İyileşmeyen Ayak Yaralarının Tedavisi

Zor iyileşen yara nedir ve nedenleri nelerdir? Diyabet hastaları ayakkabı seçiminde neye dikkat etmelidir? Plastik cerrahi alanında iyileşmeyen ayak yaraları için alternatif yöntemler nelerdir? Diyabetlilerin ayak bakım tedavileri nasıl yapılır? Varis tedavisinde damar içi lazer (EVLT) yöntemi nasıl uygulanır?

Nazif Bağrıaçık Diyabet ve Obezite Hastanesi’nden Plastik Cerrahi Uzmanı Doç. Dr. Tuğrul Kihtir ve Nazif Bağrıaçık Diyabet ve Obezite Hastanesi’nden Podolog (ayak sağlığı uzmanı) Feyzanur Acar, zor iyileşen ayak yaralarını ve tedavilerini Sağlığım İçin Herşey’de anlattı.

ZOR İYİLEŞEN YARALAR

. Zor iyileşen yara nedir ve nedenleri nelerdir?

Doç. Dr. Tuğrul Kihtir: “Zor iyileşen ya da iyileşmeyen yaralar, kendiliğinden ya da 4 haftada iyileşmeyen kronik yaralardır. Bu süreyi 3 aya kadar uzatmak da mümkündür. Kronik yaralar sadece şeker hastalığına bağlı olarak ortaya çıkmaz. İyileşmeyen yaralar şöyle gruplanabilir:

* BASI YARALARI: Bası yaraları, diyabet kadar sık görülen türüdür. Uzun süre yatakta yatan, ileri derecede yaşlı, ayağa kalkamayan, felçli insanların basıya maruz kalan kalça, kuyruk sokumu, ayak bileklerinde hatta dirseklerinde bası yaraları (decubitus) ortaya çıkar.

* DİYABETE BAĞLI YARALAR: Genelde ayaklarda ve ayakta basınca maruz kalan kemik üzerindeki cilt altı dokunun ince olduğu yerlerde ortaya çıkar. Parmaklarda, topukta her yerde görülür.

* TOPLARDAMAR PROBLEMLERİNE BAĞLI (VENÖZ) YARALAR: Daha önce ileri derecede varis geçirmiş, uzun süre hastanede yatma sonucu derin ven trombozu olan ayağı şiş, kahverengi derisinin elastikiyeti bozulmuş hastalarda ortaya çıkan yaralardır. Genellikle ayak bileğinin iç tarafında görülür. Bir de arteriyel damarların tıkanması sonucu oluşan yaralar vardır. Aslında diyabetik yaralar da arteriyeldir ama diyabet yaralarında sinirsel component (bileşen) de vardır. Uzun süreli kontrolsüz şeker sonucunda ayakta his kaybı olur.

* CİLT KANSERLERİNİN YOL AÇTIĞI YARALAR: Bazal hücreli karsinomlar, skuamöz hücreli kanserler ve melanomlar iyileşmeyen yaralar şeklinde, genellikle bir çıban gibi başlar sonra ortası çukurlaşarak ülser haline gelir ve iyileşmez. Bazal hücreli karsinomlar cilt kanserlerinin en sık görülen türüdür. Bunlar yayılmaz ama yeterince alınmazsa bulunduğu yerde nükseder hatta kemiğe kadar gider. Skuamöz hücreli kanser türleri bazal hücreleri kanserlere benzer ama bunların yayılabilme riski vardır. Melanomlar ise daha önceki bir bende herhangi bir değişim sonrasında ya da sonradan çıkmış benlerde bir değişim sonrasında ortaya çıkar.

Cilt kanserleri hariç olmak üzere bu iyileşmeyen yaralar toplumda 100 kişiden 2’sinde görülür. Diyabetin toplumda görülme sıklığı yüzde 15-20 arasındadır. Her 100 kişiden 5-6’sı şeker problemi olduğunu bilmemektedir. Bu da kişilerin yüzde 2-3’ünün diğer yaralarla birlikte hayat boyu yaşadığını gösterir ve çok büyük oranda iş gücü kaybına, toplumdan izole yaşama, pis kokulu pansumanlara ve çok büyük masraflara neden olmaktadır.’’

Podolog Feyzanur Acar

PODOLOG KİME DENİR?

. Podolog (ayak sağlığı uzmanı) kime denir?

Podolog Feyzanur Acar: “Podolog, üniversiteden eğitim almış ve mezun olmuş kişilere denir. Multi-disipliner yaklaşım içindeki ekipte yaraların önlenmesi özellikle yaranın oluşmaması için çalışan kişilerdir. Yaralar oluştuktan sonra süreç çok hızlı ve kötü ilerleyebilir ama bu yaraların oluşmaması mümkündür. Mesela ayakta lezyon, diyabetlilerde özellikle damar tıkanıklığına ve his kaybına bağlı olur. Podolog, bu lezyonları ilk çıktığı andan itibaren takibe alır, tedavisini yaparak ayakta yara açılmasını engeller. Tırnak mantarları, nasırlar, topuk çatlamaları, deri incelmesi, tırnak batıkları diyabet hastalarında yara açtıran lezyonlardır.”

DİYABETLİ HASTALARDA AYAKKABI SEÇİMİ

. Diyabet hastaları ayakkabı seçiminde neye dikkat etmelidir?

Podolog Feyzanur Acar: “Dar burunlu, sivri topuklu, hafif eğimli ya da sert ayakkabılar diyabetlilerde his kaybı da olduğu için travmatik yaralar açılabilir. Sürtünmeye bağlı nasır altı kanamalar sonucu yaralar açılabilir. Ayakkabı hastanın ayak yapısına göre değişir. Genelde daha yumuşak ve geniş burunlu ayakkabılar tercih edilmelidir. Spor ayakkabılar olabilir. Özel diyabetik ayakkabılar vardır. Ama bu hastanın ayağına göre planlanmalıdır.”

Doç. Dr. Tuğrul Kihtir

İYİLEŞMEYEN YARALARIN TEDAVİSİNE YAKLAŞIM

. Plastik cerrahi alanında iyileşmeyen ayak yaraları için alternatif yöntemler nelerdir?

Doç. Dr. Tuğrul Kihtir: “Plastik cerrahın görevi, zor yaraları iyileştirmektir. Rekonstrüktif anlamda kaza sonrası iyileşmeyen yaralar, kanserde alınan organın yeniden yapılanması ve yanıklar bunun içine girer. Plastik ve rekonstrüktif cerrah cilt, cilt altı dokular ve kaslarla ilgilenirken diğer branşlarla da işbirliği içerisindedir. Mesela damar tıkanıklığı varsa damar cerrahından veya invaziv radyologdan konsültasyon alır. Çünkü yeterince kan gitmezse o yara çok daha zor iyileşir ve gereksiz uzun tedavilere, masraflara hatta ampütasyonlara neden olur.  Diyabetik hastalarda rutin atardamar doppleri istenir. Varise bağlı yaralarda toplardamar doppleri istenir. Podolog da zor yaraların tedavisinde önemli rol oynar. Hastalığın önlenmesinde ve bizim gönderdiğimiz hastalarda sert nasırların temizlenmesinde çok önemli rol oynar. Çünkü sert nasır olduğu zaman orada gergin bir ortam oluşur ve altındaki yara kapanamaz. Hastanemizdeki hastalara ücretsiz hizmet veren diyabet eğitim hemşireleri ise  diyetin ayarlanması, aldığı kalorinin hesaplanması, hastaların bilinçlendirilmesi konularında yardımcı olur. Dolayısıyla hastaya sadece cerrahi olarak yaklaşılmaz. Yara tedavisinde yara kirli mi temiz mi, derin mi yüzeyel mi, içinde ölü doku var mı yok mu, enfeksiyon var mı yok mu bütün bunlar değerlendirilerek bir tedavi planı yapılır. Bir de yanık zemininde ortaya çıkan yaralar vardır ki; onlar büyük olasılıkla kanserdir. O bakımdan hem yaranın aşamasına göre doğru teşhis yapmak hem de tedaviyi çok fazla uzatmadan hastaya en az maliyetli ve en çabuk topluma dönecek şekilde tedavi sunmak gerekir.”

DİYABETLİLERDE AYAK BAKIMI

. Diyabetlilerin ayak bakım tedavileri nasıl yapılır?

Podolog Feyzanur Acar: “Hastanın ruh halinden başlanarak tüm vücut organlarının sağlığı incelendikten sonra ayağının durumuna karar verilir. Ayakta önce damarsal ve sinirsel problem olup olmadığına bakılır. Hastanın risk grubu belirlendikten sonra ayağındaki problemlere bakılır. Tırnakları, derisi, sıcaklığı normal mi, topukta ya da herhangi bir yerinde hastanın fark etmediği bir lezyon var mı bakılır. Eğer ayakta tırnak mantarı varsa tedavisi  yapılır. Hasta ağrı ya da acı duymadan o mantar enfeksiyonundan kurtulur. Böylelikle yara açılması, enfeksiyon yayılması engellenir. Nasır gibi durumlarda nasır direkt çakıl taşı gibi alttaki dokulara baskı yapacağı için o temizlenir ve altındaki yaranın da küçülmesi sağlanır. Sonrasında tekrar oluşmasın diye hastaya tabanlıklar uygulanır. Hastanın takibi bu şekilde ele alınır.”

LAZERLE VARİS TEDAVİSİ

. Varis tedavisinde damar içi lazer (EVLT) yöntemi nasıl uygulanır?

Doç. Dr. Tuğrul Kihtir: “Varis toplardamarlardaki problemdir. Tedavi edilmezse yaralara kadar gidebilen 6 evreli kötü bir aşaması vardır. Tedavisi iki yönlüdür. Varis çorabı tedavi etmez. Varis çorabının amacı mevcut durumun ilerlemesini engellemektir. Açık ameliyat iyileşme durumu uzun olan bir dönemdir. Lazer ya da radyofrekansla damarın içeriden kapanması aynı günde yarım saatte gerçekleştirilen bir işlemdir.”