Kadında Kıllanma

Kadında belirli bölgelerdeki koyu renkli ve kalın kıl miktarının artışı, hirsutizm olarak adlandırılır. Yüz, çene, meme başları, göbek altı, bacakların iç kısımları, sırt, kuyruk sokumu, kol en sık etkilenen bölgelerdir  Kıllardaki renk ve miktar değişikliklerine son derece duyarlı olan kadınlar sıklıkla bunun bir hormonal bozukluk olduğundan kuşkulanarak hekime başvururlar. Ancak acaba her kıl miktarındaki artış bir hormonal bozukluğun işareti midir? Ne zaman endişelenmeliyiz?
Kadınlarda, gerek overlerde gerekse böbreküstü bezinde düşük miktarlarda da olsa erkeklik hormonları (androjenler) üretilir. Başta testosteron olmak üzere bu hormonlar seksüel gelişimin devamı için gereklidir. Nitekim, kız çocuklarında yaklaşık 9 yaş civarında cinsel bölgesinde başlayan kıllanma meme dokusundaki gelişme ile birlikte hormonal faaliyetin başladığını gösterir ve ergenlik döneminin en erken belirtilerindendir. Kıllanma takibi ile ergenlik döneminin başladığı kolayca farkedilir, cinsel bölge ile koltukaltı kıllarındaki artış tamamen normaldir. Ancak, eğer hirsutizm adet düzensizlikleri ile birlikte ise veya aniden ortaya çıkmışsa mutlaka tetkik edilmesi gereklidir.

Aşağıdaki tabloda en sık hirsutizm nedenleri özetlenmiştir.
1. İdyopatik: nedeni bilinmeyen
2. Polikistik over sendromu:
3. Böbreküstü bezinin doğuştan faaliyet  bozukluğu (KAH)
4. Yumurtalık (Over)tümörleri
5. Böbreküstü bezi tümörleri
6. Tiroid bezinin az çalışması
7. Bazı ilaçların kullanımı

Şimdi bu nedenlerin es sık ortaya çıkanlarına kısaca bir göz atalım.
1. İdyopatik hirsutizm yani nedeni bilinmeyen kıllanma, en sık rastlanan aşırı kıllanma nedenidir. Ailedeki diğer kadınlarda hirsutizm varlığı, genetik olarak kıllanma artışına yol açabilir. Annesi kıllı olan bir genç kızın kıllanma artışı beklenir. Bazı durumlarda ergenliği izleyen yıllarda sert ve siyah kılların belirginleştiği ve yayıldığı görülebilir. Ayrıca, gebelik sırasında ve menopoz döneminde de kıllanma artabilir. Bunun yanısıra, kıllanma özellikleri bazı ırksal farklılıklar gösterir. Örneğin, Türk kadınının kıl yapısı ve miktarı Kuzey Avrupa’lı kadından çok farklıdır. Bu durumların hepsindeki ortak özellik adet döngüsünün ve yumurtlamanın normal olarak seyretmesi ve erkeklik hormonlarının normal düzeylerde olmasıdır. Kaygı yalnızca estetik nedenlerle ortaya çıkar ve modern kıl tedavisi yöntemleriyle bunun önüne geçmek hiç de zor değildir.

2. Fazla erkeklik hormonu üretimine bağlı hirsutizm ise yumurtalık (over) kaynaklı olabileceğı gibi veya böbreküstü bezinin aşırı faaliyetinin bir sonucu da olabilir. Over kaynaklı hirsutizmin başlıca nedeni polikistik over sendromudur (PKOS). Polikistik over sendromu doğurganlık çağındaki kadınların yüzde 6 sında görülür. Adet düzensizlikleri, kısırlık, şişmanlık, erkeklik hormonu (androjen) fazlalığının klinik belirtileri birlikte görülür. Androjen hormon düzeyleri normal olsa bile, PKOS’lu kadınların yüzde 70’inde androjen artışına özgü bulgular saptanır. Çocuk sahibi olmakta karşılaşılan güçlükler hastayı hekime yönlendiren en sık nedendir.
Bir diğer sık rastlanan kıllanma artışı nedeni böbreküstü bezinin doğuştan faaliyet bozukluğudur  (Konjenital adrenal hiperplazi – KAH). Konjenital adrenal hiperplazide, böbreküstü bezinde hormon yapımında rol oynayan enzimlerden biri kalıtsal olarak eksiktir. Bunun sonucunda erkeklik hormonu üretimi artar ve kıllanma ile beraber üreme bozuklukları ortaya çıkar.
Tümörler hirsutizmin çok nadir nedenleridir. Böbreküstü bezi tümörlerinin tanısı için bazı hormon testlerinden ve görüntüleme yöntemi olarak tomografiden yararlanılır. Gerek over gerekse böbreküstü bezi tümörleri androjen miktarlarındaki aşırı yükselmeye ve erkeklik karakterlerinde çok belirgin bir artışa neden olabilir. Bu özellik konusunda dikkatli olunmalıdır.

Tedavi:
Hirsutizmde ilk yaklaşım ayrıntılı bir muayene ve nedenin ortaya koyulması için gerekli incelemelerin yapılmasıdır. Kılların uzaklaştırlması için depilasyon yöntemlerinden yararlanılır. Bu amaçla uygulanan local elektroliz veya laser epilasyon en etkili ve kalıcı yöntemlerdir. Bunun yanısıra androjen karşıtı ilaçlar, insulin direncine etkili ajanlar ve doğum kontrol hapları kullanılabilir.
Özetle, hirsutizm basit bir kıllanma şeklinde olabileceği gibi ciddi bir sağlık sorununa da işaret edebilir. Özellikle adet düzensizlikleri ile beraber olan ve yeni başlayan kıllanma artışında vakit geçirmeden bir hekime başvurmak gereklidir.

Prof. Dr. Zeynep Oşar Siva
Acıbadem Maslak Hastanesi Endokrinoloji, Metabolizma ve Diyabet Uzmanı
www.acibadem.com.tr