezi uzmanı izin verdiği takdirde bazı hastalar ameliyattan iki saat öncesinde ‘temiz sıvılar’ denilen su, elma suyu gibi bir bardak partikülsüz sıvı içebilir. Midenin asidinin iyi nötralize olması, ameli­yattan sonra mide şikayetleri yaşanmaması için önemli bir uygulama olarak buna izin verilir. Ama bu sıvı hiçbir zaman şeftali suyu ya da süt gibi partiküllü sıvılar olmaz.”

KİTAPTA YANITLARI YER ALAN DİĞER SORULAR

• Anestezi öncesinde açlık neden önemlidir? Hasta, doktoru­nun açlık konusundaki önerilerine uymazsa ameliyat sırasında ve sonrasında ne tür sıkıntılar yaşayabilir?
• Kan sulandırıcı ilaç kullanan pek çok hasta var. Kan sulandırıcı ilaçların operasyon öncesinde mutlaka kesilmesi gerekir mi?
• Kan sulandırıcılar dışında anestezi öncesinde bırakılması gereken diğer ilaçlar nelerdir?
• Türkiye’de milyonlarca şeker hastası var. Diyabet tedavisinde kullanılan ilaçlara anestezi ve ameliyat öncesinde yaklaşım nasıldır?
• Doktorlarının uyarılarını dinlemeyen hastalarda anesteziye bağlı olarak ne tür sıkıntılar görülebilir?
• Hastaların cerrahi müdahale ve anestezi öncesinde dikkat etmeleri gereken başka neler bulunmaktadır?
• Çocuk hastaların ebeveynlerinin güvenli anestezi ve başarılı bir ameliyat için ne gibi sorumlulukları bulunmaktadır?

ANESTEZİ KİTABINDA YER ALAN DİĞER KONULAR

Sağlık Adası Yayınları’ndan çıkan ‘‘Sorular ve Yanıtlarla Anestezi’’ kitabında ameliyata hazırlık döneminde yapılması gerekenlerden genel, bölgesel ve lokal anesteziye kadar pek çok konu yer alıyor. Çocuklarda, yaşlılarda, kalp ve KOAH hastalarında anestezi uygulamalarıyla ilgili bilgilendirici söyleşiler bulunuyor.

Gazeteci Esra Kazancıbaşı Öztekin ile Nihal Yazan’ın imza attığı kitap, Türk Anesteziyoloji ve Reanimasyon Derneği’nin katkılarıyla hazırlandı. 15 hekimle söyleşi yapılan kitapta, anestezi, yoğun bakım ve ağrı tedavisiyle ilgili merak edilen yüzlerce sorunun yanıtı yer alıyor:

. Anestezi Nedir, Ne İşe Yarar?

. Güvenli Anestezi Nedir?

. Anestezi Uzmanları Neler Yapar?

. Genel Anestezi

. Bölgesel Anestezi

. Sedasyon

. Lokal Anestezi

. Özellikli Durumlarda Anestezi

. Çocuklarda Anestezi

. Yaşlılarda Anestezi

. Kalp Hastalarında Anestezi

. Diş Tedavilerinde Anestezi

. Hamilelikte Anestezi

. Ağrısız Doğum

. Anestezi Uzmanınız ve Siz

. Hastaların Sorumlulukları

. Ameliyat Dönemi (Perioperatif) Bakım ve Tedavi

. Anestezi Uzmanınız Hep Yanınızda!

. Palyatif Bakım

. Anestezi ile İlgili Yanlış Bilinenler

. 23 Soruda Anestezi

. Vücudun Alarm Sinyali: Ağrı

. Ağrıları Dindiren Bölüm: Algoloji

. Girişimsel Ağrı Tedavisi

. Kanser Ağrılarının Tedavisinde Girişimsel Yöntemler

. Ağrı Tedavisinde Doğrular-Yanlışlar

. Kemoterapiler Bu Yöntemle Daha Güvenli

. Kalp-Akciğer Canlandırması

. “Hayata El Ver”

KİTAPTA RÖPORTAJI YER ALAN UZMANLAR

Kitapta anestezi, yoğun bakım ve ağrı tedavisi konularında söyleşileri yer alan hekimlerin isimleri soyadı sırasına göre şöyle sıralanıyor:

Prof. Dr. Zekeriyya Alanoğlu, Prof. Dr. Neslihan Alkış, Prof. Dr. Mustafa Bayar, Prof. Dr. Hülya Bilgin, Prof. Dr. Güner Kaya, Prof. Dr. Yüksel Keçik, Prof. Dr. Hasan Koçoğlu, Prof. Dr. Ercan Kurt, Prof. Dr. Ömer Kurtipek, Dr. Fikret Kutlu, Prof. Dr. Feyhan Ökten, Prof. Dr. Gül Köknel Talu, Prof. Dr. Emine Nur Tozan, Doç. Dr. Tuğhan Utku ve Prof. Dr. Dilek Yörükoğlu.

www.sagligimicinhersey.com portalıyla aynı adı taşıyan sağlık kitapları serisinin beşinci kitabı olan “Sorular ve Yanıtlarla Anestezi”ye D&R mağazaları başta olmak üzere kitapevlerinden ulaşabilirsiniz. Kitabı ayrıca D&R web sitesi ve İdefix başta olmak üzere online kitapevlerinden de temin etmek mümkün.

Sağlığım İçin Her Şey Sağlık Kitapları Serisi’nin “Sorular ve Yanıtlarla Hepatitler”, “Sorular ve Yanıtlarla Göz Hastalıkları”, “Sorular ve Yanıtlarla Diyabet” ve ‘‘Sorularla ve Yanıtlarla Romatoid Artrit’’ konulu kitapları da bulunuyor.