Hepatit C, Belirtileri ve Tedavisi

. Hepatit C ‘nin ülkemizde ne kadar sık görülmektedir ?
Dünya nüfusunun yaklaşık %3’ünü etkileyen hepatit C ülkemizde B hepatitten çok daha az sıklıkta görülmektedir. Sıklığı (anti HCV testi pozitif olanların prevelansı) %1.5 civarındadır. Çok sık kan verilmeyi gerektiren hastalığı olanlarda, böbrek yetmezliği nedeniyle hemodiyaliz uygulanan hastalarda çok daha sıktır.

. Hepatit C niçin önemlidir ?
Hepatit C virusu alan kişilerin çoğu (%70-80’i) bu virusu kendiliğinden atamazlar, kronik (kalıcı) hastalık haline gelirler. Kalıcı hastalık haline gelen kişilerde siroz, karaciğer kanseri gibi durumlara neden olmaktadır. Ayrıca böbrek dahil bazı karaciğer dışı hastalığa da yol açabilmektedir

. Hepatit C nasıl bulaşır ?
Kan nakli veya kan ile kirlenmiş her türlü materyel ile bulaşma olabilmektedir. Verilecek kanların hepatit C araştırması yapılmadığı eski dönemlerde en sık bulaş yolu kan nakli idi. Ancak şimdi kan nakline bağlı hemen hiç hepatit C bulaşması görmüyoruz. Kirlenmiş aletlerle yapılan dövme, akapunktur, kulak deldirme, diş tedavisi, tıbbi müdahaleler, manikür- pedikür gibi berberlerin yaptığı işlemlerle bulaşma olabilmektedir. Özellikle uyuşturucu madde ve ilaç kullananların iğneleri paylaşması bulaşma ihtimalini çok artırmaktadır. Nadiren doğum sırasında hepatit C’li anneden çocuğuna geçebilmektedir.

. Cinsel ilişki ile bulaşır mı?
Çok nadiren meydana gelmektedir (Bulaşma ihtimali %5’in altındadır). Hiç bulaşma olmaması istenirse prezervatif kullanılabilir.

. Hepatit C’li bir kişi ile aynı evde kalmanın bulaştırıcılık yönünden tehlikesi nedir ?
Aynı evde kalmak, aynı tabak, çatal, kaşık ve bardağı kullanmak bulaşıcılığa neden olmaz. Öpme, sarılma, tokalaşma gibi aktiviteler de virusu bulaştırmaz. Ancak hepatit C’li kişinin tırnak makası, diş fırçası, havlu gibi kişisel hijyen malzemeleri mutlaka ayrılmalıdır, ortak kullanılmamalıdır. Özellikle hepatit C’li hastaların iğneleri kullanıldıktan sonra çok dikkatli olarak ortadan kaldırılmalıdır. Kimseye batmamasına dikkat edilmelidir. Bu iğnelerin battığı kişiler doktora müracaat etmelidir.

. Hepatit C’i olan anne bebeğini emzirebilir mi ?
Hepatit C’nin anne sütü ile geçtiği bugüne kadar gösterilmemiştir. Hepatit C’li anneler bebeğini emzirebilirler. Ancak meme bakımı çok önemlidir. Meme çatlağı ve meme başından kanaması olan annelerin iyileşinceye kadar çocuklarını emzirmemesi tavsiye edilir.

. Annesi hepatit C ‘li yeni doğan bebeğe ne zaman test yapılmalıdır ?
İlk bir yaşına kadar olan dönemde geçiş ile ilgili kanıtları bulmak ve çocukta hepatit C tanısını koymak zordur. Anti HCV pozitif annelerden doğan bütün çocuklarda antikorların çocuklara geçici geçişine bağlı olarak yalancı anti HCV testi pozitifliği bulunur. Bu passif olarak transfer edilen anti HCV pozitifliği 12 ay, hatta daha uzun sürebilir. Bu nedenle erken dönemde anti HCV testi geçişi belgelemede güvenilir bir test değildir. Virusu gösteren HCV RNA test pozitifliği de geçici olabilir.   Bu nedenle hepatit C’nin bebeğe geçtiği çocuk 12 aylık olduktan sonra anti HCV’nin pozitif veya iki ayrı durumda HCV RNA testinin pozitif olmasıyla gösterilir.

. Hepatit C’nin doğal seyri nasıldır ?
Virusu alan kişilerin ancak %20-30’u ilaçsız virusu kendiliğinden temizleyebilmektedir. Çoğunda kronik hale gelir. Kronik hale gelenlerin hepsinde siroz gelişmez, yaklaşık dörtte birinde hastalık siroza kadar ilerler. Siroza kadar ilerleyenlerin küçük bir kısmında karaciğer kanseri gelişebilir. Siroz gelişmez ise kanser de gelişmez.

. Hepatit C’nin belirtileri nelerdir ?
Virus ilk alındığında, akut hastalık denilen dönemde grip benzeri hastalık bulguları, halsizlik, kas ağrıları, bulantı nadiren sarılık meydana gelebilir. Kalıcı hastalık (kronik hepatit C) döneminde büyük kısmında hepatit C belirti vermeden sinsi seyreder. Nadiren halsizlik, yorgunluk, karında hafif ağrı olabilir. Siroz geliştiğinde sirozla ilgili hastalık bulguları gösterir. Hepatit C genellikle belirti vermediği için transaminaz (AST, ALT) testlerinin yüksek bulunması nedeniyle yapılan araştırmalar sırasında teşhis edilir.

. Hepatit C’nin seyrini etkileyebilecek, hastalık şiddetini artıran nedenler nelerdir ?
Özellikle alkol alınması ve obezite hepatit C’nin daha hızlı ve ağır seyretmesine neden olur. Bunun dışında diğer karaciğer hastalığı olanlarda, birlikte hepatit B’i olanlarda, hastanın yaşı ilerledikçe hepatit C daha ağır seyreder.

. Siroz ne demektir ?
Siroz karaciğerde hasar ve iltihap oluşturan virus, alkol ve çeşitli nedenlerin yol açtığı karaciğer hasarının ileri evresidir. Siroz evresinde karaciğer dokusu nedbe dokusuna dönüşüp, normal işlevini yapamaz. Kronik hepatit C de siroz uzun dönemde, genellikle 20-30 yılda meydana gelmektedir.

. Hepatit C teşhisi hangi testlerle konur ?
Anti HCV testi serumda virusa karşı antikor olup olmadığını araştıran testtir. Bu test kişinin virus ile karşılaştığını gösterir. Hepatit C’nin teşhisi virusun kandaki varlığını gösteren HCV RNA testi ile konulur. Hepatit C’nin 6 aydan daha fazla sürmesine kronik hepatit C denmektedir.

. Kronik hepatit C tanısı konduktan sonra ne gibi incelemeler yapılır?
Karaciğerin fonksiyonlarını gösteren testler yanında ultrasonografi ve karaciğerdeki hasarın şiddetini tam anlamak için biyopsi yapılabilir.

. Karaciğer biyopsisi nasıl ve niçin yapılır ?
Karaciğer biyopsisi, içine emerek doku alabilen bir iğne yardımı ile karaciğerin üzerindeki kaburgaların arasından yapılır. Genellikle biyopsi yerinde, omuzda ağrı dışında bir soruna neden olmaz. Karaciğeri bozmaz. Alınan biyopsi mikroskop altında incelenerek hastalığın aktivitesi ve derecesi hakkında bilgi elde edinilir. Hafif hastalığı olanların tedavi edilmesine gerek yoktur. SGK biyopside hafif hastalığı olanların tedavisine izin vermemektedir. 

. Kronik hepatit C’nin özel bir diyeti var mıdır ? 
Hayır. Herkes için önerilen dengeli bir diyet yeterlidir. Hiçbir diyet kısıtlamasına gerek yoktur. Özellikle bu hastaların şişmanlamasına engel olunmalıdır. Şişmanlık hastalığın daha hızlı seyretmesine neden olmaktadır.
Hepatit C’li hastaların alkol kullanmasına izin verilmemelidir. Alkol siroza gidişi hızlandırmaktadır.

. Vitamin kullanabilirmiyim ?
Normal bir insanın ihtiyacından daha fazla vitamine gerek yoktur. Vitaminler karaciğer hastalığını etkilemez, seyrini değiştirmez. Ek herhangi bir vitamine gerek yoktur.

. Bitkisel ilaçlar hepatit C’ de faydalı mı ?
Hepatit C’ e etkili herhangi bir bitkisel ilaç yoktur. Bitkisel tedaviler tavsiye edilmemektedir.

. Başka hastalık nedeniyle (şeker hastalığı, tansiyon) kullanmak zorunda olduğum ilaçlara devam edebilirmiyim ?
Vucudun savunma sistemini etkileyen ilaçlar hepatit C’e zararlıdır. Tansiyon şeker ilaçları, antibiyotik ve ağrı kesiciler, mide ilaçları siroz gelişmedikçe sorun oluşturmazlar.

. Spor yapabilir miyim ?
Çok ağır olmamak kaydıyla her türlü sporu yapabilirler. 

. Hepatit C tanısı konduktan sonra çevreme nasıl davranmalıyım ?
Yeni tanısı konmuş kişilerin endişelenmesi doğaldır. Bu durumu aşmanın en kolay yolu hastalık hakkında bilgilenmektir. Kişiler işlerini ve aktivitelerini bırakmamalıdır. Çalıştığı işyerindeki arkadaşlarına hastalığını söylemesi gerekli değildir. Hepatit C’i çevresindeki kişilere bulaştırma riski yoktur.

. Yakınım kronik hepatit C hastası, ancak doktora gitmek istemiyor. Onu nasıl ikna ederim?
Kendini hasta hissetmeyen kişiyi doktora götürmek zor olabilir. Hepatit C’ de ileri siroz gelişinceye kadar hiçbir şikayet yapmayabileceği özellikle anlatılmalıdır. Belli aralıklarla bazı tetkiklerin yapılmasıyla hastalığın takibinin yapılabileceği, gereğinde erkenden tedaviyle hastalığın siroza gidişinin engellenebileceği iyi anlatılmalıdır.

. Kronik hepatit C ile ilişkili yorgunlukla nasıl başa çıkabilirim ?
Gereksiz ve ağır egzersizden kaçının. Düzenli uyuyun, dengeli beslenin, yeterince sıvı alın. Hafif ama düzenli egzersizler yorgunluğu belirgin şekilde azaltacaktır. Bu hastalarda depresyon gelişebilir. Depresyonun bizzat kendisi yorgunluğa neden olabilir. Depresyon şüphesinde bir psikiatri uzmanına gidilmesi faydalı olur.

. Kronik hepatit C’nin güncel tedavisi nasıl yapılır ?
Herhangi bir kullanım kısıtlaması yoksa hepatit C’nin şu andaki standart tedavisi pegile interferon iğnesi (2 çeşidi var, pegintron, pegasys) ve ribavirin (rebetol, copegus, viron isimli ilaçları vardır) hapı ile yapılmaktadır. Bu ilaçlar bağışıklık sistemimizin hastalığa karşı verdiği cevabı düzelterek, virüsu yok ederek etki etmektedir.

. Kronik hepatit C’nin tedavi süresi ne kadar dır? Tedavi başarısını etkileyen faktörler nelerdir ?
Tedavi süresi virusun tipine göre 24 ile 48 hafta arasında değişir. 
Hepatit C tedavisinde tedavi başarısını etkileyen faktörlerin başında ilaçları düzenli kullanmak gelmektedir. Mümkünse ilaca hiç ara verilmemelidir. İlaç ne kadar düzgün kullanılırsa tedavi o kadar başarılı olmaktadır. Bunun dışında virusun tipi, virusun kandaki miktarı, yaş ve karaciğerin durumu tedavi başarısını etkilemektedir.

. Tedavinin etkili olacağı nasıl anlaşılır ?
Tedavinin 3.üncü ve 4.üncü  ayında virusun kandaki azalma miktarı ve kaybolmasına bakarak tedavinin başarılı olup olmayacağı anlaşılabilir.

. Tedavi sırasında nelerle karşılaşabilirim ?
Hepatit C tedavisinin yan etkileri çoktur. Çok yakın doktor kontrolünde yapılmalıdır.

Kaynak: Ege Karaciğer Derneği web sitesi
http://www.karaciger.org/