Kanser Tedavisinde Radyoterapideki Gelişmeler

Kanser tedavisinde radyoterapinin yeri nedir? Radyoterapideki gelişmeler neler? Radyoterapi hangi kanserlerde önerilir? Radyoterapinin yan etkileri nelerdir? Acıbadem Altunizade Hastanesi Radyasyon Onkolojisi Uzmanı Prof. Dr. Meriç Şengöz, kanser tedavisinde radyoterapideki gelişmeleri Sağlığım İçin Her Şey’e anlattı.

KANSER TEDAVİSİNDE RADYOTERAPİNİN YERİ

“Radyasyonun kullanımı ağırlıklı olarak kanserle bağlantılı; ama bazen de kanser olmadığı halde birtakım büyümesiyle, bulunduğu yer itibariyle rahatsızlık veren iyi huylu tümör gruplarında da kullanılabilir. Kanserle mücadelenin ilk ayağında cerrahi hala önemli bir yer tutuyor; ancak cerrahi gelişmeler de zamanla daha sınırlı alana ve organ koruyucu cerrahilerle devam ediyor. Robotik, ince mikro işlerle mümkün olduğunca hastanın yaşam kalitesinde ve fonksiyonlarını da göz önüne alınarak sınırlı cerrahiler yapılıyor. Cerrahi sonrası gerçekleşen bir patolojik inceleme sonrasında, herhangi bir şekilde nüks ihtimalinin devam ettiği ya da yüksek olduğu durumlarda radyoterapi kullanılabiliyor. Cerrahi yapılması zor hatta bazen imkansız olduğunda da hastanın radyoterapiyle bir tedavi alternatifi olabiliyor.”

RADYOPTERAPİ TEDAVİ EDERKEN ÇEVRE DOKULARI DA KORUYOR

“Radyoterapi, hastaya dışarıdan hiçbir temas olmadan uygulanır. Radyoterapi, sınırlı bölgede hedefe yönelik bir tedaviyi sağlarken etraf dokuları da koruma şansı sağlıyor. Radyoterapi cihazlarındaki görüntüleme sistemleri, daha önce görüntüler üzerinde yapılmış planın hastanın gerçek tedavisinde de aynı pozisyonda olup olmadığını son dakikada bir daha kontrol etme şansı verir.”

HEDEFE YÖNELİK TEDAVİ ARTIYOR

“Sınırlı bölgeye hedefe yönelik radyasyon kullanımı ilk beyin tümörleri için gerçekleştirilmiştir. Çünkü kafatasını açmak ve içindeki tek ya da birkaç tane lezyonu, tümörü, kanseri çıkarmak kolay değildi. Son yıllarda giderek hızla artan bir teknolojik destekle artık, sadece kafa içi için değil vücudun herhangi bir bölgesine eğer cerrahi yapılamıyorsa ya da eşit sonuçlar elde ediliyorsa, cerrahi yerine radyasyonla; yani radyocerrahi dediğimiz yöntemle de tedavi sağlanabiliyor. Yapılan radyocerrahi sonuçlarına göre de başarılı sonuçlar alındıkça geliştirilmeye ve böylelikle de daha sık daha yaygın kullanılır hale gelmeye başlıyor.”

Prof. Dr. Meriç Şengöz

RADYOTERAPİ NASIL BİR YÖNTEM?

“Seçilmiş, uygun hastalarda kullanılan bir yöntemdir. Beyin başta olmak üzere, vücudun herhangi bir yerindeki cerrahisi zor ya da imkansız tümörlerde, önce çok iyi bir görüntüleme yapılır. Bu tümörlerin adı konmuşsa; yani ne olduğu belli ve bu tümörün bırakılmaması gerekiyorsa ya da büyümeye devam ettiği için rahatsızlık verecekse uygulanmalıdır. Görüntüleme yapılıp koordinatları belirlendikten sonra hasta bu haliyle tedavi cihazlarına sabitlenir ve kıpırdamaması sağlanır. Hastanın nefesinin bile çok düzgün alınması ya da tutması sağlanmalıdır. Daha sonra sınırı belirlenmiş bölgeye direkt radyasyon birçok yönden verilir. Lezyon, tümör ya da kanserli hücrenin büyüklüğü, yerleşimi ya da huyu itibariyle tek seferde mi yoksa birkaç seferde mi ya da daha uzun bir tedaviyle mi yok olabilir. Bunun planlaması önceden yapılır. Bu seans planı hastanın durumuna göre şekillenir. Bazı hastalara tek seferde bazı hastalara üçer beşerlik hipofraksiyone dediğimiz az sayıda seanslar uygulanabilir. Kimi zaman standart radyoterapi ile 25-30-35’lere varan; yani haftalarca hatta 1,5-2 yıl kadar sürecek seanslar olabilir. Burada önemli olan en iyi etkiyi nasıl sağlarım ve en az yan etkiyi ya da komplikasyonu nasıl elde edebiliriz onu hedeflemektir.”

RADYOTERAPİDE BAŞARI İÇİN…

“Radyoterapi tedavisinde başarı için uygun hastaya iyi bir ön görüntüleme ile iyi bir planlama yapmak gerekir. Başka bir yerde bir şey olmadığından, hastanın altta yatan başka bir hastalığı olmadığından ya da varsa tedavi edildiğinden emin olmak gerekir. Radyoterapi sırasında gerekirse anestezi gibi ek tedbirlerle hastanın doğru bir şekilde duruşu sağlanmalıdır. Radyasyon alanı ve yer seçimi çok iyi yapılmalı ve ardından da toplam doz ve ne kadar zamanda verileceği iyi hesaplanmalıdır. Bu şekli ile tıpkı bir terzi gibi kişiye özel bir planlama yapılmalıdır. Sistemik tedaviler alanında da yeni ilaçlar ortaya çıkıyor. Bunların bir kısmında radyasyon tedavinin etkinliğini artırma amacıyla kullanılıyor. Özellikle bağışıklık sistemi üzerine etkili immünoterapilerin radyoterapi ile birlikte kullanımındaki birtakım olumlu sonuçlar da görmeye başladık.”

YAN ETKİLER YARI YARIYA AZALIYOR

“Radyoterapide her şey planlanıyor; ama bazen öngörülen gibi işler yolunda gitmeyebiliyor ve bazı yan etkiler görülebiliyor. Yan etkiler de aslında kişiye özel olan durumlardır. Verilen bölge, doza göre görülen yan etkiler değişebiliyor. Cilt, boğaz ve mide yanması gibi yan ekiler olabiliyor. Daha öncede belirttiğim gibi bunlar kişiye özel durumlardır. Ancak son dönem sonuçlarına bakıldığında örneğin yüzde 80 oranında yan etki görülen hastalarda yan etkilerin yüzde 40’a indiği görülüyor.”