Hipoglisemi Nedir?

Kan şekerin normalin altına düşmesi, insanın Normal açlık kan şekeri 85-100 arasında seyir ederken, bu rakam toklukta 120-130 arasında seyir etmektedir. Uzun süren Açlık durumunda veya tokluk sonrasında Özellikle şeker ve unlu mamullerden zengin bir yemek yedikten 2-3 saat sonra kan şekerinin düşmesi sonucu yaşanan aşırı terleme, çarpıntı, ellerde titreme, konsantrasyon kaybı, Konuşma güçlüğü, sinirlilik, bulantı, aşırı acıkma hissi, Tam bilinç kaybı oluşur.

. Hipoglisemi’nin nedenleri nelerdir?
“Hipoglisemi hastalık değil, sadece biyokimyasal bir anormalliktir. Şeker ve insülin metabolizmasında bir düzensizlik olarak özetlenecek Tip 2 diyabetin erken dönemidir. Ancak her zaman sebep bu değildir. Yoğun çalışma temposu, aşırı stres, ağır egzersiz durumlarında ve yeteri miktarda kalori veya karbonhidrat alınmadığı takdirde hipoglisemi görülme riski vardır. Tiroid  ve  böbreküstü bezleri başta olmak üzere bazı endokrin organların ürettiği hormonların  fazlalığında veya yetersizliğinde hipoglisemi bulguları görülebilir. O nedenle hipoglisemiden yakınan bir hasta endokrin (hormon) açısından ayrıntılı bir şekilde değerlendirilmelidir, diğer endokrin organ fonksiyonlarında bir düzensizlik yok isa, kişinin tip 2 diyabet adayı olabileceği düşünülmelidir.”

. Hipoglisemi nasıl gelişir?
“Şeker metabolizmasındaki düzensizlik, hipogliseminin en sık nedenidir. Normalde, gıdalarla aldığımız şeker (ki bunu yalnızca bildiğimiz toz vey kesme şekeri olarak algılamamak gerekir, ekmek, makarna, pilav gibi çok sık aldığımız gıdalarda da şeker vardır) hücre kapısına kadar taşınır, insulin denilen hormon sayesince hücre içine girdikten sonra yanarak enerjiye dönüşür ve böylece yaşam devam eder. Tip 2 diyabet gelişimine eğilim mevcut olan, yaşam tarzı düzensizliği gerek beslenme veya egzersizden yoksun yaşayan bir kişide, şeker hücre içine girmekte zorlanır. Bu duruma ‘İnsulin Direnci’ denir. Vücut gelişen insulin direncini aşabilmek, şekeri hücre içine sokabilmek için, pankreas savunma mekanizması denerek gerekenden fazla insulin salgılamaya başlar. Daha fazla salgılanan insulin sayesinde, yemeklerden veya karbonhidratlı bir gıdanın alımından hemen sonra şeker düzeyi normal sınırlarda kalır. Bu normal değerlerin sağlanması ancak fazla miktarda insulinin kana geçmesiyle mümkün olduğundan, ilerleyen saatlerde kandaki yüksek insulin şekerin düşmesine neden olacaktır. Kişi bir defada ne kadar fazla karbonhidrat alırsa, o kadar daha fazla insulin salgılanacaktır.”

. Nasıl tanı konulabilir?
“Daha önce anlatılan yakınmaları olan bir kişide, hipoglisemiye neden olabilecek diğer nedenlerin olmadığı anlaşıldıktan sonra 75 gram glukozla şeker yükleme testi yapmak çoğu kez tanıyı koydurur. 4-5 saate kadar uzayabilen yükleme testleri yapılır, test sırasında insulin cevaplarını ölçmek suretiyle anlaşılır.
Şeker yükleme testi sırasında alınan kan örneklerinde insulin değerlerinin yüksek, geç saatlerde şeker değerlerinin düşük oluşuyla yakınmaları olan bir kişide reaktif hipoglisemi tanısı koydurur.

Reaktif hipoglisemin ayrı bir hastalık olmadığı,  Reaktif hipoglisemi, yalnızca başka bir hastalığın bir bulgusudur. Saptandığında yapılması gerek, buna neyin sebep olduğunu bulmak ve onu tedavi etmeye çalışmaktır.”

. Tedavide neler yapılabilinir?
“Hipoglisemi nedenini bulmakla başlar. Reaktif hipoglisemilerin çoğu erken dönem tip 2 diyabetten kaynaklandığını düşünmek, diğer olası nedenlerin de gözden geçerimek lazım. Hipoglisemide beslenme tedavisi ve egzersiz temel tedavi yöntemleridir. Ancak insulin miktarlarındaki aşırı yüksekliği oaln vakalarda hekim tarafından ilaç kullanımına başlanabilir.”

. Gizli Şeker nedir?
“Reaktif hipoglisemi, diyabetin il sinyalleri olup, diyabet oluşmadan 2-3 yıl öncesinde ki basamak ‘Gizli Şeker’ olarak kabul edilebilir. Bu dönemde şekere ait, çok su içme-idrara çıkma-ağız kuruması gibi herhangi bir yakınma yoktur. Sorun daha çok kalp damar hastalığı, kan yağlarında yükseklik ve kilo fazlalığı şeklinde karşımıza çıkar.”

. Ülkemizde görülme sıklığı nedir?
“Ülkemizde 20 yaşının üzerindeki kişilerde gizli şeker sıklığı yüzde 7’dir. Yaşam stilindeki farklılıklar nedeniyle her yörede farklılıklar gösterebilir. En düşük oran daha geleneksel bir yaşam stilinin devam ettiği Erzurum’da görülürken, İstanbul yüzde 9.2 gibi bir değerle rekoru elince tutmaktadır.”

. Gizli şekere nasıl tanı konulur?
“Gizli şeker tanısı, ya açlık kan şekerine bakarak (Bozulmuş Açlık Şekeri) veya şeker yükleme testi bozulma  (Bozulmuş Glikoz İntoleransı) yapılarak konulur. Normalde açlık kan şekeri 100 mg/dl değerinin altındadır. 2 defa tekrarlanan ölçümlerle açlık kan şekeri değerinin 126 mg/dl üzerinde olması durumda başka bir test yapılmaksızın kesin diyabet tanısı konulur. Ancak açlık kan şekerinin 100-125 mg/dl arasında bulunması ise Bozulmuş Açlık Şekeri olarak adlandırılır. Bu durumda yapılması gereken tetkik, şeker yükleme testidir. Şeker yükleme testinde 2. saattan önce herhangi bir ölçümde  200mg/dl’ geçmesi veya 2. saatte bakılan değer 140-199 mg/dl arasında bulunursa durum ‘Şeker Toleransında Bozulma’ (Gizli Şeker olarak adlandırılan tablo), 200 mg/dl ve üzerine bulursa ‘Şeker Hastalığı olarak kabul edilir.”

. Şeker yükleme testi yapılırken nelere dikkat edilmeli?

“Şeker yükleme testi yapmadan önceki 3 günlük dönem süresince şeker metabolizmasını etkileyecek doğum kontrol hapları, kortizon, bazı tansiyon düşürücüler, kortizon gibi ilaçları doktoruna danışarak almamalıdırlar. Bunun dışında dikkat edilmesi gereken önemli bir konu,  herhangi bir kısıtlayıcı perhiz yapılmamasıdır. Karbonhidrattan daha zengin gıda alınması gereken bu 3 günlük sürede ekmek, hamur işi ve tatlılar serbest olarak yenilir. Bu dönem süresince dikkat edilecek şeylerden biri de eğer yapılıyorsa bir egzersiz programına ara verilmesi gerekliliğidir.”

. Şeker yükleme testinin zararı var mıdır?
“Yanlış bir kanı vardır: ‘Benim daha önce şekerim yoktu, şeker yükleme testinin yapılması bende şekere yol açtı’. Şeker yükleme testinde alınan şeker miktarı çok önemli boyutlarda değildir. Bu test sadece varolan bir tablonun ortaya çıkmasını sağlar. Eğer şeker metabolizmasında bir sorun yoksa, bir tepsi baklava yenilse bile herhangi bir kan şekeri düzensizliği gelişmeyecektir. Test sırasındaki en fazla yakınmalardan biri bulantı-kusma şikâyetleridir. Verilen glikoz sadece 1 bardakta eritilip içirilmeye çalışıldığında ortaya çıkan bir yakınmadır. Toplam glikoz 3 bardak suda eritilip, bir miktar limon sıkıldığında böyle bir sorun gelişmeyecektir.”

. Gizli şeker önemli midir?
“Her şeyden önce, önlem alınmadığında vakaların üçte birinde belirgin şeker geliştiği için gizli şeker dikkate alınması gereken bir sorundur. Oranları biraz daha düşük olmakla birlikte, belirgin bir şeker hastalığında görülen tüm şekere bağlı yan ekiler gizli şekeri olan bireylerde görülebilir. Ancak bizi en çok ilgilendiren sorunlar daha çok kalp ve damar hastalıklardır. Bu süreç kalp damar hastalıklarının en sık görünmeye başladığı dönemin başlangıcıdır.”

. Gizli şeker tedavi edilebilir mi?
“Gizli şekerin iki tedavi yöntemi vardır: Yaşam stil değişikliği ve ilaç tedavisi. Yaşam stil değişikliğinin, yani beslenmenin düzenlenmesi ve egzersiz başarı oranı çok yüksek bir tedavi şeklidir. Etkin bir şekilde uygulandığında kişilerin üçte ikisinde gizli şeker tablosu normale döner. İlaçla tedavide ilacın türüne bağlı olmak üzere, başarı şansı yüzde 25 – 32 arasında değişir. Yani en iyi, maddi-manevi en ucuz tedavi, önlemektir. Unutulmaması gereken, gizli şeker tablosu geriledikten sonra alınan önlemler bırakılırsa, tablonun tekrar ortaya çıkacağıdır.”

BESLENME ÖNERİLERİ

Ekmek (karbonhidrat ), Protein miktarı vücut ağrılığı, genel yapı, sağlık durumu veya fiziksel aktivite göre Beslenme uzmanı ve hekim tarafından ayarlanmalı.

Meyve porsiyonu (1 orta boy elma, portakal şeklinde, Yerli muz vb şeklinde olması gerekir, diğer meyve türlerinde Beslenme uzmanı tarafından türe göre miktar ayarlanmalıdır.

Meyve tek başına alındığında açlık hissi yaratarak hipoglisemi nedeni olabilir, meyveyi kabuklu ve lifli gıda ile alınmalı.

Tarçın, sirke, baharatlar ve tatlandırıcılar Hipoglisemi etkilemezken tuzlu ve yağlı gıda Hipoglisemi tetikler.

Düzenli beslenme programı sürdüren insanlar ara öğünler küçük miktarda sütlü tatlı alabilir.

ÖRNEK BAZAL DİYET PROGRAMI

SABAH:
08:                 00ÇAY (ŞEKERSİZ), 2 KİBRİT KUTUSU BEYAZ PEYNİR, DOMATES (1 ADET), SALATALIK (1 ADET), ZEYTİN (6 ADET TUZSUZ), 2 DİLİM KEPEKLİ EKMEK

08:45             Spor aktivitesi; 30 dakika tempolu yürüyüş, Bisiklet çevreme, yüzme veya anaerobik  egzersiz

ARA:               11:00        1 POSİYON MEYVE +3 ADET KEPEKLİ GRİSSİNİ veya galeta onu

ÖĞLE:             13,30    1 KÂSE ÇORBA,  3 KÖFTE KADAR ET VEYA TAVUK ETİ (1/2 GÖĞÜS VEYA 1 BUT DERİSİZ) VEYA BALIKETİ 1 ORTA BOY, 1 PORSİYON SEBZE YEMEĞİ ETSİZ(4-8 kaşık) , SALATA YAĞSIZ, 2-3 İnce  DİLİM KEPEKLİ EKMEK veya ekmekteki aynı değer taşıyan karbonhidrat (makarana veya bulgur pilavı)

ARA Öğün:       16:00    1 PORSİYON MEYVE + 3 Adet Grisini veya galeta onu

AKŞAM:
19:30               1 KÂSE ÇORBA, 1 PORSİYON SEBZE YEMEĞİ 6KAŞIK (ETSİZ), 1 KÂSE LIGHT (YAĞSIZ)YOĞURT+ SALATA, 2-3 İnce DİLİM KEPEKLİ EKMEK veya ekmekteki aynı değer taşıyan karbonhidrat (makarana veya bulgur pilavı)
20:15               Spor aktivitesi; 30 dakika tempolu yürüyüş, Bisiklet çevreme, yüzme veya anaerobik  egzersiz

GECE: 22,00    MEYVE (1 PORSİYON) VEYA 1 BARDAK SÜT

GÜNDE           1,5–2 LİTRE SU İçmeye gayret ediniz

Dr. Yaser Süleymanoğlu
İç Hastalıkları Uzmanı
Acıbadem Bağdat Caddesi Tıp Merkezi
www.acibadem.com.tr