Hepatit B, Taşıyıcılık, Kronikleşme Ve Tedavi

Hepatit B, asla ihmale gelecek bir hastalık değil. Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Gastroenteroloji Ana Bilim Dalı öğretim üyesi Prof. Dr. Ulus Salih Akarca, Hepatit B’nin bulaşma yollarını, belirtilerini, risk faktörlerini ve hastalığın önemini “Sorular ve Yanıtlarla Hepatitler… Sarılık ile Hepatit aynı şey mi” isimli kitapta anlattı. Sağlık Adası yayınlarından çıkan ve gazeteci Esra Kazancıbaşı Öztekin’in viral hepatitler konusunda uzman hekimlerle yaptığı söyleşilerden oluşan kitapta, Hepatit B’de ayrıntılı bir şekilde ele alınıyor.  Türk Karaciğer Araştırmaları Derneği Yönetim Kurulu üyesi ve Ege Karaciğer Derneği Başkanı da olan Prof. Dr. Ulus Akarca, taşıyıcı, kronik ve aktif hasta kavramları, tedaviye bağlı yan etkiler ve Hepatit B tedavisindeki gelişmeler konusunda da bilgi veriyor.
İşte, “Sorular ve Yanıtlarle Hepatitler… Sarılık ile Hepatit Aynı Şey mi” isimli kitapta yer alan Hepatit B konusunda bazı bilgiler:

. Hepatit B’nin önemi nedir, hangi sağlık sorunlarına yol açabilir?
“Hepatit B virüsü karaciğer dışında herhangi bir organda hastalık yapmaz. Sadece karaciğere yerleşir. Karaciğere yerleştiğinde de herkeste aynı şekilde davranmaz. Hepatit B virüsüne bağlı olarak bazı kişilerde siroz, kanser gelişebilir. Bazı kişilerde Hepatit B virüsü karaciğerde bulunmasına karşın, bir bakıma uyku halinde olduğu için hiçbir karaciğer bozukluğuna neden olmayabilir, başka bir hastalığa dönüşmeyebilir ya da ömrü kısaltmayabilir. Bu duruma ‘inaktif taşıyıcılık’ denir.

Özellikle çok erken dönemde virüs alanlarda karaciğere bağlı bir sebepten kaynaklanan ölüm vakaları azımsamayacak kadar çoktur. Örneğin, doğum sırasında annesinden Hepatit B virüsü alan bir erkeği düşünelim. Böyle bir kişinin ömrü boyunca Hepatit B virüsünden, yani karaciğere bağlı bir sebepten ölme ihtimali yüzde 15 ila 40 arasındadır. Hepatit B, bu bakımdan çok önemli bir sağlık sorunudur.”

HASTALIK NE ZAMAN ORTAYA ÇIKAR?

. Hepatit B virüsünün kuluçka süresi ne kadardır?
“Kuluçka dönemi kişi virüsü aldıktan sonra hastalığın oluşmasına kadar olan süreyi içerir. Hepatit B’nin kuluçka süresi oldukça uzundur. Genelde kuluçka süresi 1 ile 6 ay arasında değişir. Ancak çoğu kişinin virüsü aldıktan 2-3 ay sonra hastalandığını görüyoruz. Bu yüzden özellikle akut hepatit dediğimiz ani gelişen hepatitle gelen hastaların geriye doğru 6 aya kadar sorgulanması lazım. İyi sağlık şartlarının sağlanmadığı ortamlarda diş çekimi, dövme yaptırma gibi riskli davranışlarda bulunup bulunmadıklarının öğrenilmesi gerekir.”

. Hepatit B virüsü vücuda girdiği andan itibaren başkalarına da bulaşabilir mi?
“Hepatit B virüsünü alan bir kişi, birkaç haftalık bir süreden sonra bulaştırıcı hale gelir. Bulaştırıcılığın yüksek olduğu dönemde kişilerin Hepatit B hastası olduklarını bilmemeleri problem yaratmaktadır. Kronik hastalara gelince… Kronik Hepatit B hastaları ister taşıyıcı olsun, ister aktif hepatiti olsun; her dönemde bulaştırıcıdır.”

HEPATİT B VARSA; DELTA VİRÜSÜNE DİKKAT!

. Hepatit B hastalarında D tipi hepatitin görülme ihtimali var mıdır?
“Hepatit B virüsü taşıyan insanların bazılarında,  D virüsüne yani delta virüsüne de rastlanır. D virüsü eksik bir virüstür ve yalnızca B virüsü olanları hasta edebilir. Başka hiç kimseye bulaşma ihtimali yoktur. Bu yüzden sadece Hepatit B’li kişilere bulaşan delta virüsü, hastalığın daha ağır ve daha ileri dönemlere geçmesine neden olabilir. Genç yaşta siroz ya da kanser yapabilir.

Bir çok ülkede Hepatit B virüsüyle delta virüsünün yaygınlığı paralel gitmez. Mesela Çin’de çok yüksek sayıda Hepatit B’li hasta olmasına rağmen delta enfeksiyonu hemen hemen hiç görülmez. Türkiye’de ise özellikle Güneydoğu Anadolu bölgesinde kronik Hepatit B’li olanların yüzde 20’sinde delta hepatiti de bulunur. Dolayısıyla bu durum, insanların ağır karaciğer hastalığına sahip olmalarına sebep olur. Bölgeler arasında da farklılık vardır, mesela İzmir’de kronik hepatitli hastaların yüzde 5 ile 6’sında delta virüsü olmasına rağmen; Güneydoğu’da bu oran dört kat daha fazladır. Ege bölgesinde Hepatit B virüsü taşıyıp da siroz olanların yüzde 20’sinde delta varken; Güneydoğu Anadolu’da bu oran yüzde 60’tır. Delta Hepatiti işte bu yüzden Türkiye için önemli bir sağlık sorunudur.

Bu gün için Hepatit B, güçlü anti virallerin varlığında tehlike olmaktan büyük ölçüde çıktı. Ancak delta hepatitinin etkili bir tedavisi yoktur. O nedenle koruyucu tedbirler daha önemlidir. Yani aşı, hem B, hem de D hepatitlerini önlemenin önemli bir yoludur.”

. Akut Hepatit B nedir?
“Akut kelimesi İngilizceden gelen bir kelimedir. Bir hastalığın aniden ortaya çıkması demektir. Akut Hepatit B, daha önceden Hepatit B virüsünü taşımayan bir insanın virüsü alarak hastalanmasıdır.

Erişkin bir insan akut hepatit olduktan sonra bunların yüzde biri ya da ikisi kronik hepatite dönüşebilir. Yeni doğan bir çocuk Hepatit B’yi alırsa bunun kronikleşme oranı yüzde 90’dır.”

. Kronik hepatit B ile akut hepatit B’nin farkı nedir?
“Hepatit B virüsünün bir insanın karaciğerinde altı aydan daha uzun süre kalması kronikleşme olarak kabul edilir. Yani, Kronik Hepatit B süreyle ilişkili bir şeydir. Kronikleşme yaşa da bağlıdır. Ne kadar erken yaşta virüs alınırsa kronikleşme ihtimali o kadar yüksektir. Erişkin insanlarda bu oran yüzde 1-2’dir.”

AKUT HEPATİT B TEKRARLAR MI?

. Akut Hepatit B ne tür şikayetlere yol açar? Her vakada sarılık oluşur mu?
“Akut B Hepatiti çoğunlukla hiçbir şikayet yapmadan geçer. Ancak özellikle bebeklerde ve küçük çocuklarda B Hepatiti hiçbir yakınmaya neden olmadan kronik hale de gelebilir. Erişkinlerde Hepatit B’ye bağlı bazı belirtilerin görülme ihtimali daha yüksektir. Halsizlik, kırgınlık, eklem ağrıları, bazen eklem şişlikleri, bazen vücutta alerji gibi döküntüler, sarılık, belli belirsiz ateş gibi belirtileri bunlar arasında sayabiliriz. Çoğu insan hepatit olduğunu sarılık ortaya çıkanca anlar.”

. Tekrarlama riski var mıdır?
“Akut hepatit eğer kronikleşmeden iyileşirse tekrarlama riski yoktur. Çünkü bu virüsü alan kişiler bağışık hale gelir, aşılanmış gibi olurlar. Bir daha da Hepatit B olmazlar.”

. Akut hepatit B nasıl tedavi edilir?
“Akut viral hepatitler genelde tedavi gerektirmez. Hastaların yüzde 90’dan fazlası kendiliğinden iyileşir ve virüsü vücutlarından atarlar. Bu nedenle hastalara özel bir tedavi yapılmaz. Fakat aşırı derecede halsizlik, bulantı, kusma, yemek yiyememe gibi durumlar olursa hastayı hastaneye yatırmak ve serum vermek gerekebilir.

Akut hepatit belli belirsiz şikayetlerle geçebildiği gibi, çok ağır seyredip karaciğer yetmezliği de yapabilir. Akut hepatitlerde karaciğer yetmezliği riski binde 1’dir. Hastanın karaciğeri tamamen iflas edebileceği için böyle durumlarda karaciğer nakli gerekebilir.

Akut hepatit geçiren bir kişide hastalık ağır seyreder ve karaciğer yetmezliğine doğru gidiş sezilirse, B virüsüne karşı etkili ağızdan kullanılan anti viral ilaçlara başlanır.”

. İstirahat gerekir mi? Hastalar ne kadar süre içinde işlerine dönebilir?
“Akut B hepatitinde hastanın mutlaka istirahat etmesi ya da hastaneye yatması gerekmez. Her hastanın seyri farklı olduğu için ona göre davranılır.
Eğer, hastanın bazı yakınmaları varsa o zaman istirahat verilir. Ama bu mutlak yatak istirahatı olmak zorunda değildir. Hastalar sağlık durumlarına göre 1 aydan 3 aya kadar istirahat kullanabilirler.”

ERİŞKİNLERDE FULMİNAN HEPATİT RİSKİ

.Akut hepatit geçiren hastalarda karaciğer yetmezliği gelişebilme riskine dikkat çektiniz. Bunun önemi nedir? Akut Hepatit B’li bir hastada karaciğer yetmezliğine yol açan bazı faktörlerden bahsetmek mümkün mü?
“Akut hepatitlerin yaklaşık binde biri ‘fulminan hepatit’ dediğimiz karaciğer yetmezliğine neden olacak kadar ağır seyreder. Fulminan hepatit gelişen hastaların yaşamlarını kaybetme riskleri çok yüksektir. Karaciğer nakli gerekebilir. Böyle hastaların karaciğer nakli yapılan merkezlerde tedavi altına alınmaları son derece önemlidir. Akut B hepatitli hastalarda karaciğer yetmezliğine gidişi gösteren testler vardır. Kanın pıhtılaşmasını sağlayan proteinlerin hemen hepsi karaciğerde yapılır. Bu nedenle karaciğer yetmezliği gelişince kan pıhtılaşması bozulur. Kanın pıhtılaşma özelliğini gösteren testler bozulur. Örneğin bu maksatla en sık kullanılan INR değeri yükselir. Bu testlerde bozulma görülürse akut B hepatitli hastalar karaciğer nakli yapılan merkezlere sevk edilmelidir.

‘Akut Hepatit B’li hastalarda fulminan hepatit gelişmesine hangi faktörler yol açıyor?’ sorusunun ise kesin bir yanıtı yoktur. Ancak, yaşın bu konuda önemli bir etken olduğu belirtilmektedir. Bebeklerin ve küçük yaşlardaki çocukların fulminan hepatit geçirme riski son derece düşüktür. Buna karşın erişkinlerde fulminan hepatit gelişme ihtimali daha yüksektir.”

. Fulminan hepatit gelişen hastalara hangi tedaviler uygulanır? Hastayı karaciğer nakline götüren sürece “dur” demek mümkün mü?
“Akut Hepatit B’li bir kişide hastalığın seyri, ilerlemesi, laboratuar değerleri  fulminan hepatit açısından alarm sinyali olabilir. Fulminan hepatit henüz gelişmemiştir ama eğer hastanın kliniği ağır seyrediyorsa dikkatli olmak lazım.

Karaciğerde hücrelerin yetersiz hale geldiğini gösteren belirtiler varsa; örneğin bilirubin değerleri çok yükselmişse ve düşmüyorsa, demin bahsettiğimiz gibi pıhtılaşma testleri bozulmuşsa ağızdan kullanılan antiviral ilaçlara başlamak gerekir.

Bu ilaçlara sadece ağır akut hepatitlilerde başlanır. Pek çok çalışma bu ilaçlar verildiğinde karaciğer nakline gidişin ya da ölme ihtimalinin azaldığını göstermektedir.”

. Kronik Hepatit B iyileşebilen bir hastalık mıdır?
“İyileşmekten ne kastedildiğine bağlıdır. İnsanlarda görülen pek çok hastalık gerçekte iyileşmez. Örneğin hipertansiyonlu hastaya tansiyon ilacı verilir. O ilacı aldığı sürece hasta iyileşmiş kabul edilir. Çünkü tansiyonu normal seyreder. Ya da diyabetli bir hasta ilacını kullandığında şekeri normal gidiyorsa iyi sayılır. Ama ilaçlar kesildiği zaman hipertansiyon hastasının tansiyonu, diyabetlinin şekeri yükselir. Kronik B Hepatiti için de buna benzer bir şey söyleyebiliriz. Hepatit B virüsü karaciğere yerleştikten sonra onun vücuttan tamamen atılması mümkün değildir. O nedenle Hepatit B’li hastaların hiçbir zaman iyileşmediğini söylemek lazım. Ama gerçek böyle değildir. İyileşmeden, karaciğerin iyi hale gelmesini, normal hale gelmesini kast edersek Hepatit B’li biri için bu kesinlikle mümkündür. Kronik hepatitli hastalar tedavi aldıklarında karaciğerlerindeki bozukluk düzelip, tamamen normal bir karaciğere sahip bir hale gelebilirler.”

KRONİKLEŞMİŞ HASTALARDA TEDAVİ

. Kronik Hepatit B’nin tedavisi nasıl yapılır? Her vakaya tedavi gerekir mi?
“Kronik hepatitin tedavisi birkaç şekilde yapılabilir. Tedavi her hastada farklıdır. Eğer kişide, karaciğer hastalığı çok hafif ise tedavi verilmez.Ancak karaciğerdeki hücre harabiyeti, iltihap, bağ dokusu artışı orta veya ağır derecedeyse, o zaman bu kişileri tedavi etmek gerekir. Tedavide kullanılan iki tür ilaç vardır, birincisi iğne şeklinde kullanılan interferonlar, diğeri de ağız yoluyla kullanılan anti virallerdir. Hekimler, hastanın durumuna gören nasıl bir tedavi uygulanacağına karar verirler.”

Sağlık Adası yayınlarından çıkan “Sorular ve Yanıtlarla Hepatitler” isimli kitapta, Hepatit B, taşıyıcılık, kronikleşme, teşhis ve tedavi yöntemleri, Hepatit B tedavisindeki gelişmeler konusunda aşağıdaki soruların yanıtlarını bulabilirsiniz. Hepatitli hastalar ve hasta yakınları için bir başucu rehberi olan kitap, kitapevlerinin yanısıra, zincir marketlerde de satışa sunulmaktadır. Kitabı ayrıca online kitapçılardan da temin etmek mümkün.

. Taşıyıcılarda hangi durumlarda Hepatit B alevlenebilir?

.Taşıyıcılarda hastalığın alevlenme riski yüksek midir? Taşıyıcıların hangi sıklıkta hekim kontrolünden geçmeleri gerekir?

. Hepatit B taşıyıcılarının hastalığı başkalarına bulaştırma ihtimali nedir?

. Hepatit B’nin kronikleşmesine bağlı olarak hastalarda ne tür şikayetler görülür?

. Hepatit B’nin kronikleşme riski kadınlarda mı erkeklerde mi daha yüksektir? Çocuk hastalarda Hepatit B’nin kronikleşme riski nedir?

. Hepatit B teşhisi için kişiye hangi tetkik ve testler yapılır?

. Hepatit B teşhisi konulan bir hastada kronikleşme olup olmadığına nasıl karar verilir?

. Kronik Hepatit B teşhisi konulan kişi ne sıklıkla doktoruna gitmelidir?

. Kronik Hepatit B her hastada aynı seyri mi izler?

. Kişiye ve hastalığına göre tedavi kararı verirken, nelere dikkat ediyorsunuz? Hepatit B’li hastanın sağlık durumu kadar; interferonların ve antivarellerin yan etkileri de tedavi seçiminde etkili oluyor mu?

. Hepatit B tedavideki amaç nedir? Virüsü tamamen vücuttan atmak mı? Baskılayıp etkisiz hale getirmek mi yoksa siroz, karaciğer kanseri gibi hastalıkları önlemek ya da geciktirmek mi?

. Hepatit B tedavisinde kullanılan ilaçlara bağlı olarak direnç gelişir mi? İlaçlara karşı direnç kendini nasıl belli eder ve neler yapılmalıdır?

.İlik nakliyle Kronik Hepatit B tedavisinde başarılı sonuçlar alındığı konusundaki haberler 2010 yılında medyada sıkça yer aldı. Bu yöntem yeni mi? Hepatit B’li hastaların ilik nakliyle iyileşme şansları gerçekte var mı?

. Hepatit B tedavisinde dünyada ne gibi gelişmeler var?

. Hepatit B ‘den korunmada aşının önemi nedir? Hepatit B aşısı kimlere önerilir?

. Hepatit B açısından en çok kimler risk grubuna giriyor?

. Hepatit B’nin anne sütüyle bebeğe geçme riski nedir?

Kaynak:
Kitap ismi: “Sorular ve  Yanıtlarla Hepatitler…. Sarılık ile Hepatit Aynı Şey mi?”
Yazar: Esra Kazancıbaşı Öztekin
Yayınevi: Sağlık Adası