Kalça Protezleri ve Robotik Cerrahi

Kalça protezi sadece kalça ekleminde kireçlenme olan hastalara mı önerilir? Hangi hastalara protez takılması gerekir? Hastaya protez önermek için hangi şikayetlerinin olması gerekir? Bir kişiye kalça protezi hangi yöntemlerle takılabilir? Bunun hem açık hem kapalı cerrahi yöntemleri var mıdır? Protez seçimi neye göre yapılır? Robotik cerrahinin kolaylıkları nelerdir? Kalça protezi takılan bir kişi nelere dikkat etmelidir? İki kalçada da kireçlenme varsa iki kalçaya da aynı anda protez takmak mümkün müdür? Protezin ne tür riskleri vardır ve nelere dikkat edilmesi gerekir? Diz eklemindeki kireçlenmelerden dolayı robotik cerrahilerden faydalanmak mümkün müdür? Robotik cerrahi kalça protezi takılacak hangi hastalara önerilir?

Liv Hospital Ulus Hastanesi Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı Doç. Dr. Erden Ertürer kalça eklemindeki kireçlenme, kalça protezleri ve robotik kalça protezi cerrahisini Sağlığım İçin Herşey’de anlattı.

‘‘HER HASTAYA PROTEZ ÖNERİLMEZ’’

. Kalça protezi sadece kalça ekleminde kireçlenme olan hastalara mı önerilir? Hangi hastalara protez takılması gerekir?
“Kalça, diz veya bütün eklemelerde eklemin kıkırdak yapısının bozulduğu durumlara kireçlenme denir. Normalde kıkırdaklar son derece pürüzsüz ve parlak yüzeylerdir ve sorunsuz olarak işleyebilirler. Ama bu yüzey bozulduğunda eklem görevini yapamaz hale gelir. Dolayısıyla ilk başlarda ağrı ve daha sonrada ciddi bir hareket kısıtlığı olur. Bazen birtakım tümörler de kalça ekleminde benzer sorunlara yol açabilir. Ama genellikle protez takılan hastalar kireçlenme olan hastalardır. Ancak kireçlenmenin nedenleri değişebilir. Doğuştan gelen birtakım bozukluklar kireçlenmeye yol açabilir. Bazen sadece yaşlılığa bağlı sorunlar kireçlenmeye neden olur. Zamanında kalça kırığı geçirenlerde kireçlenme ihtimali daha fazladır veya kalçanın romatizmal hastalıklarında kireçlenme olabilir. Bunların ortak paydası eklemin yapısının bozulmasıdır.”

. Hastaya protez önermek için hangi şikayetlerinin olması gerekir? Her kireçlenme tanısı koyulan hastaya protez önerilir mi?
“Her kireçlenme tanısı koyulan hastaya protez önerilmez. Birtakım ilaçlar ve fizik tedavi metodlarıyla tedavi edilir. Ama ağrı kesici kullanma durumunda kalıyor veya günlük evinin işin yapamaz hale geliyorsa, komşunuza dahi gidemeyip çorabını giyemiyorsa, tırnağını kesemiyorsa artık protez vakti gelmiş diye düşünülür.”

‘‘KALÇA KİREÇLENMESİNDE İLK ŞİKAYET AĞRIDIR’’

. En başlardan son evrelere kadar hastaların ne tür yakınmaları olur?
“Kalça kireçlenmesinde ilk şikayet ağrıdır. Başlangıç dönemlerinde ağrı sadece hareket ederken olur. Ama ilerleyen dönemlerde artık hareket edilmese de özellikle gece uykuda da ağrı duymaya başlanır. İkinci şikayet ise hareket kısıtlılığıdır. Hareket kısıtlılığı hem ağrı nedeniyle olur hem de eklemin bozulan yüzeyleri artık normal hareket akışını yapmaya engel olmaya başlar. Ondan sonra da topallamalar gelir. Bu hem ağrıya hem eklemin bozulmasına bağlı olarak genellikle topallanarak yürünür. Bir süre sonra bacak kısalabilir. Eklemin pozisyonunun değişmesi de topallamayı ve ağrıyı arttırır. Böyle bir daire gibi süreç yaşanır.’’

AÇIK VE KAPALI AMELİYAT YÖNTEMLERİ

. Bir kişiye kalça protezi hangi yöntemlerle takılabilir? Bunun hem açık hem kapalı cerrahi yöntemleri var mıdır?
“Kalça protezinin birtakım girişim şekilleri vardır. Bu biraz cerrahla değişen bir durumdur. Kimi cerrah tam yan pozisyonda protezi takar; kimi arka taraftan, kimi de ön taraftan kalçaya yaklaşır ama bunların hepsi açık ameliyattır. Şimdi son dönemde gelişen teknolojiyle artık robotlar pek çok alanda olduğu gibi sağlıkta da çok yaygın kullanılıyor. Bu işlem için geliştirilen robot sayesinde çok daha ufak açılımlarla protezi yerleştirmek mümkündür. Kalça protezi ameliyatı bir safra kesesi ameliyatı gibi tamamen kapalı yapılamaz. Çünkü içeriye gerçekten büyük bir şeyi, protezi yerleştirmeniz gerekir. Ama sadece protezin geçebileceği boyutlardaki kesilerle artık robot teknolojisi sayesinde protez ameliyatları yapılmaktadır.”

Doç. Dr. Erden Ertürer

. Protez seçimi neye göre yapılır?
“Protez seçilirken genellikle hastanın özellikleri ve yaşı değerlendirilir. Genç hastalarda daha uzun ömürlü olması için seramik yüzeyli protezler tercih edilir. Ama belli bir yaşın üzerinde metal karşısında polietilen yüzeyli olanlar tercih edilir. Ayrıca protezler hastanın kalçasının anatomik yapısına göre farklı şekillerde olabilir. Kimi hastalarda çimentolu, kimilerinde de çimentosuz protez tercih edilir. Bunlar hastanın özellikleriyle ilgilidir. Eskiden protez seçimleri manuel yapıldığı için bir yanılma payı vardı. Ancak robotik cerrahinin gelişmesiyle birlikte artık ölçümler bilgisayar ortamında yapılarak hastanın kalçasına en uygun protez seçilmektedir.”

. Robotik cerrahinin kolaylıkları nelerdir?
“Robotik cerrahinin kolaylıklarından birincisi protezin seçimi, ikincisi de protezi çok daha ufak bir kesiyle yerleştirmektir. Açık cerrahide o boyuttaki bir kesiden protezin düzgün yerleşmesi mümkün değildir. Protezin çakılacağı açının doğru açı olduğunu bize robot gösterir. Böylece gerçeğine en yakın protez de elde edilmiş olur.”

‘‘KALÇA PROTEZİ TAKILAN KİŞİ BAĞDAŞ KURMAMALIDIR’’

. Kalça protezi takılan bir kişi nelere dikkat etmelidir? Kalça protezi takılan bir kişi ne kadar zaman yürüyemez?
“Hastanın çok özellikli bir durumu yoksa veya ameliyat sırasında bir sorun oluşmamışsa ameliyatın ertesi günü basıp yürüyebilir. Ancak bağdaş kurması veya oturduğu yerde dizinin kalçadan daha yukarıda olması çok istenmez. Özellikle ilk 6 ay biraz daha yüksek yere oturması tercih edilir. Alaturka tuvalet kullanımı veya yerde yemek yemek önerilmez. Kalça protezi hem hekim hem hasta açısından zaten yüz güldürücü bir cerrahidir. Çünkü ameliyat sonrasında hastanın o güne kadar çektiği ağrıları bitmiş olur.”

. İki kalçada da kireçlenme varsa iki kalçaya da aynı anda protez takmak mümkün müdür?
“İki kalçaya da aynı anda protez takmak teknik olarak mümkündür. Ancak protezin de kendince birtakım riskleri vardır. Yaşlı hastalarda veya diyabet ve kalp hastalıkları gibi eşlik eden başka hastalıkları olan hastalarda ameliyatın süresi uzayacağı için aynı anda yapılmaz. Seçilmiş hastalarda iki kalça aynı operasyon sırasında yapılabilir.”

PROTEZİN RİSKLERİ

. Protezin ne tür riskleri vardır ve nelere dikkat edilmesi gerekir?
“Protez cerrahisinin planlama aşamasından sonraki en büyük aşaması ameliyathane koşullarıdır. Çünkü sonuçta vücuda yabancı bir cisim yerleştirilmektedir ve oluşabilecek bir enfeksiyon yapılan tüm işi bozabilir. Bu nedenle ameliyathane koşulları son derece steril olmalıdır. Genellikle sadece protez ameliyatlarının yapıldığı ameliyat salonlarında  yapılması tercih edilir. Böylece diğer başka ameliyatların getirdiği mikrop bulaşması engellenmiş olur. Aynı zamanda bu ameliyatlar sırasında normalde diğer amelyatlarda kullanılmayan özel başlıklar takılır ve baştan aşağı steril olunur.”

ROBOTİK CERRAHİNİN ÖZELLİKLERİ

. Robotik cerrahide kullanılan bir robot diğer ameliyatlarda kullanılan robota benzer mi?
“Robot bir kolu olan bir makinedir ve ameliyat sırasında o kol kullanılır. Robotun kolu cerrahı belirli açıya yönlendirir. Protez takılırken birtakım kemik kesileri yapmak gerekir. O bozulmuş eklem yüzleri alınır ve robot bu eklem yüzlerini temizlerken nereye kadar temizlik yapılması gerektiğini gösterir. Bunun daha dışına çıkılamaz. Çıkmaya çalışılırsa kol sizi tutar. Öyle bir özelliği vardır ama robot tek başına bir şey yapmaz. Protez aşamasının açıldıktan sonra oyulma ve çakılma aşaması vardır. Orada o kola takılan aparatlar değişir ama onu yönlendiren cerrahın elidir.”

. Diz eklemindeki kireçlenmelerden dolayı robotik cerrahilerden faydalanmak mümkün müdür?
“Aynı şekilde dizde de özellikle yarım denilen parsiyel diz protezleri robotik cerrahide yapılır. Aynı robotun farklı bir yazılımıyla dizde de kullanılabilir.”

. Robotik cerrahi kalça protezi takılacak hangi hastalara önerilir?
“Kalçanın yapısı önemlidir. Birtakım anatomik bozuklukları olan, doğuştan gelen kalça çıkığı zemininde olan hastalarda çok fazla robotik cerrahi kullanılmaz. Daha normal anatomideki kireçlenmelerde robot tercih edilir.”