Kan Soğutma Yöntemi (Hipotermi) Nedir?

Söyleşi: Demet DEMİRKIR

Kalp ve solunum durması esnasında hastanın beyninde bazı hasarlar meydana gelebiliyor, beyinde bu hasarın meydana gelmemesi için kullanılan hipotermi diğer adıyla kan soğutma işlemi hastanın hasar almadan iyileşmesini sağlıyor. 

Beyine kan gitmemesi nedeniyle oluşan hasarların önüne geçen hipotermide kan 34 santigrat dereceye düşürülüyor. İşlem ya battaniye yardımıyla kişiye yüzeysel olarak uygulanıyor ya da damara takılan kateter ile kana su torbaları veriliyor. 

Memorial Hastanesi’nden Genel Yoğun Bakım Ünitesi Sorumlu Hekimi Anestezi ve Reanimasyon Uzmanı Doç. Dr. Serdar Çelebi, kan soğutma işleminin beyin tümörü, beyin travması gibi durumlarda kullanılamadığını belirterek; kan soğutma işlemi hakkında bilgi verdi. 

. Kan soğutma yöntemi bir diğer adıyla tedavisel hipotermi nedir?
Bir hastada solunum ve kalp durması meydana geldiğinde beyin kansız kalıyor ve bu süreçte hastanın beyininde olası bazı hasarlar meydana gelebiliyor. 

Hasta, kalp atımları yerine geldikten sonra beyindeki bu hasarın ilerlemesini engellemek için bir beyin koruma prosedürü uygulanır. Kan soğutma yöntemi, klasik prosedürlerin dışında yeni bir yöntemdir.

FDI onayı almış olan bu yöntem şu anda bütün dünyada uygulanıyor ama klasik beyin koruma prosedürü içine girmiş olan bir yöntem değil.

HASTA 24 SAAT 34 SANTİGRAT DERECEDE TUTULUR
. Kan nasıl soğutuluyor? Maksimum kaç derece soğutulabilir?
Kan 34 santigrat dereceye kadar soğutulur. Bu işlem için 33-35 santigrat derece arasında soğutma tıp literatürüne geçmiştir. Daha düşük santigratlara inmek bu yöntem için geçerli değildir. 

Beyin koruması amacıyla yapılan hipotermide 34 santigrat derecenin altına inilmesi uygun değildir. 34 santigrat derece denildiği zaman hasta 24 saat boyunca bu derecede tutulur ve sonra yavaşça ısıtılmaya başlanır. 

. Vücuda herhangi bir şey mi takılıyor kanı soğuturken bu bir makine mi?
Hipotermiyi uygulamada çeşitli yöntemler vardır. Türkiye’de de bütün bu yöntemler uygulanıyor. En çok kullanılan yöntem, eksternal soğutma yani hastayı dışarıdan bir battaniyeyle sarmak ve bunun içerisinden soğuk su geçirmek. 

Bunun dışında bir de hastanın damarının içine kateter yerleştirerek kanı soğutma yöntemi var. Damarı içine yerleştirdiğimiz kateterin çevresinde ince uzun baloncuklar vardır bu baloncuklara verilen soğuk su ile hastanın kanı soğutuluyor. Bu henüz yeni bir yöntem. Ancak tüm bu yöntemler arasında hiçbirinin diğerine üstünlüğü yok.  Hangi yöntemin uygulanacağı tamamen hekimin karar vereceği bir konu.

. Bu işlemde kullanılan bir cihaz var mı?
Evet büyük bir cihaz var, bu cihaz suyu soğutuyor ve hortum vasıtasıyla hastaya gönderiyor. Soğuk su, hastayı sarmak için hazırladığınız battaniye içerisine gönderiliyor ya da kateter içerisine gönderilerek kan soğutuluyor. 

. Bu cihazı herkes kullanabiliyor mu, yani hekim mi kullanıyor yoksa teknisyen mi?
Bu cihaz hastanede yalnızca yoğun bakımda kullanılır çünkü hipotermi yalnızca yoğun bakımda yapılması gereken bir yöntemdir. Yoğun bakım doktoru nezaretinde uygulanması gerekir. 

. Bu cihazdan Türkiye’de kaç tane var?
Soğutma cihazları çeşitli firmalar tarafından Türkiye’ye getiriliyorlar. O yüzden hangi firmanın ne kadar cihazı var bilmiyoruz. Bu cihazlar hastanede sürekli bulunan cihazlar değil, isteğe bağlı olarak firmayla temasa geçilerek temin ediliyor. 

. Kan soğutma yönteminin yaygın olmadığı söyleniyor. Adnan Şenses’e uygulanmasıyla gündeme gelmişti, bu işlem Türkiye’de ne zamandan beri uygulanıyor? Şimdiye kadar kaç vakada uygulandı?
Adnan Şenses’e bir beyin koruma programı uygulandı. Bu beyin koruma prosedürü yalnızca hipotermiden ibaret değildi. Program kapsamında medikal yöntemler de uygulandı yani ilaç da kullanıldı ve hasta uyutuldu ki bu da zaten klasik beyin koruma yöntemidir.

Hipotermi, klasik beyin koruma yöntemlerine ek olarak son yıllarda uygulanmaya başlanan yeni bir yöntem. Bizim merkezimizde beyin koruma yöntemi en az 5-6 hastada uygulandı.

İLK 6 SAATİ GEÇMEMELİ
. Kan soğutma işlemi hangi durumlarda ve hangi hastalıklarda kullanılabiliyor?
Soğutma işlemi, her beyin hasarında ya da şuuru her kapalı olan hastada uygulanmaz. Örneğin bir kalp krizi sonrasında ya da şok durumunda beyinde hasar olmaksızın bir kalp durması esnası boyunca beyine kan gitmediği için meydana gelen beyin hasarlarında hipotermi kullanılır onun dışında hastanın şuurunu bozacak, beyin hasarı meydana getirecek beyin travması, beyin tümörü gibi durumlarda bu yöntem şu an için kullanılmıyor. 

Burada süre de önemli, ilk 6 saat içerisinde bu işlem yapılmalıdır. Beyin hasarı geliştikten 6 saat sonra bu işlem uygulanırsa etkinliğini kaybediyor.

. Kan soğutma yöntemi hamilelere de uygulanabilir mi?
Hamilelere de bu yöntem uygulanabilir.

. Soğutma yönteminin uygulanmasını ne gibi avantajlar sağlar?
Soğutma yönteminin uygulanması ile beyinde meydana gelmiş olan hasarın daha da artması engellenir ve beyin hasarının biraz olsun geri dönmesi sağlanır. 

. Beyin hasarını engelleyen bu yöntem beyinde küçük de olsa bir hasara yol açabilir mi? Örneğin kısa süreli hafıza kaybı gibi…
Bu yöntem zaten beyinde olası bir hasarı engellemeye çalıştığı için sistemin kendisi beyinde bir hasar meydana getirmez. Ancak hasarın büyüklüğüne bağlı olarak bazı durumlarda hasarın artmasını engelleyemeyebilir. 

. Kan soğutma işlemi yapılan hastanın vücut ısısı kendiliğinden mi normale dönüyor yoksa bunun için de başka bir işlem mi yapılıyor?
Bunun için de bir işlem uygulanır. Hastayı soğutmak için kullanılan yöntemle hastaya verilen soğuk su, yavaşça ısıtarak yeniden hastanın vücut ısısına dönmesi sağlanıyor.

. SGK bu işlemle ilgili masrafları karşılıyor mu?
Şu anda karşılamıyor.

. Türkiye’de yaygınlaşması için neler yapılabilir?
Türkiye’de yaygınlaşması için yapılacak bir şey yok. Bu tamamen yoğun bakım hekimlerinin bunu tercih etmesine bağlı bir yöntem.