Hayvanlarda Felci Önlemek Mümkün Mü? Hangi Belirtilere Dikkat Etmelisiniz?

engelsizhayvanlar.com'un kurucusu Efe Mustafa Yörük, Sağlığım İçin Herşey'in bu haftaki konuğu oldu.  Efe Mustafa Yörük'ten hayvanlarda yürüme zorlukları ve felç hakkında bilgiler aldık. 

Kediler hangi sebeplerden felç oluyor?

Kediler bildiğiniz gibi çok hareketli hayvanlar ve çok yükseğe zıplama yetenekleri var. Yüksekte durma istekleri var, zıplarken atıyorum ayakları kayıyor, bir yere takılıyor düşüyorlar, ters bir yerlere geliyor sinirleri ve eziliyor ya da araç çarpması oluyor, ondan kaynaklı sebepler olabiliyor. Bir de yüksekten yani evin balkonundan atlama gibi sebepler olabiliyor. O yüzden kedimiz cama ya da balkona çıktığında kedi sahipleri seviniyor aslında "ay ne tatlı çıkıyor geliyor" falan diyor ama bu hikayenin sonu pek iyi bitmiyor ne yazıkki.

Kediler ve köpeklerde felç görülme oranı nedir?

Aslında bu çok sık görülen bir şey değil, eskiden ya da biz çok görmüyorduk açıkçası öyle söyleyeyim ama bu işe başladıktan sonra gördük ki gerçekten çok fazla felç olan ya da felç olmak üzere olan kedi ya da köpeğimiz var yani bu durumu baştan yakaladığımız zaman, onları felç olmaktan kurtarabiliyoruz. Ama felç olduktan sonra da tedavi mümkün. Ya da hayatına bizim yaptığımız gibi yürüteçlerle ya da çeşitli aparatlarla devam edebilir.

Yani böyle bir oran size veremem çünkü ülkemizde kedi köpek sayıları çok güncel rakamlar değil açıkçası bunlarla ilgili yapılan çok ciddi araştırmalar yok. Ama gerçekten çok çok var etrafta öyle söyleyeyim yani hani yüksekten düşmeler, yaşlılıktan kaynaklanan gibi bir sürü sebeplerle oldukça felçli hayvan var aslında sadece kedi köpek de değil bu arada hastalarımız hani tavşanlarımız, eşeklerimiz, koyunlar, keçiler birçok hayvana bugüne kadar yürüteç temin ettik açıkçası.

Köpeklerde yürümeyi zorlaştıran faktörler nelerdir?

Yani açıkçası ben bir veteriner hekim değilim bir veteriner hekim daha iyi anlatacağı şeyler vardır ama tabi ki biz de yıllardır bu işin içinde olduğumuz için veterine teknikeriyim aynı zamanda tabi ki bizim de belli tecrübelerimiz var. Dikkat etmeleri gereken en büyük şey kilo bence burada. Kilo arttıkça insandaki gibi hani bizim nasıl bel fıtığımız olur, boyun fıtığımız olur, bunlar hep kiloya bağlıdır aslında biraz zayıfladığımızda ağrılar diner. Kedi ve köpekte de biraz kiloya dikkat etmemiz lazım.

Sonra özellikle bazı ırklar bu işe çok yatkınlar. Genetik yapıları sebebiyle golden retwiverler, labradorlar Alman kurtları, kingçars ırkları ya da french bulldoglar gibi... Bu ırklar çok yatkın, bunlar zaten genlerinde var bizim yapmamız gereken şey onu iyi gözlemleyip en küçük bir denge kaybında ya da oturup kalkamama durumunda uzman bir yere götürmek. Buradaki uzmanlık çok önemli gerçekten. Hani artık veteriner hekimlerimiz artık gün geçtikçe daha da çok bilinçleniyor gerçekten bu konularda.

Dolayısıyla uzman bir veteriner hekim seçip göndermek çok önemli. Bir de yaşlılıktan mesela çok kaynaklanıyor. Artık köpeğimiz böyle hani tabi yine cinse göre değişiyor goldenlarda 7-8'lerde bazı ırklarda 10-12'lerde köpekler düşmeye başlıyor yani yere oturup kalkmakta zorlanıyor vs. Gibi bunlarda dikkatli olup en başından çözüm olmak lazım. Mesela bazen şehir dışında uzak yerlerde uzman veteriner hekime ulaşamayan hasta sahiplerimiz oluyor kendi ellerinde olmayan sebeplerle. Onlarda bile yürüteçle bile sadece hayvan arka ayaklarını kullanarak tekrar eski gücüne kavuşup felçten kurtulabiliyor aslında zamanında keşfedersek bu özelliği.

Hangi köpek ırklarında yürüme zorlukları problemleri görülme olasılığı daha fazladır?

Aslında üretim olan ırkların çoğunda bu geçerli. Yani sokak köpeklerinde bunu daha az görüyoruz. Eğer bir şiddet görmediyse kaza vs. Görülmediyse sokak köpeklerinde daha az görülüyor. Bunun ama mesela cins isterseniz Alman kurtları çok daha yatkın Alman kurdunuz varsa mutlaka 5-6 yaşından sonra uzman bir veteriner hekim kontrolünde götürmeniz, göstermeniz takip etmeniz lazım. Ya da golden, labrodor gibi büyük ırklarda. Frenc bulldog, kingçars gibi küçük ırklarda mesela diz sorunları çok fazla oluyor gibi aslında yani ayırmakta çok doğru değil ya üretim ırklar eskisi gibi değil maalesef hani çeşitli genlerin bozulması ya da katılmasıyla diyelim anatomileri güçsüzleşmiş durumda. Dolayısıyla cins bir ırk alıyorsanız mutlaka belli hastalıkları da gözden geçirmeniz lazım açıkçası.

Yürüme problemi olan köpekte ilk olarak ön ayaklar mı etkilenir yoksa arka ayaklar mı etkilenir? Özellikle yaşa bağlı problemlerde...

İkisi aynı anda da olabilir, farklı zamanlarda da olabilir. Buradaki konu fıtığın ya da kireçlenmenin ne tarafta olduğuyla alakalı. Bel kısmında olursa arka ayakları etkileniyor ama boyun kısmında olursa ön ayaklar etkileniyor ya da hiç alakasız bir nörolojik bir problem de olabiliyor. Yani onu iyi gözlemlemek lazım bu yüzden bir hekimin kontrolü çok önemli.

biz çok hasta görüyoruz belinde problem olduğu yerde boynuna tedavi yapılmaya çalışılan, ya da boynunda problem olduğu yerde beline tedavi yapılmaya çalışılan çok hasta görüyoruz. O yüzden gerçekten uzman kişilerden bu hizmeti almak çok çok önemli. Böyle bir ayrım yapamam çünkü her tür hasta geliyor açıkçası. Dolayısıyla tamamen hastalığına bağlı bir durum bel ya da boyun, ön ya da arka kollarda sorun olması. Hem köpeğe bağlı olarak değişiyor hem de dediğiniz gibi yanlış tedavi insanları nasıl olumsuz etkiliyorsa hayvanları da olumsuz etkiliyor o yüzden uzman bir hekim tarafından değerlendirilmeli.

Yani olumsuzluktan ziyade bir işe de yaramıyor sizin beliniz ağrıdığında boynunuza tedavi yapıldığını düşünün, size zararı olmaz ama faydası da olmaz. Zaman kaybedersiniz belki iyileşecek hastanızı iyileşemez hale getirirsiniz.

Kedileri ve köpekleri olanlar için soruyorum oldukça merak edilen bir konu kedilerin veya köpeklerin yaşlandığını veya felç olduğunu belli eden belirtiler nelerdir?

Denge kaybı, yerinden kalkmakta zorlanma, yürürken düşmeler, gezdirirken mesela goldenlerda çok oluyor labrodorlarda hani eskiden yarım saat gezen çocuklar ne bileyim beşinci dakikada yere oturuyor kalkmıyorlar. Siz buna yoruldu falan deyip göz ardı ederseniz çok zaman kaybedebilir misiniz açıkçası çünkü golden öyle yarım saat yürüyüp yorulup yere düşmez. İyi takip edip biz artık köpeğimizin kedimizin nasıl yürüdüğünü nasıl hareket ettiğini biliyoruz yani bir farklılık gördüğümüzde mutlaka uzman bir yere danışmakta fayda var. Eskiden çıktığı koltuğa şimdi çıkarken zorlanabilir ya da sizi karşılarken düşebilir bunlar hep dikkat edeceğimiz belirtiler aslında yani.

Kedilerde ve köpeklerde yürüme problemine yol açan yaşa bağlı olması dışında hangi hastalıklar var? Ya da hangi faktörler yürüme problemine neden oluyor? 

Çok çeşitli şeyler var. Dediğim gibi kilo burada çok önemli kilo kontrolü en önemli. Onun dışında sizin köpeğinizin bir çöpten yediği bir bakteri de felç kalmasına sebep olabiliyor. Ya da yaptığı ters bir kalça hareketi de buna sebep olabiliyor hani koltuktan atlarken bir ayağını yanlış basıyor yana açıyor oradaki sinirler zedeleniyor dolayısıyla birçok sebebi var burada dikkat etmemiz gereken şey dediğim gibi kedi ya da köpek çok fazla atlayıp zıplamayacak özellikle belli bir yaştan sonra. Yavruyken tabi hoşumuza gidiyor, koşması, coşması ama yaşlar ilerledikçe bunu biraz kısıtlamakta fayda var çünkü çapraz bağ olsun, diz hastalıkları olsun birçok hastalıklar yani sadece felç olarak düşünmeyin uzun sürecek tedavilere yol açacak bir sürü hastalığa sebep olabilir. Yani o istemsiz hareketler dikkat edeceğimiz en büyük şeyler. İstemsizce ayağını yana açması, bir yere zıplaması aslında en büyük tehlike kedi ve köpekler için. 

Kedilerde ve köpeklerde felci önlemek mümkün mü? 

Yani çok ciddi takip lazım. Gerçekten artık bilinçlendi hasta sahipleri de. Fizik tedavi kliniğine gelen de var beni telefonla arayıp yürüteç isteyen de...  Eskiden ben 10 dakika anlatırdım yürüteç şöyle, böyle faydaları var, arka ayakları güçlendirir tembelleştirmez vs. diye şimdi onlar bana ben söylemeden bunları söylüyorlar. Dolayısıyla hasta sahipleri de bilinçlendi ama dikkat etmeleri gereken en büyük husus bana sorarsanız kaygan zeminde köpeklerini tutmamaları. Kaygan zemin çünkü kalça ve bel problemlerine çok hazırlıyor köpeği açıkçası. Kedilerde de yüksekten zıplama gibi balkona çıkma, cam önüne çıkma gibi şeyleri engellemeleri gerekiyor. Köpeklerde özellikle yürürken yürüyüşüne bakmaları gerekiyor hani artık köpekler evladımız gibi kediler de aynı şekilde. Kendi evladının yürüyüşünü herkes biliyor bir şekilde yaptığı hareketleri biliyor orada bir farklılık gördüğünde ya da bir denge bozukluğu, kalkmakta zorlanma gibi şeylerde hemen harekete geçerlerse doğru da yere giderlerse belki fizik tedaviyle felç olmadan hayatına normal bir şekilde devam edebilir. 

Kedi ve köpekleri olan ya da evcil hayvanları olanlara neler söylemek istersiniz? 

Hasta sahiplerine söyleyeceğim, kedisini köpeğini iyi gözlemlesin, bir farklılık gördüğü anda bacaklarında titreme, yerden kalkmada zorlanma gibi uzman bir fizik tedavi merkezine ya da bu konuda uzmanlaşmış birine mutlaka götürsün çünkü bunu gözardı ederlerse ilerde felç olup bir daha geri dönülmez durumlara gelebilir. O duruma gelmeden ilk fırsatta uzman bir yere götürmesini tavsiye ederim.