Kalın Bağırsağın Divertikül Hastalığı, Crohn ve Ülseratif Kolit

Divertikül hastalığı nedir? Divertikül hastalığının belirtileri nelerdir? İltihabi bağırsak hastalıkları ne tür yakınmalara yol açar? Crohnda ne tür belirtiler olur? Ülseratif kolite cerrahi müdahale nasıl yapılır? İrritabl bağırsak sendromu nedir? Stres ve irritabl bağırsak sendromu arasında nasıl bir bağlantı vardır?

Memorial Bahçelievler Hastanesi Genel Cerrahi Uzmanı Prof. Dr. Ediz Altınlı hastalık olarak çok tanınmayan ancak yol açtıkları şikayetler itibariyle yaygın sorunlara neden olan kalın bağırsağın divertikül hastalığı, crohn ve ülseratif kolit  hakkında merak edilenleri Sağlığım İçin Herşey’de anlattı.

DİVERTİKÜL 60’LI YAŞLARDAN SONRA ORTAYA ÇIKIYOR

. Kalın bağırsağın divertikül hastalığı nedir? Kimlerde görülür? Ne tür yakınmalara yol açar?
“Kolonun divertikül hastalığı karın ağrısı yapan önemli hastalıklardan biridir. 60’lı yaşlardan sonra daha çok ortaya çıkar. Kalın bağırsak duvarında yaşa bağlı olarak cepçikler oluşur. Bu cepçiklerin nedeni uzun süregelen kabızlık şikayetidir. Batı toplumlarında kolonun sol tarafında olurken; Doğu toplumlarında (Japonya, Çin, Kore vs.) daha çok kolonun sağ tarafında görülür. Sol tarafta, akut batını taklit eden ağrılarla hastalar başvurur. Bu cepçikler büyük abdestte tıkanır. Tıkandığı için de şişer ve patlarlar; mikroapseler oluştururlar. Bu mikroapseler bazen antibiyotiğe çok duyarlı olmayabilir; daha da büyüyebilir; drenaj gerektirebilir. Bazen de basit antibiyotiklerle geçebilir. İkinci problemi de; cepçiklerin olduğu yerlerin altından kalın bağırsağı besleyen damarlar girer; bunlarda açılma olur ve çok fazla alt gastrointestinal sistem kanamaları olur. Genelde yaşlı hastalarda gastrointestinal sistem kanamasına anjiyodisplazi denir. Ama yüzde 50 hastada kanamayı divertiküler hastalık yapar ve ölümcül olabilir. Eğer hasta 1 yıl içinde 2 defa kanarsa ya da kanaması hastanede durdurulup tekrar kanarsa ameliyat edilir. Ya da 1 yıl içinde 2 defa hastaneye yatış gerektiren ağırlıkta bir ağrı olursa yine ameliyat gerekir. Ama son Avrupa Kolon ve Rektum Cerrahi Kongresi’nde ağrı ilk görüldüğünde ameliyat yapılması istenmiştir. Çünkü bu hastalıkta ileri derecede karın içinde yapışıklıklar olur. O bölgenin ardından böbreğin idrarını süzen üreter geçer. Üreteri çeker ve hastada çok büyük sıkıntılara yol açar. Ameliyatlar açık, kapalı ya da robotik yöntemlerle yapılabilir. Eğer o divertiküller tamamen patlarsa ve karın içine büyük abdest yayılırsa acil ameliyat olması gerekir. Acil şartlarda o bölge çıkarılıp birbirine eklenemediği için torba (kolostomi) yapılır. Hasta, üç ay sonra ikinci ameliyatı olur.’’

Prof. Dr. Ediz Altınlı

ÜLSERATİF KOLİT VE CROHNDA HASTALARIN ORTAK ŞİKAYETİ KARIN AĞRISI

. İnflamatuar (iltihabi) bağırsak hastalıkları ne tür yakınmalara yol açar?
“İltihabi bağırsak hastalıkları immünolojik kökenli hastalıklardır. Genetik olarak da geçebilir. Ailesinde, birinci dereceden yakınında enflamatuar bağırsak hastalığı bulunan kişide görülme oranı 6-8 kat artar. İltihabi bağırsak hastalıkları toplumda yüz binde 2-10 arasında görülmektedir. Bunlar çok kronik hastalıklardır. Mesela crohn hiçbir zaman bitmez. Ülseratif kolit ve crohn genelde 15-25 yaş arası sık görülme oranına sahiptir. Daha sonra 55-65 yaş arasında ikinci kez sık görülmeye başlar. Ara segmentte daha az görülür. Ülseratif kolit ve crohn hastalarının ortak şikayeti karın ağrısıdır. Crohnda ağrı biraz daha fazla olur. Ülseratif kolitte ise kanamalar öndedir. Divertiküler hastalıkta olduğu gibi ülseratif kolitte de aşırı kanamalar olur. Kalın bağırsak segmentlere bölünecek olursa ülseratif kolit genelde rektum denilen çıkışı tutan bir hastalıktır. Crohn genelde rektumu tutmaz. Crohnun bir özelliği ağızdan anüse kadar parçalı tutuşlar yapmasıdır; mideyi, yemek borusunu, onikiparmak bağırsağını tutar. İnce bağırsağın jejunum, ileum segmentlerini ve kalın bağırsağın belli segmentlerini de tutar. Ülseratif kolit ise sadece kalın bağırsağı tutar; diğer gastrointestinal sistemin herhangi bir yerini tutmaz.’’

CROHN GENELDE KANAMA YAPMIYOR

. Crohnda ne tür belirtiler olur?
“Crohn tuttuğu zaman genelde karın ağrısı ve mukuslu bir defekasyon (dışkıda sümüksü sıvı) olur; kanama genelde yapmaz. Crohn, gastrointestinal sistemin bütün katlarını tutan daha ağır bir hastalıktır. Ülseratif kolit ise dış segmenti tutmaz ve crohna göre daha selim bir hastalıktır. Ülseratif kolitin cerrahi tedavisi mümkündür; crohnun cerrahi tedavisi mümkün değildir. Crohnda sadece crohnun yarattığı komplikasyonlara cerrahi olarak müdahale edilir. Ama ülseratif kolitte yapılan cerrahi işlemle hastalığı tamamen bitirme şansı vardır.’’

ÜLSERATİF KOLİTE CERRAHİ MÜDAHALE NASIL YAPILIYOR?

. Ülseratif kolite cerrahi müdahale nasıl yapılır?
“Ülseratif kolitin medikal tedavisi gastroenterologlar tarafından uzun süre denenir. Ülseratif kolit kalın, bağırsağın belli segmentlerini tutar ve çok fazla kanama yapar. Çok uzun süreli hastalıklardır. Mesela 15 yaşında başladıysa bir 10 sene sonra kanser olma riski yüzde 2 artar ve bu her bir yıl için yüzde 2 artarak sürer. Ülseratif kolitte bağırsak dışı tutulumlar olur; mesela iritis, uveitis gibi göz tutulumu olur. Ana safra yollarını tutan (sklerozan kolanjit) rahatsızlıklar da olabilir. Ancak medikal tedaviye cevap vermez ve aşırı kanama olursa cerrahi olarak müdahale edilir. Hastaya kan verilse dahi karşılanamaz hale geldiğinde kolonun ya o segmentini ya da genelde tümünü tuttuğu için bütün kalın bağırsak çıkarılıp ince bağırsaktan tekrar rektum (total/restoratif proktektomi) yapılır. Hasta böylece tam şifaya kavuşturulur. Ağır ve kolektomi cerrahisi olan ünitelerde yapılan bir ameliyattır. Crohn ise atlayan lezyonlarla olur. Sadece komplikasyonları tedavi edilir. Karın içinde apse olduğunda  perkütan ya da cerrahi olarak direne edilerek tedavi edilir. Bağırsaktan bağırsağa ya da bağırsaktan mesaneye fistül (idrarla birlikte büyük abdestin de gelmesi) olabilir. Kadınlarda bağırsaktan vajene gelebilir. Sosyal yaşamı çok etkileyen çok sıkıntılı bir durumdur. Ya da tam kat tuttuğunda bağırsaktan direkt karnın dışına, atmosferik havayla temas edecek şekilde enterokutan fistüller oluşur. Tam kat tuttuğunda bir de darlıklar oluşur. Sadece bu komplikasyonlara yönelik kısmi ameliyatlar yapılır. Çünkü crohn tekrar eder. Hasta her müdahalede ince bağırsağın bir kısmını kaybeder; yüzde 50’sinden fazlasını kaybederse zaten yaşamla bağdaşmaz. Ülseratif kolitte ise kolonun tamamı kaybedilse de yaşamla bağdaşır. Çünkü kolonun ana görevi kalın bağırsağın su çekmesi ve K vitamini üretmesidir. İnce bağırsağı oraya yerleştirdiğiniz zaman zaten o görevi 6-8 ayda, bir yılda üstlenir.’’

HASSAS BAĞIRSAK SENDROMU NASIL TEDAVİ EDİLİR?

. Hassas bağırsak sendromu nasıl bir hastalıktır? Ne tür belirtilere yol açar? Tedavisi var mıdır?
“İrritabl bağırsak sendromu (hassas bağırsak sendromu) cerrahinin ana konusu değildir ama kalın bağırsağın hastalıklarıyla çok benzer yanları vardır. Endüstriyel gıdalar ve şehir hayatının insanlara yüklediği stres, hassas kişilerde iltihabi bağırsak hastalığı gibi ishal, kabızlık atakları, şişkinlik, ağrı gibi problemlere neden olur. Buna irritabl bağırsak sendromu demek için hastaya kolonoskopi yapmak, gerekirse bilgisayarlı tomografi çekmek ve enteroklizis yaptırmak gerekir. Sosyal yaşamda çok görülen, insanları rahatsız eden bir durumdur. Mesela kadınlar hamile gibi şişerler; pantolon, etek falan olmaz. Ama işte 5-6 saat sonra geçer. İlaçlı tedavisi mümkündür. Ancak diğer kötü hastalıklar elendikten sonra bu sonuca varılır. Tam bilinmemekle birlikte stres, iltihabi bağırsak hastalıklarını da tetikleyebilir.’’