İşe Bağlı Kas İskelet Sistemi Hastalıkları

Organizmanın fonksiyonel ve mekanik olarak taşıyabileceğinden daha fazla yüke maruz kalmasına bağlı kemik dokusu, kas dokusu, bağlar, tendonlar, eklemler ve periferik sinirlerde oluşan hasarları içerir. En sık görülen endüstriyel meslek hastalığıdır. Yüzde  60’ı bel bölgesine ait sorunlardır. Tendon, sinir, kas ve diğer yumuşak dokularda hasar yapacak tekrarlayıcı fiziksel hareketler, kötü postürde çalışma, kötü ergonomi, stres ve mola vermeden uzun süreli çalışma en önemli sebeplerdir. Boyun, omuz, el bilekleri ve belde ağrı iş verimini ve çalışanların yaşam kalitesini azaltır.

İstanbul Anadolu Güney Kamu Hastaneleri Birliği İstanbul Meslek Hastalıkları Hastanesi Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon uzmanı Uz. Dr. Sema Haliloğlu kas iskelet sistemine bağlı hastalıklar hakkında bilgi verdi.

Akut Zedelenme; Sistemin güçlü ve birden aşırı yüklenmesiyle başlar. Buna bağlı, anatomik yapılarda yetmezlik ve ani fonksiyon kaybı oluşur.

Kronik Zedelenme; Uzun süreli olarak doku limitlerine yakın miktarlarda yüklenmeyle ortaya çıkar. Semptomların hafifliği, hekim ve hasta tarafından yeterince önemsenmemesi, kronikleşmenin en temel nedenidir.

İŞ İLE İLGİLİ RİSKLER

Fiziksel: Tekrarlamalı, zorlamalı, aşırı güç harcamalı hareketler, statik vücut pozisyonları, kötü postür, vücudun ve kolların yanlış vücut mekanikleri ile kullanımı, alışılmamış iş aktiviteleri, lokalize temasa bağlı stresler fiziksel riskleri oluşturur.

Ergonomik: İş istasyonunda, oturma yerinin, masanın, ekranın, klavyenin ve mouseun yüksekliğinin ve kullanımının çalışana uygun olmaması, aydınlatma ve sıcaklığın yetersiz olması ergonomik riskleri oluşturur.

Psikososyal:   İş memnuniyetsizliği, iş monotonluğu, yetersiz denetçi ve iş arkadaşı desteği, ağır iş yükü, sorumluluğu ve baskısı altında çalışma, yetersiz iş organizasyonu kişisel riskler (cinsiyet, yaş, kondisyon ve sigara içimi gibi)psikososyal riskleri oluşturur.

Sık Görülen Bazı Problemler:

1. Karpal Tünel Sendromu (KTS): Başparmak, işaret parmağı ve orta parmak ile yüzük parmağının yarısının duyularını alarak beyine iletmek ile görevli olan mesian sinirin el bileği bölgesinde dar bir kanaldan geçerken sıkışmasıdır. İlk 3 parmakta özellikle gece artan ağrı, hassasiyet, uyuşukluk, karıncalanma temel belirtilerdir.
2. Baş Parmak Tendon Sıkışması (De Quervain Tenosinoviti): Başparmağı hareket ettiren tendonların yapışma yeri hasarıdır, başparmak kökünde şiddetli ağrı ile ortaya çıkar.
3. Tetik Parmak: Tendon kılıfı enflamasyon sebebi ile şişip kalınlaştığı için parmak hareketleri esnasında yapması gereken kayma hareketinde güçlük oluşur.
4. Omuz Sıkışma Hastalığı (İmpingement Sendromu): Omuzun 90° önde, yanda ve daha yukarıda çalıştırılması ile ortaya çıkan supraspinatus tendonunun kronik zorlanmasıdır, Kolu yukarıya kaldırırken ağrı ve omuz üzerine yatamama ilk belirtilerdir.
5. Tenisçi Dirseği Hastalığı (Lateral epikondilit): El bileğini kaldıran kasların dirsekte yapışmasıyla ortaya çıkan, devamlı zorlanma ile bağlantılı zedelenmedir.
6. Golfçü Dirseği Hastalığı (Medial Epikondilit): El bileğini avuç içine yaklaştıran kasların dirsek iç yüzde yapışarak devamlı zorlanma ile yaralanmasıdır. Aşırı yük taşımak ve el bileğinin avuç içi doğrultusunda bükülmesi en önemli sebeplerdir.
7. Boyun ve Omuz Ağrıları: Kötü postür, tekrarlayıcı hareketler, çalışırken harcanan kuvvet, vibrasyona ve soğuğa maruz kalma, masa başı çalışma pozisyonunda dirseğin uzun süre yüksekte kalması ya da bilgisayar başında uzun süre sabit pozisyonda kalmak, çalışma esnasında telefonu boyun ve omuz arasında tutarak konuşmak, ellerin uzun süreli avuç içleri aşağı yönde saat 2 ve 10 pozisyonunda tutulması ve sarsıntılı araçlar sebepleri arasındadır. İleri yaş, sigara, stres, öncesinde travma geçirmiş olmak risk faktörleridir.
8. Diz Eklem Dejenerasyonu: Dizin yere konarak ve çömelerek çalışılması gereken mesleklerde (zemin döşemesi işi gibi) sık olarak ortaya çıkar.
9. Bel Ağrısı: Kaldırma, indirme, itme, çekme, taşıma, tutma gibi kombine hareketleri yapan işçilerde 3 kat daha fazla bel ağrısı görüldüğü saptanmıştır.

Bu rahatsızlıklar çeşitli ergonomik prensiplere uygun dizaynlarla ve işbaşında eğitim ile önlenebilir.

Korunma ve ergonomi eğitimlerinin verilmesi, mesleğe bağlı kas iskelet hastalıklarının sıklığını azaltabilir.

Kapsamlı korunma eğitimi programlarının iş memnuniyetini, yaşam kalitesini, çalışan konforunu, yaralanma ve stres üzerindeki kontrolü iyileştirme, iş gücü ve verimliliği artırmadaki etkisi kanıtlanmıştır.

İşe Bağlı Kas-İskelet Sistemi Hastalıklarından Korunmak İçin Öneriler:

• Sürekli ekran önü çalışanlarda sık sık ve kısa süreli verilecek molalarda rahatlatıcı hareketler yapılmalıdır. Boyun, omuz ve beli germek için saat başı bir kez ara verilmelidir.
• Her saat 3-4 dakika süreyle germe egzersizleri yapılmalıdır. Hareketler karşılıklı olarak her iki yön için birkaç kez tekrarlanmalıdır.
• Otururken hafifçe öne eğilmesi, yandan bakıldığında boyun ve sırt bölgesinin aynı hizada olması önerilmektedir.
• Uzun süre ayakta kalma ya da oturma gerektiğinde, ayağın altına tabure yerleştirme omurganın zorlanmasını engelleyecektir.
• Herhangi bir ağırlığı taşırken, vücuda yakın tutmak bel bölgesine binen yükü azaltacaktır.
• Yerden bir ağırlık kaldırılırken, bel yerine dizlerden eğilmek daha sağlıklıdır.
• Baş seviyesinin üstündeki yerlere uzanarak iş yapılmamalı, gerekli ise uygun merdiven kullanılmalıdır.
• Taşınan yük görüş sahasını kapatmamalıdır. İki kişi tarafından taşınıyorsa vücudun aynı tarafında ve eşit yükseklikte olmalı; kaldırma, taşıma ve dönme hareketleri birliktelik sağlamalıdır.
• Ağır bir yükü yüksek bir yere koyarken kademeli olarak kaldırılmalıdır.
• Ani hareket ve dönmelerden kaçınılmalıdır.
• Omuz boyuna göre uzun bir yük ise yolun yarısında masa gibi bir şeyin üzerine koyarak pozisyon değiştirilmelidir.
• Bel geriye eğik iken sırta yük yüklenmemeli, yüklemek gerekiyor ise dizler hafif kırılarak vücut öne doğru eğik olmalıdır.
• Elde yük varken dönmek gerekiyorsa bel ile değil ayakları döndürerek hareket edilmelidir.