Kalça Çıkığı ve Tedavisindeki Gelişmeler

Çocuklarda sık görülen ortopedik problemler nelerdir? Çocuklarda doğumsal kalça çıkığının görülme oranı nedir? Kız çocuklarında mı yoksa erkek çocuklarında mı daha sık görülür? Kalça çıkığının önemi nedir? Kalça çıkığı zamanında tedavi edilmezse ileride çocuğun sağlığını nasıl etkiler? Kalça çıkığının tedavisi var mıdır? Özellikle erken dönemde ne tür tedaviler uygulanabilir? Geç kalındığında tedaviler değişir mi? Kalça çıkığı ameliyatı için çocuklarının büyümesini bekleyen ailelere ne önerilir? Her yenidoğan bebeğe ortopedik muayene gerekir mi? Kalça çıkığı tedavisi için ameliyat ve iyileşme süresi nedir?

Memorial Şişli Hastanesi’nden Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı Doç. Dr. Salih Marangoz çocuklarda görülen ortopedik problemler ile ilgili soruları Sağlığım İçin Herşey’de yanıtladı.

. Çocuklarda sık görülen ortopedik problemler nelerdir?
“Çocuklarda görülen ortopedik sorunlar, yenidoğan bebeklikte ve çocukluk döneminde olarak değerlendirilir. Yenidoğan bebeklerde sıklıkla eğrilikler görülür. Ayak eğriliklerinin yanı sıra halk arasında doğuştan kalça çıkıklığı olarak bilinen gelişimsel kalça displazisi hala ülkemizde sıklığını korumaktadır. Yine yenidoğan bebeklik döneminde, boyun kasını ilgilendiren boyun eğriliği (tortikollis) de görülebilen sık durumlardan biridir. Çocukluk çağında ise, yürümeye başlanmasıyla birlikte bacaklarda çarpıklık sık görülür. Bazı detayların gözden kaçmaması için özellikle çocuk ortopedisi hekimi tarafından çocuğun muayene edilmesi önem arz eder. Bunlar zaman içerisinde kendiliğinden düzelebilmekle birlikte bazen vitamin-d takviyesi kullanılması da gerekebiliyor.”

‘‘KALÇA ÇIKIĞI BEYAZ IRKTA DAHA SIK GÖRÜLÜR’’

. Çocuklarda doğumsal kalça çıkığının görülme oranı nedir? Kız çocuklarında mı yoksa erkek çocuklarında mı daha sık görülür?
“Gelişimsel kalça displazisi ya da gelişimsel kalça geriliğinde çıkık hadisesinden önce gerilikle başlayan bir süreç vardır. Bazı durumlarda sadece gerilik olur; sadece geriliğin yanı sıra çıkıklık sürecinde bir yarı çıkıklık ya da tam çıkıklık meydana gelir. Dolayısıyla bir gerilik olması bile bu hastalığı işaret eden bir bulgudur. Ülkemizde hala sık görülen bir hastalıktır. Bilimsel çalışmalarda binde 1 ile binde 5-15 arasında olduğu görülmektedir. Risk faktörleri açısından bakıldığında beyaz ırkta daha sık görülür. Irksal özelliklerin yanı sıra çocukların eklemlerinin yapısal özellikleri de çok önemlidir. Bağ gevşekliği gibi eklem içi yapıların farklı özellikleri de buna bir yatkınlık sağlar. Bir diğer faktör de doğum sonrası pozisyonlamadır; yani eklem şeklinin normalde bebeklerde kalçadan bükük ve hafif de dışa dönük olması gerekir.Toplumumuzda eskiden kundak yapılarak bu büküklükler düzeltilmeye çalışılırdı. Bu da aslında kalçanın gelişimine olumsuz katkıda bulunan yanlış bir uygulamaydı. Ancak süreç gösteriyor ki bu alışkanlıklardan halkımız vazgeçemiyor. Bebeklerini ve çocuklarını bacakları açık bir şekilde taşıyan kültürlerde örneğin Afrika’da bu hiç görülmüyor. Çünkü fizyolojik olan kalça gelişimine en iyi uyarıyı bu pozisyon sağlıyor.

Gelişimsel kalça geriliği kızlarda daha sık görülür. Sağ tarafla kıyaslandığında sol tarafta daha fazla görülür. Bu tamamen anatomik açıklaması olan bir durumdur. Anne karnından ve rahim kanalından çocuğun pozisyonu itibariyle sol taraf daha fazla etkilenir. Doğum sonrasında bebekleri ayaklarından ters çevirip sarkıtmak yine doğru olmayan bir uygulamadır.”

‘‘EN KISA SÜREDE FARKEDİLİP TEDAVİNİN BİR AN ÖNCE BAŞLAMASI ÇOK ÖNEMLİ’’

. Kalça çıkığının önemi nedir? Kalça çıkığı zamanında tedavi edilmezse ileride çocuğun sağlığını nasıl etkiler?

“Bir bebeğin, bir çocuğun kalça ekleminin gerektiği gibi gelişmesi o bireyin hayatının geri kalan uzun yıllarını sağlıklı geçirmesini sağlayacak yegane şeydir. Doğumsal kalça çıkıklığında, mümkün olan en kısa sürede bunun fark edilmesi ve tedavinin bir an önce yapılması çok önemlidir. Aksi takdirde uygun olmayan tedaviler ya da zamanında fark edilememesi nedeni ile çocuklar daha büyük tedaviler geçirmek zorunda kalmaktadırlar. Bu durum, daha önce fark edilmediyse ilk yürümeye başladığında aksama ile karşımıza çıkar. Hatta çift taraflı olduğunda iki taraflı aksamaya ve bu da bazı aileler tarafından penguen tarzı yürüme gibi adlandırılan bir yürüyüşe yol açar. Kalçanın yuvasının gelişimi 8 yaşına kadar devam eder. Bu gelişim süreci içerisinde müdahale zamanında yapılmazsa ondan sonra yapılacak müdahalelerde istenildiği kadar yüz güldürücü sonuçlar elde edilemez. Bunun erişkin döneme yansıması, erken dönemde kalça ağrılarının oluşmasına ve o kalça ekleminin artık geri dönüşü olmayabilecek sonuçlara yol açmasına sebep olur.”

Doç. Dr. Salih Marangoz

‘‘KALÇA ÇIKIKLIĞI ÖNLENEBİLİR BİR HASTALIKTIR’’

. Kalça çıkığının tedavisi var mıdır? Özellikle erken dönemde ne tür tedaviler uygulanabilir? Geç kalındığında tedaviler değişir mi?
“Kalça çıkığının tedavisi vardır ve gelişimsel kalça displazisi önlenebilir bir hastalıktır. Aileler tarama programlarını 4-6 hafta arasında muhakkak yaptırmalıdır. Sonrasında eğer varsa bir gerilik bunu tedavisi, ortopedi hekimi tarafından uygulanması gereken, pavlik bandajı denilen özel bir yöntemle yapılabilir. Bu, üçer haftalık aralıklarla yapılan kalça ultrasonografisiyle takip ve kontrol edilir. Eğer bu süreç atlanırsa ya da bunda başarısız olunursa genel anestezi altında yerine koyma ve üzerine gövde alçısı uygulama yöntemi vardır. Bu da 6 aydan itibaren uygulanabilen bir yöntemdir. Bazı durumlarda kalça eklemi içerisinde yerine koyma yeterince başarılı olamayabilir; o zaman açık ameliyat gerekir. 18 aydan itibaren ise kalça yuvası gelişimi artık yeniden şekillenme kapasitesini yavaş yavaş azalttığı için üzerine çatı ameliyatı denilen kemik ameliyatı yapılır. Bazen 2 yaşından yukarıdaki çocuklarda yerine koyulan kalça ekleminin kıkırdağa basınç oluşturmasın diye bu kemiği kısaltıcı başka kemik ameliyatları da yapmak gerekebilir. Buluğ çağına gelindiğinde tedavi biraz daha zorlaşır.Bu nedenle ne kadar erken tedavi o kadar başarılı sonuç demektir.”

. Kalça çıkığı ameliyatı için çocuklarının büyümesini bekleyen ailelere ne önerilir?
‘‘Ameliyat kavramı herkes için farklı bir şey ifade eder. Genel anestezi almak ve kapalı bir şekilde bir dikiş bile atmadan yerine konulmuş olmasına da bir ameliyat denir. 2,5 yaşında kemik ameliyatlarını içeren, içerisine kemik grefti denilen parçalar yerleştirilen büyük bir ameliyata da ameliyat denmektedir. Narkoz almak, bebeklik çağında olumsuz sonuçlara yol açmaz. Eğer pavlik bandajıyla tedavi şansı kaçırıldıysa ya da bu tedavi yetmediyse anestezi almasından çekinilmemelidir. Ve bir an önce bu konuyla ilgili çocuk ortopedisi hekimine başvurulmalıdır.”

YENİDOĞAN BEBEKTE ORTOPEDİK MUAYENE

. Her yenidoğan bebeğe ortopedik muayene gerekir mi?
“Eğer kasıkta ve uyrukta kaplantı farkı varsa, bacaklarını tam olarak açamıyorsa, ailede kalça çıkığı varsa ve örneğin baş gelişi değil de bir makat gelişi denilen çocuğun dünyaya gelme pozisyonunda bir farklılık varsa bunlar risk faktörleridir. Muhakkak çocuk ortopedi hekimi görmelidir. Aksi durumlarda da eğer aile isterse ya da buna istekli olunursa çocuk hekimi tarafından yönlendirilmesinde fayda vardır. Yapılacak bir muayene ve sonrasında beraberindeki risk faktörlerinin eşliğinde gelen bir ultrasonografi ile doğru tanıyı koymak ve erken müdahalede bulunmak mümkündür.”

. Kalça çıkığı tedavisi için ameliyat ve iyileşme süresi nedir?
‘‘Yürüme çağındaki bir çocuk, muayenesi, tetkikleri ve ameliyatı dahil  2 gün içerisinde taburcu olur. İlk kontrol 1,5 ay sonradır. Ondan sonra da 1,5 ay aralıklarla 2 kere; sonra da 3’er ay ve 6’şar ay aralıklarla arası açılan bir kontrol süresi olur. Yenidoğan dönemindeki palvik bandajı tedavisinde ise ortopedi hekimi bu bandajı uyguladıktan 1 hafta sonra kontrol etmek ve ailenin bu eğitimi aldığından emin olmak zorundadır. Sonrasında da 3’er 4’er haftalık aralıklarla ultrason tekrarı yapılması gerekir. O sebeple palvik bandajında daha sık gidip gelinmesi gerekir. Ancak alçı olursa hastanın en kısa kontrolü 1,5 ay ya da 3 ay olması yeterlidir.”