İşitme Kayıpları ve Biyonik Kulak

İşitme kaybı nasıl bir problemdir? İşitme kaybının tipleri var mıdır? Hangi faktörler işitme kayıplarına yol açarlar? İşitme kayıplarında doğumsal olanlarda kalıtım etkili midir? Anne baba çocuğunda işitme kaybı gibi bir problem olduğunu anlayabilir mi? Çocukta işitme kaybı olduğu nasıl anlaşılır? İşitme kaybı konuşmayı nasıl etkiler? İşitme kayıplarının tedavisi nasıl olur? Biyonik kulağın bu tedavi seçenekleri içinde nasıl bir yeri vardır? Biyonik kulak yerleşirken anestezi nasıl olur? Hastanede yatmak gerekir mi? İşlem ne kadar sürer?

Memorial Ataşehir Hastanesi’nde Kulak Burun Boğaz Hastalıkları Uzmanı Doç. Dr. Engin Acıoğlu işitme kayıpları ve biyonik kulağı Sağlığım İçin Herşey’de anlattı.

İŞİTME KAYIP TİPLERİ

. İşitme kaybı nasıl bir problemdir? İşitme kaybının tipleri var mıdır?
“İşitme kaybı, gelen ses basıncının belli aşamalardan geçtikten sonra beyne ulaşmasıdır. Burada fizyolojik olarak değişik aşamalar ve bu aşamalarda oluşan aksaklıklara göre işitme kayıp tipleri gelişir. Örneğin; kulak kepçesinden giren sesin kemikçikler aracılığıyla iletiminde bir sıkıntı olduğunda, iletim tipi bir işitme kaybı olur. Yani sinirler çalışır, beyin çalışır; fakat gelen ses dalgası iletilemez. Bunlar genel olarak cerrahi müdahalelerde kısmen düzeltilebilir. Bir de gelen ses alınır; kemikçikler ve orta kulak sağlamdır; ses iletilir fakat iç kulak performansı yeterince yüksek olmadığı için beyne iletemez. Gelen ses enerjisi, elektrik enerjisine dönüştürülemez. İç kulak çalışmadığı için sesi iletemez. Bu sesin kaybı sinirsel bir kayıptır; iletimden dolayı değildir. Bunu düzeltmek için farklı yöntemler vardır. Genel olarak şu tablo çizilebilir; doğuştan bir iç kulak varsa, iç kulak sinirleri sağlamsa, kişi işitmesini sonradan da kaybetse doğduğunda işitmesi kayıplı da doğsa kısmen veya tam olarak herkes işitebilir. İç kulak gelişimi tam veya tama yakın olan her insan doğduğunda veya sonradan da olsa belli şartlar dâhilinde işitebilir.”

KALITIMIN ETKİSİ

. Hangi faktörler işitme kayıplarına yol açarlar? İşitme kayıplarında doğumsal olanlarda kalıtım etkili midir?
“Doğumsal konjenital işitme kayıplarıyla yetişkinlik döneminde olan işitme kaybı arasında farklı sebepler vardır. Doğuştan olan işitme kayıplarında konjenital genetik nedenler daha ağır basar. Her 10 doğumun üçünde dördünde gizli kalmış kalıtsal hastalık olabilir. Anne karnında geçirilmiş enfeksiyon, çocuğun doğduktan sonra yoğun bakımda kalması, kan değişimi, yoğun bakım süresince beyin içinde kanamalar olması, menenjit olması gibi faktörler var. Yetişkinlerde konjenital faktörler daha az rol oynar. Yetişkinlik döneminde enfeksiyonlar ön planda olmak üzere tümörler, menenjit gibi hastalıklar ani işitme kaybı denilen sebebi tam olarak bilinmeyen bazı hastalıklar işitmeyi tamamen kaybettiren durumlar olabilir. Örneğin kabakulak, yetişkinlerde daha çok işitme kaybı yapabilir. Yaşlılardaki işitme kaybı biraz daha farklıdır. Kulağın yaşlanması her insanda az çok rastlanan bir durumdur.”

ÇOCUKTA İŞİTME KAYBI NASIL ANLAŞILIR?

. Anne baba çocuğunda işitme kaybı gibi bir problem olduğunu anlayabilir mi? Çocukta işitme kaybı olduğu nasıl anlaşılır?
“Türkiye’de yeni doğan her çocuğa işitme taraması yapılır. Bu oranlar yüzde 90 civarındadır. Çoğu hasta işitme taramasından geçemediği zaman belli aşamalardan geçip belli hastanelere yönlendirilir. Burada esas görev anne babaya düşer. Çocuk doktorlar tarafından takip edilse de bu aşamaları dikkatlice anne ve baba tarafında takip edilmesi gerekir. İşitme taramasından geçemeyen her bebek risk faktörleri de dâhil olmak üzere ya tekrar taranır yada bir üst basamağa sevk edilerek o basamaktan tekrar taramaları devam eder.”

. İşitme kaybı konuşmayı nasıl etkiler?
“İşitme kaybı olan bir çocuk tama yakın işitmiyorsa konuşamaz. Çocuğun geç konuşması, konuşma bozukluğunun olması, kelimeleri yanlış telaffuz ediyor olması veya farklı vurgulaması bir alarmdır. Ama 18 aya kadar yeni doğan her çocuğun duyup duymadığından emin olunmalıdır.”

BİYONİK KULAK NE ZAMAN TAKILIR?

. İşitme kayıplarının tedavisi nasıl olur? Biyonik kulağın bu tedavi seçenekleri içinde nasıl bir yeri bulunur?
“Bazen yeni doğanda kulak kepçesi veya dış kulak yolu yoktur veya ortakulakta bazı yapılar eksiktir. Bu tür dış kulak yolundan iç kulağa kadar olan bütün sıkıntıları değişik yöntemlerle tedavi edilir. Biyonik kulak, iç kulak sıkıntılarında devreye girer. Yani sesin elektriksel enerjiye dönüştürülemediği durumlarda uygulanır. O zaman daha çok koklear implant devreye girer. Koklear implant kullanılması için bazı şartlar vardır: Yeni doğan döneminde çocuğun işitme taramasından geçemediği veya tespit edilen bir işitme kaybı varsa en azından 4-5 yaşına kadar bu cihazı takmak gerekir. Yetişkinlik döneminde işitme tamamen kaybedilse de hastalar bir süre sonra cihaz kullanmaz ve işitme tedavi edilemezse konuşma da unutulur. Koklear implant yeni doğan döneminde erken yaşlarda takılması gereken bir cihazdır.”

BİYONİK KULAK NASIL ÇALIŞIR?

. Koklear implant, biyonik kulak nasıl çalışır?
“Biyonik kulak telden yapılmış bir çevreye sahiptir. Uzun silikon bir telin ucunda elektrot denilen metal noktalar vardır. Kafatasının üzerine cildin altına yerleştirilir; ucu kulağın içine doğru uzatılıp ince olan elektrotu iç kulağa gönderilir. İç kulak denilen yer salyangozdur. Elektrot içeriye doğru yollandığında salyangozun şeklini alır. Daha sonra yerleştirildiğinde 1-2 ay sonra dış parçası takılır. Dış parça yaşlıların kullandığı işitme cihazına benzer ve kafatasındaki mıknatıslı karşılığına denk gelir ve yerleşir. Cihaz tamamen pil kaynağı ile çalışır. Cihaz cildin altında kalan mıknatıs ve üstünde kalan mıknatısla birbirini tutar.”

. Biyonik kulak yerleşirken anestezi nasıl olur? Hastane de yatmak gerekir mi? İşlem ne kadar sürer?
“Koklear implant cerrahisi çok kolaydır ve hastayı yormaz. Ameliyat yaklaşık 1-1.5 saat sürer ve hasta ameliyat olduğu gün hastanede kalır. Bazı durumlarda hasta çocuk olduğu için ameliyat sonrasında 1 gün fazladan da hastanede kalabilir. Bebeklere ve küçük yaşta ameliyat olanlara göre cerrahi vardır. Koklear implantasyon ameliyatında; beyne yakın bir implant takılıyorsa enfeksiyon kapma yada menenjit riski bulunur; ama çok nadirdir. Sağlık Bakanlığı’nın rutin olarak menenjit aşıları vardır. Ameliyat sonrası menenjit geçiren çok hasta bulunmamaktadır. Önemli olan nokta ameliyattan sonra başlar.”

. Biyonik kulak yerleşirken anestezi nasıl olur? Hastane de yatmak gerekir mi? İşlem ne kadar sürer?
“Hemen duyamaz. Bunun için adaptasyon ve eğitim gerekir. Cihaz takıldığında elektriksel enerjiyle uyardığı için çocuk hiç duymadığı sesleri duyar ve duyduğu sesleri öğretmek gerekir. Her cismin söylenişini tek tek anlatmak gerekir. 3 yaşında bir çocuğa cihaz takıldıysa çocuk yeni doğmuş gibi gibidir. Yeni doğan bebek gibi her şeyi öğretmek gerekir. Süreç kolay değildir; anneye babaya çok fazla yük düşer. Biyonik kulak ömür boyu kalır. Yalnız elektronik alet olduğu için cihaz 10 yıllar sonra bozulabilir. Yeni doğan çocuğa cihazı taktığınızda, ortalama ömür 70 yaş dersek, cihaz 70 yıl dayanamayabilir, hasar görebilir, sızıntı olabilir, cihazı değiştirebiliriz.”