İmmünoterapi Yöntemi Kanser Tedavisinde Neleri Değiştirdi?

Kanserin ilaçla tedavisindeki gelişmeler nelerdir? Kanserin tedavisinde immünoterapi nasıl bir yöntemdir? İmmünoterapi kemoterapiye alternatif midir? Hangi kanserlerde immünoterapi etkilidir? İmmünoterapinin yan etkileri nelerdir? Hedefe yönelik tedavilerin ve akıllı ilaçların kanser tedavisindeki yeri nedir?

Memorial Şişli Hastanesi’nden Onkoloji Uzmanı Doç. Dr. Serkan Keskin kanserin ilaçla tedavisindeki gelişmeler, kemoterapi ve kemoterapi dışında kanserin medikal tedavisindeki gelişmeler hakkında merak edilenleri Sağlığım İçin Herşey’de anlattı.

. Kanserin ilaçla tedavisindeki gelişmeler nelerdir?
“Kanserin tedavisinde 3 tane temel yöntem vardır. Bunlar ameliyat, ışın ve ilaç tedavisidir. Bugüne kadar kanserin ilaç tedavisi denildiğinde akla kemoterapi ve kemoterapiye bağlı yan etkiler akla gelirdi. Saç dökülmesi, bulantı gibi birçok şikayete yol açan zorlu bir tedavi yöntemiydi. Günümüzde kanserin tedavisi önemli oranda değişti; artık iki farklı tedavi yöntemi daha var. Günümüzde kemoterapi ile beraber veya kemoterapi sonrası akıllı ilaç tedavileri ile immünoterapi tedavileri uygulanmaktadır.”

İMMÜNOTERAPİ NASIL BİR YÖNTEM?

. Kanserin tedavisinde immünoterapi nasıl bir yöntemdir?
“İnsanın bağışıklık sistemi zaten kanserle savaşmaya programlanmışdır. İnsan vücudunda kanserle savaşan immün hücreleri (T hücreleri) vardır. Kanser, bunların yetersiz kaldığı durumlarda ortaya çıkar. İmmünoterapide amaç insan vücudunun kanserle savaşma yeteneğini daha da arttırmaktır. İmmünoterapi, insanın vücudundaki T hücrelerinin kanserle savaşmak üzerine yönlendirilmesi esasına dayanan bir tedavi yöntemidir. İki haftada bir veya üç haftada bir serum şeklinde uygulanan, yaklaşık bir saatlik bir tedavidir. Örneğin akciğer kanserinde, böbrek kanserinde, malign melanom denilen cilt kanseri türünde, mesane kanserinde, kimi mide ve bağırsak kanserlerinde ve birçok diğer kanser çeşitlerinde artık kullanılmaktadır. Bunlar Amerika ve Avrupa sağlık otoriteleri tarafından onaylanmış, ülkemizde ruhsatlandırılmış ve yavaş yavaş da geri ödeme kapsamı açısından değerlendirilen ilaçlardır. Bazı hastalıklarda kemoterapinin yerine birinci basamak olarak kullanılırlar. Akciğer kanserinde, örneğin kemoterapiyle yapılan karşılaştırmalı araştırmasında, kemoterapiden daha üstün bulunmuştur. Kemoterapinin yerine bazen de kemoterapiden sonra kullanılan çok önemli bir tedavi yöntemidir.”

YAN ETKİSİ VAR MI?

. İmmünoterapinin yan etkileri nedir?
“Kemoterapide görülen saç dökülmesi, bulantı, kusma, genel yorgunluk, halsizlik hali gibi durumlar immünoterapide olmaz. Ancak immünoterapinin kendisine ait birtakım farklı yan etkileri olabilir. İlaçtan ilaca değişmekle beraber ciltte döküntüler, ishal, ağızda aftöz yaralar, trioid fonksiyonlarında, böbrek üstü bezi veya hipofiz bezi fonksiyonlarında değişmeler zaman zaman olabilir. Ama bunların hepsi yönetilebilir, gelip geçici ve günlük hayattan kopartmayacak basit yan etkilerdir. Hastaların çok önemli bir kısmında hemen hemen hiçbir yan etki görülmez.”

AKILLI İLAÇ NE DEMEK?

. Akıllı ilaç ne demektir?
“Kanser artık tümörün özelliklerine göre tedavi edilmektedir. Örneğin her meme kanserinin, akciğer kanserinin, kolon veya mide kanserinin birbiriyle aynı olmadığı artık bilinmektedir. Tümör hücresinin hangi yolla büyümeye başladığı artık genetik olarak incelenerek bulunmaktadır. Bulunduğunda da o yolu direkt hedefleyen ilaç tedavileri verilmektedir. Verilen ilaç tedavileri o tümör hücresine spesifik, özel tedaviler olur ve bunlar akıllı ilaç tedavileri diye adlandırılır. Ağızdan alınan akıllı ilaçların çoğu, tansiyon ve şeker hapları gibi günde bir-iki defa ve her gün kullanılan haplardır. İçilen hapın etken maddesi direkt tümör hücresini bularak onun bölünmesini, büyümesini, başka bir yere yayılmasını engelleyip tümörü ortadan kaldırır. Bu nedenle akıllı ilaç tedavisi denilir.”

İLAÇ ÖMÜR BOYU MU ALINMALI?

. Bir kanser hastası ilacı ömür boyu mu almalıdır?
“Örneğin akciğer kanserinin bazı çeşit hapları tümörü tamamen yok edebilir. Yine malign melanom denilen cilt kanserinin bazı çeşit hapları haftalar içinde tamamen tümörü yok edebilir. Bu haplar, eğer uygun bir hastaysa, yatalak bir hastayı analizler neticesinde tamamen ayağa kaldırıp kendi işine bile döndürebilir. Ancak, örneğin böbrek kanserlerinde kullanılan hapların bir grubu tümörü hapsederek büyümesini engeller ve sadece olduğu yerde ölmesini sağlar. Dolayısıyla ilaçların ömür boyu kullanılıp kullanılmayacağı ilaca ve hastalığa göre değişmektedir.”

Doç. Dr. Serkan Keskin

. Tümörün orada olduğunu bilmek hastanın psikolojisini nasıl etkilemektedir?
“Kanser hastaları genel olarak tümörün hemen oradan alınarak bu hastalıktan kurtulmak istiyorlar. Ancak hastalara bu tedavi uygun bir şekilde açıklanıyor. Artık kanser bu tür tedavilerden sonra zamanla kronik bir hastalık haline dönüşecek ve tansiyon, şeker, kalp hastalığı, karaciğer sirozu gibi uzun yıllar boyunca haplarla kontrol altına alınacak. Çünkü kanser tedavisinde tümörü olduğu yerden çıkartmak yetmiyor; bir zaman sonra vücudun başka bir yerinden çıkıyor. Bu tedavide amaç, tümörü tek başına çıkartmak değil; bulunduğu yerde hapsetmek, başka yeni lezyonların çıkmasını engellemektir.”

MEDİKAL GELİŞMELER

. Kanserin medikal tedavisindeki gelişmeler nelerdir?
“Dünyada yapılan klinik araştırmaların yaklaşık yarısı kanserle ilgilidir. Araştırmalar neticesinde de geçtiğimiz yıllara göre başarı oranları yüzde 50’den fazla artmıştır. Örneğin meme kanserinde başarı oranı yüzde 90’lar civarındadır. Melonomlar ve akciğer tümörlerinde de önemli gelişmeler vardır. Kolon tümörlerinin yüzde 70-80’i tamamen iyileşmektedir. Gelişen teknoloji sayesinde hem daha erken safhada tanı konulmakta hem de o hastalıkların nüksetmesine engelleyecek yeni tedaviler uygulanmaktadır. Ayrıca ileri aşamadaki hastaların tedavisine çok önemli katkılar gelişmiş durumdadır. Zamanla kanser tedavisi daha da değişecektir.”

HANGİ TARAMA PROGRAMLARINA KATILMALI?

. Hangi belirtiler varsa kişiler bir doktora başvurmalıdır?
“Hiçbir şikayeti olmasa bile insanların kanser tarama programlarına katılması çok önemlidir. Örneğin;

* Meme kanseri için 40 yaşından sonra bütün kadınlar mamografi çektirmelidir.

* 50 yaşından sonra kadın erkek herkes kolonoskopi yaptırmalıdır.

* 20’li yaşlardan itibaren bütün kadınlar smear testi yaptırmalıdır.

* 50 yaşından sonra bütün erkekler prostat kanseri yönünden PSA testi ile taranmalıdır.

* Yoğun sigara içen kişiler 55 yaştan sonra senede bir düşük dozda akciğer tomografisi çektirmelidir.

* Ailesinde bunlardan başka kanser hikayesi olanlar daha özel yöntemlerle taranmalıdır.

KANSERİN GENEL BELİRTİLERİ

Kanserin aşağıdaki genel belirtileri olduğunda da hemen doktora gitmek gerekir. Bu belirtiler şunlardır:

* Halsizlik ve yorgunluk

* Kilo kaybı

* Tat değişikliği

* Kan tetkiklerinde düşüklük

* Ele kitle gelmesi

* Aylar süren öksürük,

* Balgamda ve idrarda kan görülmesi

* Büyük abdeste çıkmakta zorlanma

* Hazımsızlık ve erken doyma

* Bulantı ve kusma

Kanserde erken teşhis çok önemlidir. Kanser erken teşhis merkezlerimiz (KETEM) ve üniversite hastanelerimiz varken bu gibi şikayetler olduğunda geç kalmamak gerekir. Aslında tedavi edilmeyen kanser yoktur; geç kalınmış vakalar vardır.”