Kan Testiyle Alzheimer Riski Ölçülüyor

Genç yaşlı herkes unutkanlıktan şikayet ediyor ve Alzheimer hastası olmaktan kaygı duyuyor. “Alzheimer Risk Belirleme Testi” ile günlük unutkanlıklar ve Alzheimer belirtilerini birbirinden ayırmak mümkün. Yapılan bir kan testiyle kişilerin Alzheimer riskleri belirlenebiliyor.

Alzheimer hastalığıyla ilişkisi kanıtlanan “A Beta 42” adlı proteinin, beyin hücresi olan nöronlarda birikerek hücrenin normal çalışmasını bozduğu biliniyordu. 2008 yılında bilim adamlarının elde ettiği veriler, bu proteinin çok erken dönemlerde ailesinde, özellikle birinci dereceden yakınlarında Alzheimer olan kişilerde daha yüksek olduğu tezini güçlendirdi.

Bu veriden yola çıkan bilim adamları A Beta 42 proteinine kan (plazma) testiyle bakarak, hastalık riskini ölçmek ya da erken dönemde tanı koymak için önemli bir avantaj sağlanacağını ortaya çıkardılar. Anadolu Sağlık Merkezi (ASM) Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Türker Şahiner, uygulamaya başladıkları “Alzheimer Risk Belirleme Testi” ve hastalık hakkında önemli bilgiler verdi.

. Alzheimer’ın nedenleri hakkında bilgi verir misiniz?
A Beta 42 proteinin Alzheimer hastalığıyla ilişkisi 1990’lı yılların başında ortaya çıktı. Beyin hücresi zarında kullanılan A Beta 42, aslında beynin ve aynı zamanda tüm vücudun sağlıklı çalışması için gerekli olan birçok proteinden biri. Alzheimer hastalarının ölümünden sonra yapılan araştırmalarda bilim adamları, bu hastaların beyninde biriken ve “plak” adı verilen yapılarda A Beta 42 proteinine bol miktarda rastladı. Plaklar içindeki bu proteinin zamanla çoğalarak beyin hücrelerinin yavaş yavaş ölümüne, dolayısıyla Alzheimer’a yol açması, kişinin taşıdığı protein değerine bakılarak hastalık riskinin ölçülebileceği tezini doğurdu. Geçen yıl yapılan araştırmalarda da ailesinde birinci derecede Alzheimer olan kişilerde A Beta 42 proteininin yüksek olduğu görüldü.

Türkiye’de ilk kez Anadolu Sağlık Merkezi’nde uygulamaya başlanan Alzheimer Risk Belirleme Testi, kandaki A Beta 42 proteininin seviyesinin belirlenmesini sağlıyor. Bu proteinin yüksek olması, kişinin hastalığa yakalanma olasılığıyla ilgili önemli bilgiler veriyor. Ancak bu bir tarama değil, risk faktörü belirleme testi. Bu test sonucunda A Beta 42 proteini yüksek olan kişiler mutlaka Alzheimer’a yakalanacak anlamına gelmiyor.Testin yanı sıra uzman tarafından önerilebilecek olan MR, Pet-CT ve EEG gibi görüntüleme teknikleri ve nörolojik muayene ile unutkanlıkların, herkesin yaşadığı basit unutkanlıklar mı yoksa Alzheimer belirtisi mi olduğu anlaşılabiliyor.

. Bu testi kimler yaptırmalı?
Hafif bilişsel bozukluk yaşayan kişiler Alzheimer Risk Belirleme Testi yaptırabilir. Bu gruptaki kişiler günlük yaşam aktivitelerini ve her tür sosyal ilişkilerini kolayca sürdüren ancak unutkanlık nedeniyle yoğun kaygı yaşayan kişilerdir. Unuttukları için aynı işi birden fazla kez yapmak ve işleri sürekli not etmek ihtiyacı duyarlar.

. Alzheimer’e yakalanma yaşı var mı, gençlerde de görülebilir mi?
Unutkanlık sadece yaşlıların sorunu değil. Günümüzde öğrencilerden her kademedeki çalışanlara kadar bu sorundan şikayetçi olmayan kimse yok gibi.  Bununla birlikte Alzheimer ileri yaşlarda daha çok görülüyor. 85 yaşında yüzde 40 -50 oranına (her 2 kişiden biri) dek varıyor. 65 yaşında görülme oranı yüzde 10 (her 10 kişiden biri). Beyninde bahsettiğimiz mutasyona sahip olan ya da ailesinde çok sayıda Alzheimer hastası olan kişilerde ise 45-50 yaşlarında görmek mümkün. Daha erken yaşlardaki demansı Alzheimer dışındaki nedenlerde araştırmak gerekiyor. Bütün demanslar Alzheimer değildir. Damarsal nedenli, tümöre, travmaya ya da vitamin eksikliklerine bağlı demanslar olabilir.

. Risk cinsiyete göre değişiyor mu? Erkeklerde ve kadınlarda Alzheimer’e yakalanma oranı nedir?
Alzheimer, 3’te 2 oranında kadınları daha fazla tercih ediyor. Her ne kadar bunun nedenleri henüz kanıtlamamış olsa da hormonal sebepler üzerinde duruluyor. Öte yandan aynı kalp gibi, beyinde de damarsal tıkanıklara neden olabilecek sigaranın, hatta stresin ve çevresel şartların da Alzheimer’a yakalanma sürecinde göz ardı edilmemesi gerekiyor.

. Alzheimer riski belirlendiğinde hastalık engellenebiliyor mu?
Alzheimer Risk Belirleme Testi, kişinin kan plazmasında A Beta 42 proteinine bakılarak yapılıyor.  Bu proteinin yüksek olması kişinin Alzheimer’a yakalanma olasılığıyla ilgili ciddi bilgiler veriyor. Testin sonucu ve uzmanın önerebileceği diğer tetkikler sonucunda kişide Alzheimer riski çıktığında maalesef hastalığın önüne geçilemiyor. Ancak bazı koruyucu vitaminler, ilaçlar verilerek hastalığın daha geç yaşlarda ortaya çıkması ve daha hafif seyretmesi sağlanabiliyor. Böylece kişi, hastalığa karşı kendisini önceden hazırlayabiliyor. 

. Unutkanlığa karşı neler yapılabilir?
Spor yapın: Spor sadece vücut sağlığı için değil, beyin için de güçlü bir uyarıcı. Hem kan ve oksijen dolaşımını sağlıyor hem de beyin, spor esnasında kontrol ve dikkat mekanizmasını ayakta tutarak daha çok çalışıyor.

Emekli olup kenara çekilmeyin: Yapılan araştırmalar emeklilik sonrası birden bire her tür çalışmayı bir kenara bırakıp, hayattan elini ayağını çekenlerin Alzheimer ve diğer demans hastalıklarına daha çok ve daha çabuk yakalandığını ortaya çıkarıyor. Bu nedenle, emekli olsanız bile zihninizi emekli etmeyin. Emeklilikte de çalışmayı ve zevk aldığınız zihinsel aktiviteleri yapmayı bırakmayın.

Bulmaca çözün, çiçek ekin, dans edin: Hangisini severseniz sevin ama mutlaka bir hobiniz olsun, hatta birden fazla hobiniz olsun. Böylece beyin nöronlarına çok farklı uyaranlar göndermiş olup, beyninizi aktif tutabilirsiniz.