Kanserde Radyoterapi Tedavisi

Ocak 18, 2021 - 16:15

Medicana International Ankara Hastanesi'nden Radyasyon Onkolojisi uzmanı Prof. Dr. Kaan Oysul, Atv Avrupa ekranlarında yayınlanmakta olan “ Esra Kazancıbaşı ile Sağlığım İçin Herşey" programına katıldı.

Radyoterapi nedir, ne amaçla uygulanır? Radyoterapi tedavisindeki son gelişmeler nelerdir? Radyoterapi tedavisini hangi kanserler türlerine uyguluyorsunuz, her kanserde radyoterapi tedavisi uygulanabilir mi? Kanserin türüne göre radyoterapi seansı kür olarak mı yapılıyor? Radyoterapisi tedavisi gören kişiler, üzerlerinde radyasyon taşıyarak bunu etrafa yayıyorlar mı? Radyoterapi tedavisinde günümüzde hangi tekniklerden faydalanılıyor? Radyo cerrahi teknikleri nelerdir? Cyber-knife uzay neşteri, stereotaktik beden radyoterapisi kapsamına mı giriyor? Klasik radyoterapinin gelecekte terk edileceğini söyleyebilir miyiz? Türkiye, radyoterapi tedavisinde nerede? Radyoterapi tedavisi için yurt dışından Türkiye'ye en çok hangi ülkelerden hasta geliyor? Radyo cerrahi yöntemi ameliyatın alternatifi bir yöntem midir? Neden radyo cerrahi deniliyor?

Prof. Dr. Kaan Oysul, Esra Kazancıbaşı’nın sorularını yanıtladı.

. Radyoterapi nedir, ne amaçla uygulanır?

“Radyoterapi; radyasyonun, hastalıkların tedavisinde kullanıldığı bir yöntemdir. Radyasyon 100 yıla aşkın bir süredir sağlıkta kullanılıyor. Buradaki amacımız hastalıklı hücreleri yok etmek ya da düzeltmek ve hastayı iyileştirmektir.

Kanserli hücrelerin direkt DNA’larına radyasyon, enerji olarak uygulanıyor. Bu DNA’lardaki hasara bağlı olarak da oradaki hücreler ölüyor; hasta da hastalıkta kurtulmuş oluyor.

Radyasyon, koruyucu olarak kullanıldığı gibi, cerrahiye hazırlamak, cerrahiden sonra hastalığın tekrarlamasını engellemek amacıyla ya da cerrahi uygulanamayan durumlarda tamamen hastalığı ortadan kaldırmak amacıyla yapılmaktadır.”

. Radyoterapi tedavisindeki son gelişmeler nelerdir?

“ Bilgisayar teknolojilerindeki gelişmelere bağlı olarak radyoterapide çok önemli gelişmeler elde edildi. Radyasyon aslında akıllı bir tedavi tekniği değil. Hastalıklı dokular kadar, hastalıklı organlar kadar sağlam organları da ve sağlam dokuları da etkiliyor ve onlarda da hasara yol açıyor.

Ama günümüzde bilgisayar teknolojilerindeki gelişmeler kullanılarak hastalıklı dokuların hemen yanındaki sağlam doku ve organları koruyarak bu tedaviyi yapmak mümkün olabiliyor.”

“HER İKİ KANSER HASTASININ BİRİNDE MUTLAKA RADYOTERAPİ TEDAVİSİ UYGULUYORUZ”

. Radyoterapi tedavisini hangi kanserler türlerine uyguluyorsunuz, her kanserde radyoterapi tedavisi uygulanabilir mi?

“Radyoterapi kanser tanısı alana hastaların yüzde 60’ında ya tedavilerin başında tanı konulduğu anda ya da ileride hastalıklar tekrarladığı anda kullanılan bir yöntemdir. Neredeyse her iki kanser hastasının birinde mutlaka radyasyon tedavisi yani radyoterapi uygulanmaktadır. Radyoterapi tedavisini meme, akciğer ve prostat kanserlerinde daha fazla kullanıyoruz.”

. Kanserin türüne göre radyoterapi seansı kür olarak mı yapılıyor?

“Radyoterapi, hastalığı tamamen ortadan kaldırmayı ya da hastanın şikayetlerini ortadan kaldırmayı amaçlıyor. Genellikle palyatif tedavi dediğimiz tedaviler 5 ila 10 gün kadar sürüyor. Normal standart tedavi şeklimiz, cumartesi ve pazar hariç haftanın 5 günü uygulanan tedaviler şeklinde oluyor.

Küretif tedavilerde hastalığın tipine bağlı olarak değişmek üzere 4 ila 8 hafta içersinde tedavi uygulanıyor. Örneğin sekiz haftalık tedavide cumartesi ve pazar günleri hariç hastanın 40 kez tedaviye girmesi gerekiyor. Bu konvansiyonel standart radyoterapi.

Bir de stereotaktik beden radyoterapisi ve radyo cerrahi dediğimiz radyasyonun biraz daha teknolojik olarak tanımlayabileceğimiz uygulama yöntemleri var. Bu yöntem ile, konvansiyonel standart radyoterapi ile 40 günde yapılan işlem; 1 ila 5 günde yapılabiliyor.”

“RADYOTERAPİ TEDAVİSİ ALAN HASTALARIMIZ RADYASYONU ÜZERLERİNDE TAŞIMIYORLAR”

. Radyoterapisi tedavisi gören kişiler, üzerlerinde radyasyon taşıyarak bunu etrafa yayıyorlar mı?

“ Radyoterapi tedavisi alan hastalarımız radyasyonu üzerlerinde taşımıyor. Fenerde ışık tutar gibi nasıl feneri açtığınız zaman ışık kişinin üzerindedir ve feneri kapattığınız zaman kişi nasıl üzerinde ışık taşımıyorsa radyasyon da aynı şekilde, tedaviden çıktıkları anda üzerlerinde radyasyon taşımıyorlar. Tedaviden çıktıklarında kucaklarına yeni doğmuş bebek alıp sevebilirler yani çevreye hiçbir zararları yok."

. Radyasyon tedavisi gören hastalar nasıl beslenmeliler?

"Genel vücut sağlığını bozmayan şekilde beslenmelerini öneriyoruz. Kanser vücudu yıkan bir hastalık dolayısıyla biraz daha proteinden zengin beslenmesini istiyoruz. Bazı hastalarımızın çok kilo almasını istemiyoruz. Kalorilerini bir parça denetlemelerini istiyoruz. Bazı hastalıklarda bu gereksiz kilolar zarar verici oluyor ilerde kanserin tekrarlanmasında olumsuz katkıları olabiliyor."

. Radyoterapi tedavisinde günümüzde hangi tekniklerden faydalanılıyor? Radyo cerrahi teknikleri nelerdir?

“ Eskiden iki boyutlu tedaviler yapılıyordu. Bu tedavilerde hastaya ön ve arkadan tedaviler uyguluyorduk. Bu uygulama esnasında radyasyon hastanın iki tarafından verildiği için geniş bir alan, tedavi alanının içine giriyordu. Radyasyon o kadar akılı değil geniş alanın içindeki sağlam dokulara da zarar veriyor. Zarar vermesin diye daha az dozlar uyguluyorduk. Bu da tedavi başarısızlığı demekti. Birazcık dozu yükselttiğiniz zaman da yan etkileri ortaya çıkıyordu.

İki boyutlu tedavilerden sonra üç boyutlu tedaviler gündeme geldi. Üç boyutlu tedavilerde ışınladığımız hacmi küçülttük ama hali hazırda tümörün şeklini alamadık.

Üç boyutlu tedavilerden bir sonraki basamak, 'yoğunluk ayarı radyoterapi' adını verdiğimiz 'Intensity Modulated Radiotherapy (IMRT)' burada da ışınlamak istediğimiz hacme uygun daha küçük hacimler ışınladık yani ışınladığımız tümörü çevreleyen sağlam doku hacmini daha da küçülttük.

Üç boyutlu tedavide daha yuvarlak hacimler ışınlamak mümkünken yoğunluk ayarı radyoterapide daha konkavitesi olabilen bir hacimde ışınlamak mümkün oldu. Örneğin üç boyutlu tedavide elma şeklinde bir tümörü iyi bir şekilde ışınlarken IMRT de ısırılmış bir elmayı daha iyi (sağlam dokuyu koruyarak) ışınlamak mümkün hale geldi.

Ayrıca, stereotaktik beden radyoterapisi ve stereotaktik radyo cerrahi adını verdiğimiz tedaviler var. Bu tedavilerde sağlam doku neredeyse hiç ışınlamıyor. Yalnızca hastalıklı dokuyu ışınlıyoruz. Bu da hastalıklı dokuya daha yüksek radyasyon dozu uygulamamızı sağlıyor ki tedavi etkinliğimiz artıyor; aynı zamanda çevreleyen sağlam dokuyu da daha az ışınlamamızı sağlıyor ve o da yan etkileri azaltıyor.

Her kanserde olmasa da birçok kanser türünde gerek yoğunluk ayarı radyoterapi gerekse de stereotaktik beden radyoterapisi, kanser hastalığını tedavi oranlarımızı ciddi anlamda artırdı.”

. Cyberknife uzay neşteri, stereotaktik beden radyoterapisi kapsamına mı giriyor?

“ Evet, o kapsama giriyor. 1200 farklı açıdan hastayı ışınlama yeteneğine sahip bir cihaz; ışınlamada 1200 farklı açıyı kullanmıyoruz çünkü genellikle 100 ila 200 farklı açı yeterli oluyor. Bunları çapraz ateş olarak değişik açılardan hedefe yönlendirdiğimizde, hedefin şeklinde bir radyasyon bulutu oluşturabiliyoruz.”

. Bunların hepsi görüntüleme eşliğinde mi yapılıyor?

“ Evet, görüntüleme eşliğinde yapılıyor. Bilgisayarlı tomografinin icat edilme sebeplerinden birisi radyoterapide kullanılma amacıdır. Artık Manyetik Rezonans görüntüleme yöntemleri ve Pozitron Emisyon Tomografi (PET) görüntüleme yöntemleri kullanıyoruz. Bunları planlama aşamasında kullanmak, hedefimizi daha doğru belirlememize yardımcı oluyor.

Tedavi sırasında görüntü alıyoruz, hasta en ufak bir yöne dönse cihaz, hareketi tespit edip hareketin aksi istikametinde robotu hareket ettirerek her zaman isabetli tedavi uygulamayı sağlıyor.”

“KLASİK RADYOTERAPİ VE RADYO CERRAHİ BİRBİRİNİN ALTERNATİFİ DEĞİLDİR”

. Klasik radyoterapinin gelecekte terk edileceğini söyleyebilir miyiz?

“ Klasik radyoterapi ve radyo cerrahi birbirlerine alternatif tedavi şekilleri değil; ikisinde de radyasyonu kullanıyor. İkisi de doğru yerde, doğru zamanda kullanıldığı zaman hastaya faydası oluyor. Hastalığı ortadan kaldırmak amacıyla değil de hastanın şikayetlerini ortadan kaldırmak amacıyla kullanılma durumunda radyo cerrahi pek bir katkı sağlayamayabilir. Bu durumda konvansiyonel radyoterapi, standart radyoterapi daha üstün gibi gözükebilir.

Başka bir durumda örneğin bir prostat kanseri tedavisinde standart radyoterapi yerine readyoterapi cerrahi hastanın tedavi sonuçlarını iyileştirebilir. Bu primer hastalığın yanı sıra metastazların tedavisinde öne çıkabiliyor. Beyin metastazlarının tedavisinde, radyo cerrahiyle sağ kalımları çok fazla uzatabiliyoruz. Buradaki amacımız hastalığı tamamen oradan kaldırmak oluyor.

Bu iki tedaviyi birbirine rakip olarak görmemek, ikisini tamamen ayırmamak gerekiyor. Elimizde iki yöntem var. Uygun yerde, uygun zamanda bu yöntemleri kullanmamız gerekiyor.”

. Türkiye, radyoterapi tedavisinde nerede? Radyoterapi tedavisi için yurt dışından Türkiye'ye en çok hangi ülkelerden hasta geliyor?

“Amerika’da bir sene çalışma imkânı buldum. Üst ihtisasımı yapmak için gittiğim dönemde gördüm ki ülkemizde çok güzel tedaviler doğru bir şekilde yapılabiliyor. Özellikle de bu coğrafyada bir saatlik hatta 2 saatlik uçuş mesafesinde oldukça büyük bir nüfus yaşıyor. Haritaya baktığımızda Türkiye, radyoterapi ve kanser tedavisi açısından bir veya iki saatlik uçuş mesafesindeki yerlere göre çok iyi bir durumda; bunu biz yurtdışından gelen hastaları tedavi ederek gözlemliyoruz.

Ben Ankara’da çalışıyorum hastaların direkt gelmesi önemli. Ankara’ya direkt uçuş yok o yüzden sadece Ankara’ya uçuşu olan yerlerden hastalar geliyor. Irak, Azerbaycan gibi daha çok doğu ülkeleri diyebiliriz. İstanbul bu konuda pastadan daha büyük bir dilim alıyor. Özellikle Balkan Ülkeleri, Kuzey Afrika’dan tedavi olmak için ülkemize geliyorlar.”

. Radyo cerrahi yöntemi ameliyatın alternatifi bir yöntem midir? Neden radyo cerrahi deniliyor?

“ Radyo cerrahide bıçak yok, kan yok fakat etkinlik cerrahiye benzer olduğu için radyo cerrahi olarak adlandırılmış. Cerrahiye bazı durumlarda alternatiftir. Örneğin erken evre akciğer kanserlerinde, prostat kanserinde cerrahiyle eş değer sonuçları var.”