Kadın Kısırlığında Çikolata Kisti ve Polikistik Over Sendromu

Polikistik over sendromu ve endometriozis (çikolata kistleri) sorunlarının, kadından kaynaklanan kısırlıkta etken olma riski nedir? Çikolata kisti (endometriozis) nasıl bir problemdir? Hangi yakınmalara neden olur? Çikolata kistinin varlığında gebelik nasıl elde edilir? Polikistik over sendromu ve çikolata kisti erken dönemde nasıl teşhis edilir? Kişilerin evlenmeden önce bir jinekolojik kontrolden geçmeleri önerilir mi? Tüp bebek yöntemindeki gelişmeler nelerdir?

Ferti-Jin Kadın Sağlığı ve Tüp Bebek Merkezi Kadın-Doğum ve Tüp Bebek Uzmanı Op. Dr. Seval Taşdemir, polikistik over sendromu ve endometriozisin üreme sağlığına etkilerini Sağlığım İçin Herşey’de anlattı.

EN ÖNEMLİ İKİ PROBLEM

. Polikistik over sendromu ve endometriozis (çikolata kistleri) sorunlarının, kadından kaynaklanan kısırlıkta etken olma riski nedir?
‘‘Çocuğun dünyaya gelmesinde sperm ile yumurta karşılaştırıldığında yumurta çok daha kapsamlı ve önemli bir hücredir. Yumurta sağlıklı ve genç olduğunda, sperm ileri yaşta da olsa daha zayıf yapıda da olsa, bu olgularda, tüp bebek tedavisinde embriyo kalitesi daha yüksektir. Çünkü spermi de besleyen ana hücre, yumurtadır. Dolayısıyla kadının yumurta üretimi çok önemlidir. Çikolata kisti ve polikistik over sendromu, kadında yumurta üretiminde problem teşkil eden ve infertilite olguları içerisinde sık rastlanılan iki önemli problemdir. Özellikle polikistik over sendromu ülkemizde yaygın görülen genetik bir rahatsızlıktır. Aslında kistik bir hastalık değildir. Polikistik over sendromu, genetiksel ve yapısal olarak bir kadının yumurtasında olması gerekenden daha fazla yumurta olmasıdır. Ultrasonda izlediğinde yumurtalar ufak ufak yumurta hücreleriyle dolu kistik oluşumlar gibi gözükür. Adını da buradan alır.

AĞIR POLİKİSTİK OVER SENDROMUNUN BELİRTİLERİ

Ana problem; bir kadının yumurtasında olması gerekenden fazla sayıda yumurta ve buna eşlik eden hormonal dengesizlik olmasıdır. Bunların yanı sıra kiloya eğilim, adet düzensizliği, tüylenme ve bu tür hastalarda diyabet, yüksek tansiyon, daha sık görülür. Bu problem, adolesan döneminde kadın adet görmeye başladığında başlar, menopozda da biter. Dolayısıyla sağlıklı yumurta oluşumunu engellediği için yumurtlama olamadığından infertilite bu olgularda sık görülür. Polikistik over sendromunun hafif formları olabildiği gibi çözümü zor olan ve tüp bebek tedavisinde başarının zor elde edildiği grupları da vardır. Basit olan gruplarında belki infertilite problemi yaşanmayabilir veya basit yumurtlama, aşılama tedavileri çözüm olabilir. Tüp bebek tedavisinde de sonucun kolay elde edildiği hasta gruplarıdır. Asıl önemli olan üçüncü düzey ağır polikistik over sendromu olan gruptur. Bu gruplarda mutlaka kiloya eğilim vardır. Aşırı kilo, tüylenme, ciddi bir adet düzensizliği görülür. Menopoz tanısı konulan hasta grupları dahi vardır. Bu hastalar uzun süre adet göremedikleri için rahimleri de olması gerekenden küçük olur. Tedavi sonrası düzenli adet göremeye başladığında rahim dokusu da gelişmeye başlar. Sonuçta, dikkatli ön kontroller, kilo verilmesi ve tüp bebek tedavisinde ileri tekniklerin uygulanmasıyla bebek sahibi olabilirler. Bu hastalarda yumurta kalitesinde de düşüklük olur. Fazla sayıda yumurta vardır fakat yumurta kalitesi iyi olmayabilir. Kilosuna, yaşına uygun ilaç dozu ayarlandığında yumurtanın da kendi performansı içerisinde en iyi kaliteli yumurta elde edilir.’’

Op. Dr. Seval Taşdemir

ENDOMETRİOZİSİN BELİRTİLERİ

. Çikolata kisti (endometriozis) nasıl bir problemdir? Hangi yakınmalara neden olur?
‘‘Polikistik over ile karşılaştırıldığında endometriozis çok daha önemli bir sorundur. Endometriozis de adolesan döneminde başlar. Bunda ana problem; rahim iç tabakasının rahim dışında başka noktalarda yerleşim göstermesidir. En sık yumurtalarda yerleşir. Her ay kadının adet gördüğü yumurta dokusundaki endometriozis odaklarında da kanamalar olur. Biriken kan zamanla koyu renkte çikolata rengini alır. Çikolata kisti tanımı buradan gelir. Zamanla içerindeki birikmiş kan karın içerisine sızar. Karın içi organlarda ciddi olarak yapışıklıklara neden olur. Özellikle yumurtalıklara en yakın organ tüpler olduğu için tüplerde yapışmalara neden olabilir. Yapışan tüplerde sıvı birikintileri oluşur. Dolayısıyla erken menopoz, tüplerde tıkanıklık, karın içerisinde ciddi yapışıklıklar nedeniyle endometriozis, ileri safhasında çözümü zor olan hasta gruplarıdır. Endometrizozis tanısı konulduğu zaman hasta mutlaka bilinçlendirilmelidir. ‘Sizin yumurtalıklarınız erken dönemde azalacaktır, erken menopoza aday hasta grubusunuz. Eğer çocuk istiyorsanız bir an önce tedavisini yapın; çünkü bunun en iyi tedavisi gebeliktir’ denilmelidir. Endometriozis ileri aşamalarına geçmeden gebeliğin gerçekleştirilmesi, endometriotik odaklara kurutan, hastalığın iyileşmesini sağlayan en iyi tedavi şeklidir.

ÇİKOLATA KİSTİ OLURSA GEBELİK NASIL ELDE EDİLİYOR?

. Çikolata kistinin varlığında gebelik nasıl elde edilir?
‘‘Hafif endometriozis durumunda basit yumurtlama, aşılama tedavileriyle gebelik elde edilebilir. Ağır endometriozislerde hastaya basit tedavilerle zaman kaybettirmemek gerekir. Çünkü hasta genç yaşta menopoz sürecine girebilir. O nedenle mutlaka tüp bebek tedavisi önerilmelidir. Ve bundaki cerrahi müdahalelere çok dikkat edilmesi gerekir. Çikolata kistleri  cerrahi olarak temizlenirken yumurtalıklar zarar görebilir. Sonucunda da tüp tüp bebek tedavisiyle çocuk sahibi olabileceği yumurta hücresi kalmayabilir. O nedenle çikolata kistlerinin cerrahi yönetimi de çok önemlidir. Özellikle bu konuda tüp bebek doktorlarından mutlaka görüş alınmalıdır. Bazı hastalara, cerrahi müdahale yapılmadan direkt tüp bebek tedavisine başlanması önerilir. Yapılan cerrahi müdahale yumurtalık dokusunu tamamıyla bitirebilir. O nedenle endometriozis hastaları çok dikkat edilmesi gereken ve çocuk istiyorlarsa da bir an önce çocuk tedavi programının başlatılması gereken hasta gruplarıdır.’’

SANCILI VE AĞRILI ADET GÖRME EN TİPİK BULGUSU

. Polikistik over sendromu ve çikolata kisti erken dönemde nasıl teşhis edilir? Kişilerin evlenmeden önce bir jinekolojik kontrolden geçmeleri önerilir mi?
‘‘Türkiye’de bir kadının adet görme dönemi 12-13 yaş dönemidir. Eğer bu dönemde adet düzensizliği varsa annelerin bu konuda çok dikkatli olması gerekir. Belki başlarda bir süre adet düzensizliği olabilir; fakat düzenli adet görmesi gerekir. Endometriozis hastalarda özellikle sancılı adet sık görülür. Ağrı gittikçe şiddetlenir; bu önemli tipik bulgusudur. Polikistik over sendromlu hastaların da adet düzensizliği tipiktir. Adolesan ile başlayan şiddetli bir kilo alma, sonrasında tüylenme annelerin dikkatli olması gereken konulardır. Özellikle polikistik over sendromunda dikkat edilirse birçok problemi hafifletebilirler. Kız çocuklarının özellikle bu dönemde kilosuna, egzersizine dikkat edilirse en azından kilonun getirdiği ağır hormon bozukluğu ve sonrasında da kiloyu verememenin verdiği kısırlık güçlüğü ile kişiler karşı karşıya kalmaz. Endometriozis hastalarda da yine erken dönemde teşhis konursa bunları baskılayıcı tedavilerle endometriozis odakların yayılması önlenir. Yumurtaların bu kadar hasar görmesi önlenir. Kısırlık problemi de bir nebze hafifletilir. Her iki hastalığında ön tanısı ve tedavileri, bu hastalığın yayılması sonraki kısırlık problemlerinin çözümsüz noktaya gelmemesi yönünden önemlidir.’’

TÜP BEBEK YÖNTEMİNDEKİ GELİŞMELER

. Tüp bebek yöntemindeki gelişmeler nelerdir?
‘‘Tüp bebek tedavisi, bilgi birikimi ile teknolojinin birlikte sinerji oluşturduğu önemli bir bilim dalıdır. Bu iki nokta birleştiği zaman başarı yüksek noktalara ulaşmaktadır. Özellikle teknolojik yönden son yıllarda sperm seçiminde IMSI mikroskopları kullanılmaktadır. Bu  gelişmiş mikroskoplar, spermleri yedi kat büyütüp baş yapısındaki morfolojik anomalilileri bize ekarte ettirmektedir. Şekilsel olarak sağlıklı sperm görüntüsü olanlar genetik olarak da sağlıklı spermlerdir. Bunları kullanma imkanını bize sunan çok büyük gelişmiş mikroskoplar kullanılabilmektedir. Veya mikroçip denilen sperm mıknatıslarıyla yine DNA fragmantasyon bozukluklarını ekarte edebiliyoruz. Yani erkek infertilitesinde tüp bebek tedavisi çok daha teknolojik imkanlardan faydalanabiliyor.

TÜRKİYE TÜP BEBEK TEDAVİSİNDE LİDER ÜLKE

Kadın infertilitesinde de kadınların tüp bebek tedavisine girmeden önce kameralı sistemlerin rahim içerisi organların daha iyi değerlendirilmesi, cerrahi olarak miyomların veya kanallardaki efekte odakların temizlenmesi, tüp bebek tedavisinde fazla embriyoların saklanılması, freezing protokolü ve  rahim dinlendirme yöntemleri son yıllarda gelinen önemli tedavi yaklaşımlarıdır. Embriyoların 24 saat girişimlerinin izlenilmesi, içlerinde en sağlam embriyoyu seçme kriteri, genetik incelemeler her geçen gün daha da ileri noktaya gelmektedir. Çünkü önceden tüp bebek tedavisinde sadece kromozonal bozukluklar analize edilebiliyordu. Şimdi kromozomların üzerindeki odak noktalardaki bozuklukları, tek gen hastalıklarını ekarte edebiliyoruz. Özellikle genetik inceleme konusunda, tüp bebek tedavisinde Türkiye lider bir ülke konumundadır. Avrupa’dan ve Ortadoğu’dan infertilite (kısırlık) problemini yaşayan birçok aile çözümü Türkiye’de bulmaktadır. Bunlar Türkiye’de tüp bebek tedavisinin ileri tekniklerle uygulandığının önemli sonuçlarıdır.’’