Kalça Ve Diz Protezleri

Şubat 23, 2021 - 18:37

Medicana International Ankara Hastanesi Ortopedi ve Travmatoloji bölümü uzmanlarından Prof. Dr. İlker Çetin, Atv Avrupa ekranlarında yayımlanan “ Esra Kazancıbaşı ile Sağlığım İçin Herşey” programına konuk oldu.

Kireçlenme, tıptaki adıyla “dejeneratif osteoartrit” nasıl bir hastalıktır? Kalça ve diz eklemlerini nasıl etkiler ve ne tür yakınmalara yol açar? Kalça ve diz eklemelerinde şikayeti olan kişiler için tedavi seçenekleri nelerdir? Protez, hangi aşamadaki hastalara öneriliyor? Kalça ve diz protezlerini başka hangi hastalıkların tedavisinde kullanılıyor? Kalça ve diz protezlerinin farklı tipleri var mı? Protezi dizin hangi bölümüne takıyorsunuz? Protez cerrahisine yaklaşım hastanın genç ya da yaşlı olmasına göre değişir mi? Protezlerin ömürleri ne kadardır? Bir kişinin kalçasının ya da dizinin iki tarafında protez ameliyatı gerektiğinde, iki bölgeyi aynı anda ameliyat etmek mümkün mü? Tek ya da çift taraflı ameliyat olan hasta ne zaman ayağa kalkabilir? Protez ameliyatı olan hastalar, ibadetlerini yerine getirme konusunda bir sıkıntı yaşıyor mu? Protez takılan hastalar nelere dikkat etmelidirler? Vücutlarında yabancı madde taşıyan kişiler (metal vs) güvenlikten geçerken sinyal veriyor mu?

Prof. Dr. İlker Çetin, Esra Kazancıbaşı’nın sorularını yanıtladı.

. Kireçlenme, tıptaki adıyla “dejeneratif osteoartrit” nasıl bir hastalıktır? Kalça ve diz eklemlerini nasıl etkiler ve ne tür yakınmalara yol açar?”

“Dejeneratif osteoartrit ücutta kıkırdak olan her eklemde görülebilir. Diz ve kalçada da en sık görülen rahatsızlıktır. Başlangıçta kıkırdak yapısında dejenarasyon olur ve kıkırdak yavaş yavaş aşınmaya başlar. Aşınmış olan kıkırdaklar ortadan kalkınca kemik, kemiğe çarpar. Kemik kemiğe çarpınca kemik bunu bir reaksiyon verir. Böylece, ağrılı deforme bir eklem meydana gelmeye başlar. Bunun sonucunda eklem sertliği olur. Bu kısır bir döngü şeklinde devam eder; ağrı ve eklem sertliği birbirini takip eder. Bu durum, hastayı son derece yeteneksiz bir hale getirir. Hastanın soysal hayatını etkiler ve hasta devamlı ilaç almaya başlar, sonunda da ilaca bağımlı hale gelir.”

. Kalça ve diz eklemelerinde şikayeti olan kişiler için tedavi seçenekleri nelerdir? Protez, hangi aşamadaki hastalara öneriliyor?

“ Dejeneratif olaylar bir kere başladığı zaman geriye dönüşü yoktur. Bu hastalığın başlangıcındaki tedavi, konservatif tedavidir. Bu hastalık proteze gelinceye kadar hastaya; birkaç sene fizik tedavi uygulanır, kilo verir, bastonla gezer. Non Steroidal Anti-enflamatuar dediğimiz ilaç grubunu kullanabilir. Eklem içi enjeksiyonlardan yararlanabilir. Bu tedavilerden sonra yapılacak bir şey kalmadıysa protezi düşünmeye başlarız.”

“KIKIRDAK VE EKLEM BOZUKLUKLARINA PROTEZ CERRAHİSİ UYGULANIR”

. Kalça ve diz protezlerini başka hangi hastalıkların tedavisinde kullanılıyor?

“ Kalça ve diz protezlerini dejeneratif osteoartrit’te kullanıyoruz. Bazı hastalıkların bugün bile sebebini bilmiyoruz. Biz bunlara primer dejeneratif osteoartrit diyoruz. Her ne kadar sebebi belli değilse de bunu körükleyen nedenler vardır, bu nedenlerin başında obezite gelir. Dejeneratif osteoartrit’in obezlerde normal popülasyona göre 2 ila 4 kat daha fazla olduğu gösterilmiştir. Ayrıca genetik bazı faktörler vardır.

Sebebi belli olan dejeneratif osteoartritlerde ise örneğin travma sonrası düşmüş eklem içi kırık olmuş; bu kırık zaman içerisinde eklemi bozar. Bu ekleme bundan sonra yapacağınız tedavi bir fayda sağlamaz, onun için böyle durumlarda protez uygulayabiliriz. Eklem, enfeksiyon geçirmiş ve kıkırdak bozulmuştur, o zaman yine protez uygulamanız gerekir. Romatizmal hastalıklar nedeniyle eklem bozulduğunda da yine protez uygulamak gerekebilir. Kıkırdağı ve eklemi bozan durumlarda protezi uygulamak kaçınılmaz oluyor.”

. Kalça ve diz protezlerinin farklı tipleri var mı?

“ Protezlerin çok değişik tipleri vardır. Bu tipler hem malzeme bakımından değişiklik gösterir hem de dizayn bakımından değişiklik gösterir.”

. Protezi dizin hangi bölümüne takıyorsunuz?

“ Dizde üç kompartman vardır. Medial kompartman, lateral kompartman ve diz kapağı. Sorun bunlardan bir tanesinde olabileceği gibi üçünde de sorun olabilir. Dizde nerede ne kadar harabiyet varsa o harabiyeti düzeltecek kadar protez yapıyoruz.”

. Protez cerrahisine yaklaşım hastanın genç ya da yaşlı olmasına göre değişir mi?

“ Evet değişir. Protezlerin belli bir ömrü olduğu için istiyoruz ki hastaya bir kez protez takılsın ve o protez, onunla beraber yaşasın ve yaşamını bitirsin. Onun için genellikle tercihimizi yaşlı hastalardan yana kullanıyoruz ama bu bir kural değildir.

Genç yaşta da ihtiyaç varsa protez cerrahisi yapabiliriz.”

“SERAMİK PROTEZLERİN ÖMRÜ 30 YIL VE ÜSTÜDÜR”

. Protezlerin ömürleri ne kadardır?

Kalça protezi, ilk defa bugün ki modern anlamda 1960 yıllarda kullanılmaya başlandı. O zamanki protezler polietilen metaldi; yıllarca bu uygulama devam etti. 1960’dan bugüne kadar geçen süre içerisinde bunların 15 yıl dayandığını biliyoruz. Bu 15 yıl, hastanın kullanımına bağlı olarak değişir. Hasta ne kadar gençse o kadar az dayanır. Ne kadar yaşlıysa o kadar çok dayanır.

15 yıl yeterli gelmediği için bu sefer metal protezler üretilmeye başlandı. Bunun aşınma sorunu yok, aşınma olmadığına göre çok uzun dayanılacağı düşünüldü fakat metalin içinde kobalt ve krom partikülleri var. Bunlar vücut için toksin yani zehirli maddelerdir. Özellikle hanımlara metal protez takıldığı zaman hamile kalırsa zehirli maddeler anne karnındaki bebeğe bile geçebiliyor.

Günümüzde, uzun ömürlü seramik protezler var. Kullanılan protezin uzun ömürlü olması istiyorsak seramik kullanıyoruz. Seramik protezler 1970’lerde kullanılmaya başlandı. İlk üretilenlerin çok dayanıklı olmasına rağmen kırılma riski ortaya çıktı. Bugün ise ‘kompizit seramik’ dediğimiz çok sağlam, kırılmaya karşı dayanıklı seramikler var ve bunların kaç yıl dayanacağını henüz ispatlanmadı. Ancak laboratuvar testleri 30 yıl veya daha üstünde dayanacağını gösteriyor. Bu durumda yaşam beklentisi 30 yıl civarında olan insanlara rahatlıkla uygulanabilir.”

. Bir kişinin kalçasının ya da dizinin iki tarafında protez ameliyatı gerektiğinde, iki bölgeyi aynı anda ameliyat etmek mümkün mü?

“ Diz ve kalçada iki taraflı ameliyat bizim tercihimiz değil çünkü bir tanesi hasta için yeterli bir travmadır. Siz iki tane birden yapıyorsunuz iki travma oluyor. Yurt dışından gelen hastalar gidip-gelemem dedikleri için iyi bir kontrolden sonra (kalp, böbrek, karaciğer yani iç organların iki ameliyatın travmasını kaldıracak güçte olup olmadığına bakılıyor) uygun görülürse her iki tarafa ameliyat yapıyoruz.

Her iki tarafa ameliyat ayrı ayrı yapılacak ise; bir tarafın ameliyatını yaptıktan sonra ikinci tarafın ameliyatı için ilk yapılan ameliyat bölgesinin iyice iyileşmesini bekliyoruz. Bu da ortalama 3 ay kadar sürüyor. İkinci tarafı 3 ay sonra yapıyoruz.”

. Tek ya da çift taraflı ameliyat olan hasta ne zaman ayağa kalkabilir?

“Operasyon ister tek taraflı yapılsın, ister çift taraflı; ameliyat olan hasta, 24 saat sonra ayağa kalkar. Hastayı 20 ya da 21 saat sonra yürütüyoruz; oda içinde tuvalete gidebiliyor. Çok iyi ise bazen de koridorda 5-10 metre yürüyüp tekrar yatağına yatıyor. Bu birinci gün için geçerlidir. İkinci gün yürüme mesafesi daha fazla, üçüncü ğün ise ikinci günden daha fazla yürütüyoruz. Gittikçe yürüme mesafesini artıyoruz. Yürürken walker ya da koltuk değneği kullanıyorlar.

Araba kullanmaya başlanması, kullanılacak arabanın otomatik ya da vitesli araba olmasına göre değişir. Hastanın sağ veya sol tarafının ameliyat olmasına göre de değişir. Sol tarafa protez yapılmışsa hasta bir hafta sonra otomatik vitesli araba kullanılabilir çünkü otomatik vitesli arabada sadece sağ ayak kullanılıyor. Yaranın iyileşmesi 3-4 hafta sürüyor, bu süre sonunda hasta her türlü arabayı kullanabilir.”

. Protez ameliyatı olan hastalar, ibadetlerini yerine getirme konusunda bir sıkıntı yaşıyor mu?

“ İbadetlerini yere çömelerek yani namaz kılarak yapanların, o pozisyona girmemelerini istiyoruz çünkü o pozisyon hem kalça hem de diz için çok ekstrem bir pozisyon. Hastalarımızın ibadetlerini oturduğu yerde yapmasının sağlıkları açısından hiçbir mahsuru yok.”

“PROTEZ TAKILAN HASTA CERRAHİ BİR İŞLEMDEN ÖNCE GENİŞ SPEKTRUMLU BİR ANTİBİYOTİK KULLANMALIDIR”

. Protez takılan hastalar nelere dikkat etmelidirler? Vücutlarında yabancı madde taşıyan kişiler (metal vs) güvenlikten geçerken sinyal veriyor mu?

“ Protez takılan hastalar dedektörlerden geçince sinyal verirler. Böyle durumlar için, ameliyat olan kişilere İngilizce ve Türkçe yazılı bir belge veriyoruz.

Protez takılan hastalar mesela dişini çektirecek ya da bir yerinde bir apse var doktor onu boşaltacak, bu gibi işlemlerden bir saat önce geniş spektrumlu bir antibiyotik kullanmaları gerekir. Çünkü protez, enfeksiyonun yerleşmesi için uygun bir ortamdır.”