İnme Tedavisinde Mekanik Trombektomi

Prof. Dr. M. Halil Öztürk

(Türk Girişimsel Radyoloji Derneği Yönetim Kurulu Başkanı ve Karadeniz Teknik Üniversitesi Tıp Fakültesi, Radyoloji Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi)

. İnme nedir? Ne kadar sıklıkta görülür?

İnme, beyni besleyen damarlardaki ani tıkanma ile oluşan felç halidir. Erken fark edilen, uygun zamanda ve doğru olarak müdahale edilen hastalarda bulguların tamamı ya da bir kısmı geriye dönebilir.

İnme dünyada olduğu gibi ülkemizde de engelliliğin en sık sebebi olup dünyadaki en sık ikinci ölüm nedenidir. Türkiye İstatistik Kurumu’nun verilerine göre 2016 yılında 38 bin kişi inme nedeniyle hayatını kaybetti ve bu sayının yaklaşık 5 katı kadar kişi inme sekeline bağlı çeşitli fonksiyonlarını yitirdi. İnme geçirenlerin çoğunluğu erken dönemde hayatını kaybetmese de ciddi kısıtlılıklarla, bazen yatağa bağlı kalarak yaşamak zorunda kalmaktadır. Yani özet olarak, inme zamana karşı bir yarıştır.

. İnmenin belirtileri nelerdir?

• Konuşmada bozulma, konuşamama
• Konuşulanları anlayamama, anlamsız konuşma
• Vücudun bir yarısında(Kol, bacak) ani his ve kuvvet, uyuşukluk
• Yüzün simetrisinin ani olarak bozulması
• Tek tarafta ani görme kaybı ya da görme alanının bir kısmını görememe
• Gelip geçici görme bozuklukları
• Çift görme
• Baş dönmesi ve dengesizlik
• Bulantı-kusma
• Yutma güçlüğü

Bu bulgular hastaların bazılarında kısa süren bir atak halinde başlayıp kendiliğinden düzelebiliyor. Biz bunlara geçici iskemik atak diyoruz; beyin beslenmesinin geçici olarak kesintiye uğradığı ve daha şiddetli bir inmenin habercisi olabileceği anlamına geliyor. Bu aşamada iskemik atakların nedenini bulup tedavi ederek hastaların inme geçirmelerini önleyebiliyoruz.

İNME ÖNLENEBİLİR BİR HASTALIKTIR

. İnme için risk faktörleri nelerdir?

Risk yaşla birlikte belirgin olarak artmaktadır. Aşırı kilo (obezite), sedanter ve hareketsiz yaşam,  hipertansiyon, kalp ritim bozukluğu, diyabet, sigara kullanımı, kolesterol yüksekliği damar duvarında bozukluklara, kalınlaşmalara, elastikiyetinin bozulması, plakların oluşmasına neden oluyor. Bunlar da inme gelişimi için zemin hazırlamaktadır.

Geçici iskemik atak geçiren hastalarda kalıcı hasar oluşturabilecek felç atağının önlenmesi için hastaya özel koruyucu tedbir ve tedaviler başlıyoruz. Öncelikle hastanın iskemik atak geçirmesine neden olan hastalığını tespit etmek için bir takım incelemeler (Doppler USG, BT Anjiyografi, MR anjiyografi, EKO, Holter) yapıp tanıyı koymamız gerekiyor. Bu arada kan basıncı kontrolü, kolesterol ve lipid düşürücü ilaçlar, kan şekerinin normal aralıklarda tutulması, sigaranın bırakılması, yaşam tarzının değiştirilmesi hedefleniyor. Gerek halinde kan sulandırıcı ilaçlar da tedaviye ekleniyor. Yaptığımız araştırmalar sonucunda geçici iskemik atağın, şah damarında ya da beyine giden ana damarlardan birinde var olan darlığa bağlı olduğunu tespit edersek, bu darlığı girişimsel olarak stentleme yöntemi ile tedavi ederek hastanın gelecekte inme geçirmesini önleyebiliyoruz.

Prof. Dr. Mehmet Halil Öztürk

ACİL İNME TEDAVİSİ NASIL YAPILIR?

İnme geçirdiği anlaşılan, hızlıca muayene ve görüntüleme yöntemleri ile tanısı konan bir hastanın tedavisine ivedilikle başlanmalıdır. Hastanın şikayetleri başladıktan sonraki ilk 4-6 saat, beyin dokusunun kalıcı hasara uğramadan tedavinin yapılabilmesi için çok değerlidir. Bu zaman aralığında donanımlı bir inme merkezine getirilerek tanı alan hasta, pıhtı eritici ilaç uygulaması ve/veya girişimsel olarak tıkanan damar içindeki pıhtının çıkarılması yolu ile tedavi edilir.

İNME TEDAVİSİNDE GİRİŞİMSEL RADYOLOJİNİN YERİ

. İnme tedavisinde girişimsel radyolojinin önemi nedir?

Avrupa inme organizasyonu (ESO), büyük damarları tıkayan pıhtı olması halinde ve damardan pıhtı eritici ilaçları kullanmaya uygun olmayan hastalarda ilk sıra tedavisi olarak mekanik trombektomiyi (anjiyografik girişim yolu ile pıhtı çıkarma işlemi) işaret etmektedir. Son birkaç yılda kullanılan pıhtı çıkarıcı cihazların teknolojisinin de ilerlemesiyle yapılan büyük çalışmaların sonuçları da uygun hastalara uygulandığı taktirde sonuçların çok başarılı olduğu yönündedir. Mekanik trombektomi; ülkemizde 90’lı yıllardan itibaren, özelleşmiş belli başlı merkezlerde ve bu konuda tecrübeli, eğitimini almış Girişimsel Radyoloji ekipleri tarafından başarı ile yapılmaktadır. İnme hastasında, radyolojik görüntüleme yöntemleri ile damar tıkanıklığının kesin tanısını koyan, mekanik trombektominin endikasyonunu ve zamanlamasını belirleyen ve endikasyon halinde pıhtı çıkarma işlemini gerçekleştiren bölüm olarak girişimsel radyoloji inme tedavisinin vazgeçilmez bir parçasıdır.

Bu konudaki farkındalık ve tedavi yöntemlerinin gelişmesi ile inme tedavisi yapılabilen merkezler giderek artmakta;  beyin damar hastalıkları üzerine eğitim almış girişimsel nöroradyoloji, nöroloji, beyin cerrahisi ve acil tıp uzmanlarının özverili ekip çalışması ile giderek daha iyi sonuçlar almak hedeflenmektedir.

MEKANİK TROMBEKTOMİ NASIL YAPILIR?

Tercihen genel anestezi altında çoğunlukla kasıktan, ince iğne ile girip ince boru sistemleri (kateter) ile tıkalı olan damara verilen boyar (kontrast madde) maddeler verilerek ulaşılır. Damarı tıkayan pıhtının yeri tam olarak belirlendikten sonra bu işlem için geliştirilmiş oldukça beyin damarları için özel olarak üretilmiş stentler  uygun teknikle pıhtı içine yerleştirilip pıhtının stent içine oturması beklenir. Bekleme süresi dolduktan sonra pıhtıyı içine almış stent çekilerek damarın kısmen ya da tamemen açılması sağlanır. Bu işlem ilk seferde başarılı olmaz ise bir kaç kez tekrar edilerek damardaki pıhtı çıkarılması sağlanır. Bu yöntemle tam açıklık sağlanamadığı ve/veya  tıkanıklığın altta yatan bir darlığa bağlı olduğu durumlarda stentin kalıcı olarak yerleştirilerek tam açıklığın sağlanması gerekebilir.

Not: Türk Girişimsel Radyoloji Derneği (TGRD) tarafından düzenlenen “13. Girişimsel Radyoloji Yıllık Toplantısı’nda medyaya yönelik konuşma metnidir.