Kanser Ağrılarının Tedavisinde Girişimsel Yöntemler

Kanserli hastalarda ne tip ağrılar görülür? Her kanser hastası mutlaka bir dönemde ağrı çeker mi? Kanserin ilk dönemlerinde hafif olarak görülen ağrılar, ilerleyen evrelerde giderek şiddetini arttırır mı? Hangi kanserlerin metastazlarında ağrılar ortaya çıkar? Kanser tedavisi sı­rasında uygulanan cerrahi, radyoterapi ve kemoterapi gibi yöntemlerin ağrıya yol açma riski nedir? Kanser ağrıları hangi yöntemlerle, nasıl tedavi edilir? Kanser ağrılarının tedavisinde ağrı kesiciler ve girişimsel yöntemler ne kadar etkilidir? Sinir bloğu, radyofrekans tedavisi, morfin pom­pası gibi yöntemlerin özellikleri nelerdir? Morfin pompa­ları bağımlılık yapar mı? Kanser ağrılarının tedavisinde tıpta ne gibi gelişmeler var? Merak edilen bu tür soruları Türk Anesteziyoloji ve Reanimasyon Derneği Rejyonal Anestezi Bilimsel Kurulu Üyesi ve aynı zamanda İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Anesteziyoloji Ana Bilim Dalı Algoloji Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Emine Nur Tozan yanıtlıyor.

Sağlık Adası Yayınları’ndan çıkan, gazeteci Esra Kazancıbaşı Öztekin ile Nihal Yazan’ın anestezi, yoğun bakım ve ağrı tedavisi konusunda uzman 15 hekimle yaptığı söyleşilerden oluşan ‘‘Sorular ve Yanıtlarla Anestezi’’ kitabında yer alan röportajın işte bazı bölümleri:

. Kanser ağrıları ne sıklıkta görülür? Her kanser hastası mutlaka bir dönemde ağrı çeker mi?
“Ağrı, kanser tanısı alan hastaların yaklaşık yüzde 30’unda görül­mektedir. Fakat ileri evrelerde çoğu kanser hastasında ağrı ortaya çıkar. Dolayısıyla hemen hemen tüm kanserlerde ağrı görüldüğünü söylemek mümkündür. Çünkü kanser ağrılarına yol açan üç temel faktör vardır. Bunlardan birincisi kitlenin bulunduğu bölgeye göre gelişen ağrılardır. Kitlenin uzak organa yayılması (metastaz) da bir diğer ağrı nedenidir. Kanser tedavisi için uygulanan cerrahi, kemoterapi ve radyoterapi gibi yöntemlere bağlı olarak da özel ağrılar gelişebilir.

Örneğin meme kanserinde kitlenin büyüklüğüne ve etkilediği sinirlere bağlı ağrılar olabilir. Kemiklere metastaz yapan bir prostat kanserinde ise hastalığın yayıldığı bölgedeki sinirlerin uyarılmasına bağlı nöropatik ağrılar görülebilir. Tedavinin kendisinden kaynaklanan ağrılara ise, kemoterapi tedavisi gören hastalarda tüm vücutta, özellikle de parmakların ucunda ve göğüste yanma gibi özel nöropatik ağrıları örnek göstermek mümkündür.”

HER KANSER HASTASI AYNI DERECEDE AĞRI HİSSEDER Mİ?

. Aynı tür kansere yakalanmış hastalar ağrıyı nasıl yaşarlar? Me­sela pankreas kanserine yakalanmış iki hasta, ağrıyı aynı özellikte ve şiddette mi yaşar? Yoksa bu, hastaların ağrı eşiği, kanserin yayılımı, evresi, tümörün cinsi gibi faktörlere göre değişen bir durum mudur?
“Yeryüzünde yaşayan her insanın parmak izi birbirinin aynı değildir. Kanserin hastalardaki seyri, ağrının algılanması ve ağrı tedavisine verilen yanıt da parmak izi gibi birbirinden farklıdır. Neticede aynı anda tanı almış, aynı çapta tümörleri olan, aynı kilodaki kişiler bile ağrıyı farklı algılarlar. Zaten ağrı, kişinin geçmişteki deneyimlerini de içine alan, vücutta bir yara olsun ya da olmasın; hoş olmayan, sübjektif ve duygu­sal (emosyenel) bir durumdur. Ayrıca hastanın sosyo-kültürel düzeyi, cinsiyeti ve yaşı da bu konuda son derece önemlidir.

Kanserin yayılımı, evresi, tümörün cinsi gibi faktörler de hastaların ağrıyı farklı yaşamalarında oldukça etkilidir. İşte tüm bu nedenlere bağlı olarak kanser hastalarının ağrıyla ilgili deneyimleri doğal olarak birbirine benzememektedir.”

AĞRILAR KANSERİN İLERİ EVRELERİNDE DAHA MI ARTAR?

. Kanser ağrılarının özellikleri konusunda bilgi verir misiniz? Kanserli hastalarda ağrı, hastalığın hangi evresinde daha çok ortaya çıkar? Ağrı birdenbire mi görülür yoksa ilk dönemlerde hafif olarak görülen ağrılar ilerleyen evrelerde şiddetini giderek arttırır mı?
“Kanser ağrıları bazı hastalarda aniden ortaya çıkar. Daha önce hiç baş ağrısı yaşamamış ya da süreğen bir baş ağrısı olan bir kişi, daha önce hiç karşılaşmadığı şiddette bıçak saplanması şeklinde ve ağrı kesicilere dirençli bir ağrı yaşıyorsa bu beyin tümörünün habercisi olabilir. Ya da daha önce hiç yaşamadığı bir bel ağrısı şikayetiyle doktora giden bir kişide, bu durum kemiklere metastaz yapmış bir akciğer ya da prostat kanserinin habercisi olabilir. Hastalığın ilk evresinde tedavi sırasında ağrıyla ilgili bir yakınması olmayan hastanın, ileri evrelerde kanserin uzak organ yayılımı durumunda ağrısı olabilir. Buna karşın ileri evredeki bir başka kanser hastası ağrıdan hiç yakınmazken, ilk evredeki bir başka hasta ‘Çok ağrım var’ diye diyebilir.”

HANGİ KANSERLER AĞRIYLA BELİRTİ VERİR?

. Kanserin haberci belirtileri arasında ağrıların yeri nedir? Hangi kanserler ağrıyla kendini belli edebilir?
“Ağrı kanserin bir belirtisidir. Ancak asıl korkutan, ağrı belirtisi göstermeyen kanser türleridir. Mesela yumurtalık kanseri, rahim ağzı kanseri, birincil beyin tümörleri ağrıya yol açmaz. Meme kanserinin de kendine ait özel bir ağrısı yoktur. Ağrının ortaya çıktığı çoğu hastada ise, maalesef kanserin bir ya da iki evre ilerlemiş olduğu da görülebil­mektedir.

Kendini ağrıyla belli eden kanserlerin başında ise, daha çok genç yaşta görülen kemik kanserleri gelmektedir. Bu tip kanserler kemik ve eklem ağrılarıyla belirti verirler. Kuşak tarzında ağrılar pankreas kanserinin, karın ağrısı ise batın içindeki organlardaki bir kanserin alarm sinyali olabilir. Rektum (kalın bağırsağın en son bölgesi) kanseri ise makatta özel bir ağrıya yol açabilir. Sırt ağrısı akciğer kanserinin, baş ağrısı ise beyin tümörlerinin belirtisi olabilir.”

KANSER HABERCİSİ AĞRILARIN ÖZELLİKLERİ

. Peki, kanserden kaynaklanan ağrıların bazı özellikleri var mıdır?
“Eğer, kişi kendini dinleyen biriyse yaşadığı ağrının daha önce çek­tiği ağrıdan farklı olduğunu algılar. Kansere bağlı ağrıların en önemli özelliği ani ve şiddetli olmalarıdır. Çünkü ağrı, vücudun ateş gibi dışa yansıttığı bir bulgudur. Vücut ağrıyla alarm verir. Mesela daha önce hiç yaşanmayan bir kulak çınlaması veya kulak ağrısı çeken bir kişi, ‘Geçer’ diye vakit kaybetmemeli, hemen bir kulak burun boğaz hasta­lıkları uzmanına gitmelidir. Gözün arkasında daha önce hissedilmeyen, ‘Gözüm nerdeyse yerinden çıkacak’ dedirten ani bir ağrı da, acilen bir doktora başvuru nedenidir. Bu tür belirtilerin ardında çenede ya da gözün arkasında bir tümör çıkabilir. Özetle kanser belirtisi olabilecek ağrıların başlıca özellikleri şöyle sıralanmaktadır:

• Ani başlayan
• Keskin
• Daha önce yaşanan ağrılardan çok daha şiddetli
• Hiç ara vermeden devam eden ağrı
• Kişinin kendi başına aldığı ağrı kesicilerle geçmeyen

Bu tip ağrılarda vakit kaybedilmeden ilgili bir branş hekimine başvurulması en doğrusudur. Eğer bulantı, kusma, kabızlık, kansızlık, makattan kan gelmesi, halsizlik, iştahsızlık gibi ağrıya eşlik eden başka belirtiler varsa, tüm bunlar o kişin daha da alarmda olması gerektiren durumlardır.”

AĞRININ YAYGINLAŞMASI METASTAZ HABERCİSİ Mİ?

. Hangi kanserlerin metastazlarında ağrılar ortaya çıkar?
“Akciğer ve prostat kanserlerinin kemiğe olan metastazlarında ağrı görülür. Meme kanserinin koltuk altındaki sinirlere yayılımı ve metastazları da ağrıya sebep olur. Vücudun herhangi bir organında ortaya çıkan, karaciğer ve iç organlara yayılan kanser vakalarında da çok şiddetli ve yaygın karın ağrıları vardır. Boyun, meme ve alt karın organlarında oluşan kanserlerin lenf bezlerine ya da sinirlere olan basılarına bağlı ‘nöropatik ağrılar’ ortaya çıkar. Ağrının artması ve özellik değiştirmesi her zaman metastaz anlamına gelmez. Bu konu ile ilgili kesin sonuçlu bilimsel veriler bulunmamaktadır. Ama yapılan tedavilere rağmen ağrının aynı şiddet ve şekilde devam etmesi, hatta giderek artış göstermesi durumunda, hastanın takibinin ve birtakım araştırmaların yapılmasında fayda vardır.”

. Kanser hastalarında görülen ağrıların vücutta yayılım göster­mesi kanserin metastaz yaptığı anlamına mı gelir?
“Evet, eğer kanser ağrısı vücutta yayılım göstermeye başladıysa bu, hastalığın metastaz yaptığı anlamına gelebilir. Örneğin kemik yayılımlarında sadece belinde ağrısı olan bir hastanın, bir süre sonra sırtında da ağrı duymaya başlaması, hastalığın sırttaki kemiklere de metastaz yapma ihtimali düşündürür. Bu yüzden kanser hastaları, ağrılarının yaygınlığı ya da şiddeti değiştiğinde vakit kaybetmeden mutlaka doktorlarıyla iletişime geçmelidirler.”

KİTAPTA YANITLARI YER ALAN DİĞER SORULAR

• Kanser tedavisi sırasında uygulanan cerrahi, radyoterapi ve kemoterapi gibi yöntemlerin ağrıya yol açma ihtimalinden bahset­tiniz. Bu konuda detaylı bilgi verebilir misiniz?
• Ağrılar hem kanser hastalarının psikolojisini, hem de tedavinin başarısını nasıl etkiler?
• Kanser ağrıları bir kader midir? Kanser ağrılarında ne tür tedaviler uygulanır?
• Kanserin türüne, evresine, hastanın ağrısının şiddeti gibi faktörlere göre ağrı tedavisinde nasıl bir yol izleneceğine nasıl karar verilir?
• Kanser ağrılarının tedavisinde ağrı kesiciler ne kadar etkilidir? Girişimsel yöntemlere ne zaman ihtiyaç duyulur?
• Kanser ağrısının tedavisinde kullanılan ilaçlar bağımlılık yapar mı?
• Dayanılmaz ağrılar nedeniyle yaşam kaliteleri düşen kanser hastalarında girişimsel yöntemler ne gibi avantajlar getirir?
• Peki, girişimsel yöntemler uygulanan hastalarda, ilaç tedavisi tamamen bırakılır mı?
• Sinir bloğu tedavisi nedir?
• Sinir bloğu tedavisi nasıl yapılmaktadır? Hastalara ne tür anestezi gerekir?
• Sinir blokları hangi kanser ağrılarının tedavisinde etkilidir?
• Sinir bloğu tedavisi kimlere uygulanmamalıdır?
• Kanser ağrılarının tedavisinde sinir bloklarının başarı oranı nedir?
• Sinir bloğu uygulamaları sırasında ya da sonrasında ne tür yan etkiler, komplikasyonlar görülebilir?
• Sinir bloklarının etkisi ne kadar sürer?
• Radyofrekans tedavisi nedir?
• Kanser ağrılarının tedavisinde radyofrekans yönteminin nasıl bir yeri vardır?
• Radyofrekans tedavisi nasıl yapılır? Hastalara anestezi gerekir mi?
• Radyofrekans tedavisinin uygulanmaması gereken kişiler var mı?
• Kanser ağrılarının tedavisinde radyofrekans yönteminin başarı oranı nedir?
• Radyofrekans yöntemine bağlı ne gibi yan etkiler, komplikas­yonlar ortaya çıkabilir?
• Radyofrekans yönteminin etkisi ne kadar sürer? Tekrarlanması gerekir mi?
• Kanser ağrılarının tedavisinde kullanılan yöntemlerden biri de, morfin pompaları. Morfin pompası nedir?
• Ağrı çeken kanser hastalarına morfin pompası nasıl takılır, vücudun hangi bölgesine yerleştirilir? İşlem ne kadar sürer? Anes­tezi nasıldır?
• Morfin pompasının kanser ağrılarının tedavisinde nasıl bir yeri vardır?
• Morfin pompasının yan etkileri nelerdir?
• Peki, morfin pompaları bağımlılık yapar mı?
• Kanser ağrılarının tedavisinde tıpta ne gibi gelişmeler var?

ANESTEZİ KİTABINDA YER ALAN DİĞER KONULAR

Sağlık Adası Yayınları’ndan çıkan ‘‘Sorular ve Yanıtlarla Anestezi’’ kitabında ameliyata hazırlık döneminde yapılması gerekenlerden genel, bölgesel ve lokal anesteziye kadar pek çok konu yer alıyor. Çocuklarda, yaşlılarda, kalp ve KOAH hastalarında anestezi uygulamalarıyla ilgili bilgilendirici söyleşiler bulunuyor.

Gazeteci Esra Kazancıbaşı Öztekin ile Nihal Yazan’ın imza attığı kitap, Türk Anesteziyoloji ve Reanimasyon Derneği’nin katkılarıyla hazırlandı. 15 hekimle söyleşi yapılan kitapta, anestezi, yoğun bakım ve ağrı tedavisiyle ilgili merak edilen yüzlerce sorunun yanıtı yer alıyor:

. Anestezi Nedir, Ne İşe Yarar?

. Güvenli Anestezi Nedir?

. Anestezi Uzmanları Neler Yapar?

. Genel Anestezi

. Bölgesel Anestezi

. Sedasyon

. Lokal Anestezi

. Özellikli Durumlarda Anestezi

. Çocuklarda Anestezi

. Yaşlılarda Anestezi

. Kalp Hastalarında Anestezi

. Diş Tedavilerinde Anestezi

. Hamilelikte Anestezi

. Ağrısız Doğum

. Anestezi Uzmanınız ve Siz

. Hastaların Sorumlulukları

. Ameliyat Dönemi (Perioperatif) Bakım ve Tedavi

. Anestezi Uzmanınız Hep Yanınızda!

. Palyatif Bakım

. Anestezi ile İlgili Yanlış Bilinenler

. 23 Soruda Anestezi

. Vücudun Alarm Sinyali: Ağrı

. Ağrıları Dindiren Bölüm: Algoloji

. Girişimsel Ağrı Tedavisi

. Kanser Ağrılarının Tedavisinde Girişimsel Yöntemler

. Ağrı Tedavisinde Doğrular-Yanlışlar

. Kemoterapiler Bu Yöntemle Daha Güvenli

. Kalp-Akciğer Canlandırması

. “Hayata El Ver”

KİTAPTA RÖPORTAJI YER ALAN UZMANLAR

Kitapta anestezi, yoğun bakım ve ağrı tedavisi konularında söyleşileri yer alan hekimlerin isimleri soyadı sırasına göre şöyle sıralanıyor:

Prof. Dr. Zekeriyya Alanoğlu, Prof. Dr. Neslihan Alkış, Prof. Dr. Mustafa Bayar, Prof. Dr. Hülya Bilgin, Prof. Dr. Güner Kaya, Prof. Dr. Yüksel Keçik, Prof. Dr. Hasan Koçoğlu, Prof. Dr. Ercan Kurt, Prof. Dr. Ömer Kurtipek, Dr. Fikret Kutlu, Prof. Dr. Feyhan Ökten, Prof. Dr. Gül Köknel Talu, Prof. Dr. Emine Nur Tozan, Doç. Dr. Tuğhan Utku ve Prof. Dr. Dilek Yörükoğlu.

www.sagligimicinhersey.com portalıyla aynı adı taşıyan sağlık kitapları serisinin beşinci kitabı olan “Sorular ve Yanıtlarla Anestezi”ye D&R mağazaları başta olmak üzere kitapevlerinden ulaşabilirsiniz. Kitabı ayrıca D&R web sitesi ve İdefix başta olmak üzere online kitapevlerinden de temin etmek mümkün.

Sağlığım İçin Her Şey Sağlık Kitapları Serisi’nin “Sorular ve Yanıtlarla Hepatitler”, “Sorular ve Yanıtlarla Göz Hastalıkları”, “Sorular ve Yanıtlarla Diyabet” ve ‘‘Sorularla ve Yanıtlarla Romatoid Artrit’’ konulu kitapları da bulunuyor.