İnsülin Direnci Tanısında Bir Öğün Modeli

İnsülin direnci nedir? Belirtileri nelerdir? İnsülin direncinin olması mutlaka tip2 diyabet hastalığının varlığına mı işaret eder? Tip2 diyabet tanısında şeker yükleme testinin yeri nedir? Başka hangi testlere başvurulur? Gebelikte şeker yükleme testi anneye ve bebeğe zarar verir mi? Eğer şeker yükleme testi yaptırılmazsa annenin ve bebeğinin sağlığı nasıl etkilenir? İnsülin bağımlılık yapar mı? Tip2 diyabetle başladıktan belli bir süre sonra kilo da verilirse insülin bırakılabilir mi? Diyabetin cerrahi tedavisi var mıdır? Hem kalp hastası hem de yüksek tansiyonu olan hastalara diyabet veya obezite cerrahisi önerilir mi?

Türkiye Diyabet Vakfı’nın Kurucu Başkanı Prof. Dr. Temel Yılmaz bu soruları Sağlığım İçin Herşey’de yanıtladı.

İNSÜLİN DİRENCİNİN BELİRTİLERİ NELER?

. İnsülin direnci nedir? Belirtileri nelerdir? İnsülin direncinin olması mutlaka tip2 diyabet hastalığının varlığına mı işaret eder?
‘‘Öncelikle insülin direnci, gizli şeker ve metabolik sendrom kavramları aynı şeyi ifade eder.  Bunların tümüne insülin rezistans sendromu denir. İnsülin direnci, diyabet ortaya çıkmadan önceki 10-15 yıllık gizli şeker sürecidir. Bu dönemde diyabete özgü çok su içme, çok idrara çıkma, ağız kuruluğu gibi bulgular yoktur. Gizli şeker döneminde ağırlıklı olarak şu belirtiler vardır:

. Hipoglisemi atakları

. Hızlı yemek yeme

. Açlıkta fenalık hissi

. Sinirlilik

. Çarpıntı hissi

. Tatlı krizleri

. Yemekten sonra uyku ve yorgunluk çökmesi

. Yenilip içilene dikkat edilmesine rağmen kilo alma

Bu tablo işin içine insülin direncinin girdiğini, ufukta bir gizli şeker ve sonrasında diyabet olduğunu mutlaka hatırlatmalıdır. Genel olarak bu dönemde şeker ölçüldüğünde açlık şekeri normal ama tokluk şekeri yüksek çıkar. Yemekten 1-2 saat sonra ölçülen tokluk şekeri normal insanda asla 140’ın üzerine çıkmazken burada 140’ın üzerine çıkar. Değerlerin 140’ın üzerine çıkmasına glikoz intoleransı veya insülin direnci adı verilir.’’

Prof. Dr. Temel Yılmaz

BİR ÖĞÜN MODELİ İLE İNSÜLİN DİRENCİ TEŞHİSİ

. Tip2 diyabet tanısında şeker yükleme testinin yeri nedir? Başka hangi testlere başvurulur?
‘‘İnsülin direncinin teşhisi açlık insülini ölçülerek, trigliserite ve D vitaminine bakılarak konulmaz. Hatta bugün homa testinin bile doğru olup olmadığı sorgulanmaktadır. İnsülin direnci, ya içinde 75 gram karbonhidrat içeren bir öğün veya 75 gram glikozla bir öğün modeli oluşturulup dört saat boyunca incelenmesi ve her yarım saatte bir ölçümlerin yapılması ile bulunur. Glikoz ve insülin hormonunun bu teste verdiği cevap ile ortaya çıkar. Sabah 08.00’de kahvaltı yapıldıktan sonra öğlen 12.00’ye kadar ne oluyor sorusunun cevabı burada mutlaka incelenmelidir. Bu modelde şekerin en fazla nereye çıktığına bakılır ki yemekten sonra 140’ın üzerine hiçbir zaman çıkmamalıdır. Bir de, öğün aralığının bulunması gerekir. Örneğin sabah saat sekizde 10 saat açken şeker ölçüldüğünde 80 çıktı; yemek yenildi yükseldi, sonra düştü farzedelim. Yeniden açlık şekerine indiği nokta, öğünün bittiği noktadır. İşte o iki 80’in arası ölçüldüğü zamanda öğün süresi bulunur.

Tanıda, glikoz yükleme testi konusunda insanlar yanlış bilgilendirilmektedir. Glikoz yükleme testinin insana zararlı olduğunu gösteren hiçbir bilimsel yayın yoktur. Ama her şeye rağmen glikoz yüklemesinden korkanlar, bir mix meal/bir öğün modeli ile kahvaltı yaparak, bu kahvaltı boyunca incelendiklerinde buradan zaten öğün süresi, glikoz değeri ve daha birçok veri ortaya çıkacaktır.’’

‘‘GEBELİKTE ŞEKER TESTİ YAPTIRILMAZSA DİYABET ATLANIR’’

. Gebelikte şeker yükleme testi anneye ve bebeğe zarar verir mi? Eğer şeker yükleme testi yaptırılmazsa annenin ve bebeğinin sağlığı nasıl etkilenir?
‘‘Gebelere yapılan şeker yükleme testinin anneye ve bebeğe zarar vereceğini söylemek hamilelerin sağlığını tehlikeye atmak, teşhisini geciktirmek ve insan sağlığı ile oynamaktır.  Bu testte 100 gramlık glikozu anne içiyor ve bu glikoz önce karaciğere geliyor oradan süzüldükten sonra kana veriliyor. Aksine bir hamile ister mix meal modeli ister glikozla olsun eğer test yaptırmazsa bu teşhis atlanabilir. D vitamini ile hiçbir şekilde gebelikte diyabet tanısı konmaz. Çünkü kadınların yüzde 80’inde D vitamini düşüktür. Trigliserid testi veya açlık glikozu ile de böyle bir tanı konulamaz.

Gestasyonel diyabette (gebelik diyabeti) büyük sorunlardan bir tanesi iri bebek (makrozomi) ve buna bağlı olarak da erken doğum olmasıdır. Eğer kontrol altına alınmazsa düşük olabilir. Çocuk doğduktan sonra yenidoğan şeker düşmeleri (hipoglisemileri) olabilir. Annenin sağlığı kontrol altına alınmazsa anne ilerleyen evrelerde diyabet olur ve hiç kimse bunun farkına varmaz. Gebelikte şeker yükleme testi, açlık şekeri 126’nın altında olanlara yapılmaktadır. Hamile adayları kendilerini izleyen hekimin önerilerinden dışarı çıkmamalı; doktorları bu testi istiyorsa yaptırmalıdırlar. Eğer çok korkuyorlarsa mix meal bir özel kahvaltıyı yaptıktan sonra kontrol ettirmelidirler. Gebelikte şeker yükleme testi ile ilgili 20 bin olguluk bir büyük çalışma vardır ve 30 yıldır hiçbir komplikasyon olmamıştır.’’

İNSÜLİN BAĞIMLILIK YAPAR MI?

. İnsülin bağımlılık yapar mı? Tip2 diyabetle başladıktan belli bir süre sonra kilo da verilirse insülin bırakılabilir mi?
‘‘İnsülin vücudun kendi hormonudur; verilen insülin de vücudun kendi hormonudur. İnsülin ihtiyaç olduğu zaman kullanılır, ihtiyaç olmadığında bırakılır. Bir insanın insülin kullanmaya başlaması hayatı boyunca insülin kullanacağı anlamına gelmez. Hasta insülin kullanır, kilo verir; arkasından şekerleri düşerse insülini kesilir. Aslında sıkı diyet yapan, sıkı kan şekeri kontrolü sürdüren insanlarda bir süre sonra insülin ihtiyacı kalmaz ve insülini kesilir. Ameliyat yapmadan insülini kestiğimiz 2-3 bine yakın hastamız vardır.’’

DİYABETİN CERRAHİ TEDAVİSİ VAR MI?

. Diyabetin cerrahi tedavisi var mıdır? Hem kalp hastası hem de yüksek tansiyonu olan hastalara diyabet veya obezite cerrahisi önerilir mi?
‘‘Obezitenin cerrahi tedavisi vardır; diyabetin cerrahi tedavisi yoktur. Cerrahi tedavi ile diyabeti iyileştirdik diyen insanlar, hastaları zayıflattıkları ve insülin ihtiyaçlarını azalttıkları için insülini bırakıyorlar veya diyabetleri düzeliyor. Aynı hasta, ameliyat olmadan sıkı bir diyet yapsa yine insülini bırakır; yine aynı şekilde diyabeti düzelir. Vücut kitle indeksi 35’in altında olan yani ileri düzey obez olmayan insanlarda bu operasyonlar çok ciddi etik kuralların kontrolünden sonra yapılmalıdır. Çünkü ileriki yıllarda durdurulamayan osteoporoz (kemik erimesi) ve safra taşları gibi problemler olabilir. Bu operasyonu olacak hastalara ilerde oluşabilecek bu komplikasyonlar çok iyi anlatılmalıdır. Bu tür cerrahi müdahaleler ancak bir endokrinolog, cerrahi uzmanı ve psikologla olabilecek çok önemli operasyonlardır.’’

DİYABET KÖYÜ VE DİYABET OKULU AÇILDI

. Türkiye Diyabet Vakfı’nın Diyabet Köyü ve Diyabet Okulu projesi ile ilgili de bilgi verir misiniz? Diyabetli gençler ve diyabetli çocuğu olan anneler okula nasıl müracaat edebilirler?
‘‘Ağırlıklı olarak hayatı boyunca günde 4-5 kez insülin kullanmak durumunda olan küçük çocuklar, gençler ve ihtiyacı olan ileri yaştaki hastalar için dünyanın en büyük diyabet köyünü kurduk. Yılda beş bin kişiye hizmet verecek. İnsülin kullanımında, beslenmesinde, diyabetle mücadelesinde, diyabetin kontrolünde neler yapacağı hakkında eğitilecekler. Şile’de açılan  Diyabet Köyü ve Diyabet Okulu deniz, yüzme havuzu, güzel bir restaurant ve doğa içinde organize edilen önemli bir merkez. Türkiye Diyabet Vakfı’na müracaat edilerek randevu alınabilir. Şimdilik ulaşımı vakıf ücretsiz olarak sağlayacak. Sabah gidilip akşama kadar interaktif bir eğitim program yürütülecek.’’