Hepatit B ve Hepatit C Nasıl Bulaşır?

Hepatit B ve Hepatit C nedir? Bu hastalıklara hangi oranda rastlanır? Viral Hepatitler arasında yer alan Hepatit B ve Hepatit C hastalıkları nasıl bulaşırlar? Hepatit B ve Hepatit C ortak belirtilerle mi ortaya çıkarlar? Hastalık kronikleştiğinde oluşan belirtiler nelerdir? Hepatit B ve hepatit C geçiren geçiren hastalar ne sıklıkla doktor kontrolüne gitmelidir? Hepatit B ve hepatit C için ilaçların ömür boyu kullanılması gerekir mi? Hepatit C tedavisinde virüsün genotipi önemli midir? Hepatit B ve Hepatit C’li kadınlar hamile kalabilirler mi? Hepatit B taşıyıcısı veya kronikleşmiş bir kadın doğum yapabilir mi? Bir cinsel ilişki geçirmiş, piercing taktırmış veya dövme yaptırmış biri ne kadar süre sonra hepatit bulaşıp bulaşmadığı hakkında test yaptırmalıdır? Hepatit B ve Hepatit C’den korunmak için nelerden uzak durulmalıdır?

Sağlık Bilimleri Üniversitesi Gastroenteroloji ve Hepatoloji Bilim Dalı Öğretim Üyesi ve İstanbul Anadolu Kuzey Kamu Hastaneleri Birliği Genel Sekreteri Doç. Dr. Kamil Özdil hepatit B ve hepatit C ile ilgili merak edilenleri Sağlığım İçin Herşey’de anlattı.

. Hepatit B ve Hepatit C nedir? Bu hastalıklara hangi oranda rastlanır? Birbirilerinden farkları nedir?
“Hepatit B’nin Türkiye’de görülme sıklığı yüzde 4-5 civarındadır. Batı bölgelere kıyasla Doğu ve Güneydoğu’da daha yüksek oranda görülür. Türkiye ortalaması, dünya üzerinde orta sıklıkta görülen bir prevelansa sahiptir. Hepatit C yüzde 1 ve altındadır. Dünyada yaklaşık 400 milyon civarında hepatit B’li, 160-170 milyon civarında hepatit C’li insan vardır. Türkiye’de ise 3-3,5 milyon civarında hepatit B’li, 700-800 bin civarında da hepatit C’li hasta mevcuttur. Bu toplumsal bir sorundur.”

HEPATİT B VE HEPATİT C NASIL BULAŞIYOR?

. Viral Hepatitler arasında yer alan Hepatit B ve Hepatit C hastalıkları nasıl bulaşırlar?
“Bunlar ağız yoluyla değil de bunun dışındaki yollarla; en çok kan, kan ürünleri, vücut sıvıları ve enfekte materyallerle yani iğne, piercing, epilasyon malzemeleri gibi tam sterilize edilmemiş ortak kullanılan materyallerle bulaşırlar. Aynı ortamlarda yemekle içmekle, aynı tuvaleti kullanmakla bulaşmazlar. Ancak Hepatit A aynı tuvaleti kullanmakla ve aynı ortamlarda yemekle bulaşır. Cinsel temasla olan bulaşma özellikle Hepatit B’de daha yüksektir. Normal anne sütüyle veya annenin çocuklarını öpmesiyle geçmez. Emzirmeyi engelleyecek bir durum değildir. Hepatit B ve Hepatit C doğum yoluyla anneden bebeğe bulaşabilir.”

AKUT DÖNEMDEKİ BELİRTİLER

. Hepatit B ve Hepatit C ortak belirtilerle mi ortaya çıkarlar? Özellikle akut döneminde ne tür belirtileri vardır?
“Virüs enfeksiyonlarının ortak özelliği halsizlik, kırgınlık, kendi alt gruplarına göre bulantı, kusma gibi semptomlara sahip olmalarıdır. Ancak hepatit B ve hepatit C’nin 2/3’ü hiç bulgu vermez; asemptomatiktir. Kişi gribal enfeksiyon geçiriyormuş gibi zanneder. Halsizlik, sarılık, bulantı, kusma gibi vücutta hissedilecek belirtiler, özellikle erişkinlerde yüzde 50 oranında semptom verir. Hepatit C’ de bu oran akut dönemde daha da düşüktür. Bu semptomlar bir şekilde ortaya çıkarsa tanı konur. Bu yüzden de tanı konusunda gecikmeler olur.”

HANGİ ORGANLARI ETKİLİYOR?

. Hastalık kronikleştiğinde oluşan belirtiler nelerdir? Karaciğeri ve bazı organları nasıl etkiler?
“Hepatit A toplumun hemen hemen yüzde 90’ında görülür ve bağışıklık gelişir. Artık yeni aşılama programlarında  Hepatit A’ya karşı aşılama vardır. Çünkü Hepatit A ciddi bir sağlık sorunu oluşturur. Hepatit B’de ise eğer yenidoğan döneminde geçirilmişse (vertikal geçiş) bunların yüzde 90’ı kronikleşmektedir. Anne eğer hepatit B’li ise mutlaka yenidoğan çocuk hem immünglobulin verilerek hem de aşı yapılarak koruma programına alınmalıdır. Alınmadığı takdirde bunların yüzde 90’ı muzmin enfeksiyona sahip oluyor. Erişkinlerde ise kronikleşme oranı daha düşüktür (yüzde 5); yüzde 95’i iyileşir. Bu vücudun immün direnci ile ilgilidir. Yüzde 5 kronikleşen oranın da yüzde 70’i taşıyıcı formda kalır. Çok ciddi bir hasar oluşturmaz ama mutlaka takip gerektirir. Diğer yüzde 30’luk kısmı siroza, sonra karaciğer kanserine ve onun getirdiği komplikasyolara yol açar. Çok ciddi bir sağlık sorunu olup taşıyıcıların ve kronikleşenlerin özellikle takip edilmesi gerekir. Hepatit C’nin kronikleşme oranı ise erişkinlerde yüzde 70-80’lerdedir. Onlar da mutlaka hekim kontrolünde takip edilmelidir.”

Doç. Dr. Kamil Özdil

DELTA VİRÜSÜ DE EKLİYSE…

. Hepatit B ve hepatit C geçiren geçiren hastalar ne sıklıkla doktor kontrolüne gitmelidir? Hepatit A da buna dahil midir? Ne tür kontroller yaptırılmalıdır?
“Hepatit A, akut hepatit değilse kronikleşmesi beklenmez. Ama hepatit B’li bir hasta kronikleşmişse bu taşıyıcı da olsa mutlaka en geç 6 ayda bir hem ultrason hem de kan testleri ile takip edilmelidir. Çünkü karaciğer tümörü gelişmesine de zemin hazırlar. Ve taşıyıcı da olsa eğer bir alevlenme olmuş ise mutlaka tedaviye alınması gerekir. Kronikleşen hepatit ise zaten tedaviye mutlaka alınması gereken klinik bir tablodur. Yüksek dirençli anti viral ajanlarla bunların tamamına yakını kontrol altına alınır.

Bir de delta hepatiti vardır ki, kronik B’si olan hastaların üzerine delta virüsü eklenmiş mi bunun mutlaka test edilmesi gerekir. Doğu ve güneydoğuda bu çok daha yüksek oranda birlikte görülür. Delta virüsü eklendiği zaman bu hastalarda siroz ve hepatit karaciğer kanseri gelişme oranı çok daha yüksektir. Bunlar ağızdan anti virallerle tedavi edilemez. Delta virüsü olan B’ler ayrı bir kategoridir ve mutlaka takibe devam edilmelidir. Hepatit C’lerle ilgili de çok etkin yeni jenerasyon ilaçlar vardır. Türkiye’de ödeme kurumuna da girmiştir. Kronikleşen hepatit C’li hastaların da mutlaka tedavi edilmesi gerekir.”

İLAÇLARIN YAN ETKİLERİ VAR MI?

. Hepatit B ve Hepatit C için bu ilaçların ömür boyu kullanılması gerekir mi? Bu ilaçların yan etkileri var mıdır?
“İlaçların yan etkisi konusu yeni ilaç gruplarıyla hemen hemen çok azımsanacak noktaya kadar gelmiştir. Ancak kullanılan diğer ilaçlarla etkileşimleri de göz önünde bulundurulursa hepatit C için 3 ya da 6 aylık tedavi süresi vardır. Başarı oranı yüzde 95’in üzerindedir. Hepatit B’de ilaçlar hayat boyu kullanılır ve hepatit B virüsü kontrol altında tutulabilir. Oluşturduğu yan etkilerin tamama yakını kontrol edilmiş olur.”

. Hepatit C tedavisinde virüsün genotipi önemli midir? Tedavi prosedürü virüsün genotipine ve hepatit C’nin durumuna göre mi belirlenir?
“Viral yük ve genotipi zaten tedavi edecek olan hekim mutlaka tespit eder. Belirli durumlarda evresine ve bir de onun fibrozis (genetik) derecesine göre karaciğer biyopsisi de yapmak gerekebilir. Örneğin sirotik aşamaya gelmemişse. Bütün veriler değerlendirilerek genotipi, virüs yükü ve ona uygun ilaç tedavi yükü planlanarak en etkili şekilde tedavisi sağlanır.”

YAKIN TAKİP ÇOK ÖNEMLİ

. Hepatit B ve hepatit C’li kadınlar hamile kalabilirler mi? Hamilelikte ilaç kullanabilirler mi? Hepatit B taşıyıcısı veya kronikleşmiş bir kadın doğum yapabilir mi? Hamilelikte kullanılan ilaçların bebeğe zararı olur mu? Doğumunu hangi yöntemle yapmalıdır?
“Hepatit B ve hepatit C’li kadınlar gebe kalabilirler. Tek yapılması gereken yakın takiptir. Anneden eğer çok büyük virüs yüküne sahipse anneden bebeğe geçişi azaltmak için son 3 ayda ağızdan tedaviye başlanır. Eğer kullanmakta ise zaten buna devam edilir. Gebelik kategorisi B denilen kategori ise mutlak engel olan bir durum yoktur. Ancak yakın izlem ve doğum esnasında sezaryen veya normal doğum için bir farkı olmaması kritik noktadır. Ama doğumdan sonra ilk 72 saat içinde bebeğe hem immünglobulin hem de aşı programı mutlaka başlatılmalıdır. Çünkü enfekte bir anneden, bir de bunun alt grubu olan E pozitif ise bebeğe geçme oranları çok yüksektir. Bebeğe aşılama ve antikor verilerek korumaya alınır.’’

. Bir cinsel ilişki geçirmiş, piercing taktırmış veya dövme yaptırmış biri ne kadar süre sonra hepatit bulaşıp bulaşmadığı hakkında test yaptırmalıdır? Belli bir süresi var mıdır?
“Virüsün saptanabilir bir seviyeye gelmesi için minimum 20 gün, 1 ay geçmesi gerekir. Bu süre geçmeden ancak hafif enzim reaksiyonu olabilir.”

KORUNMAK İÇİN NELERE DİKKAT EDİLMELİ?

. Hepatit B ve Hepatit C’den korunmak için nelerden uzak durulmalıdır?
“Parenteral yolla (damar yoluyla) geçtiği için vücuda yapılacak herhangi bir girişim varsa hijyen kurallarına uyum çok önemlidir. Zaten sağlık kurumlarında kan verirken testi yapılır. Ancak daha çok dövme veya piercing yapılan yerler ile epilasyon gibi sağlık kurumu olmayan yardımcı grupta değerlendirilen alanlardaki hijyen ortamına mutlaka dikkat etmek gerekir. Enfekte bir hasta diş fırçası, tıraş bıçağı, cımbız gibi kendi şahsi eşyalarını ortak kullanmamalıdır. Çünkü enfekte bir materyalde bir hafta süreyle bu virüs yaşayabilir. Diş yapılan yerlerde hijyene önem veren, sterilizasyon kurallarına uyan merkezler tercih edilmelidir. Genelde aile içerisinde tırnak makası, cımbız ve tıraş makinelerinin ortak kullanılmasından kaçınılmalıdır. Ayrıca enfekte bir birey varsa ailede diğer bireylerin aşılanması gerekir. Özellikle ebeveyn, anne baba, karşılıklı eşler aşılanmalıdır.”