Kanseri Önlemek Mümkün Mü?

Kanseri önlemek mümkün müdür? Hangi kanserlerde ailesel faktör önemlidir? Şekerli gıdalar kanseri tetikler mi? Kanser ve tuz tüketimi arasında bir ilişki var mıdır? Gıdaları çok sıcak tüketmek kansere yol açar mı? Sigara ve alkolün kanser üzerindeki etkisi nedir? Kanseri önlemek için nasıl beslenmelidir? Egzersiz kanseri önler mi? Stres kanseri tetikler mi? Enfeksiyonla kanser arasında nasıl bir ilişki vardır? Ailesinde kanser geçişliliği olan kişiler önlem almak için ne tür testleri yaptırmalıdır? Tarama testleri en sıklıkla tekrar edilmelidir? Ne tür belirtilerin varlığında bir uzmana başvurmalıdır?

Acıbadem Altunizade Hastanesi Tıbbi Onkoloji Uzmanı Prof. Dr. Aziz Yazar, kanserden korunma yollarını Sağlığım İçin Herşey’de anlattı.

“KANSER ÖNLENEBİLİR BİR HASTALIK”  

. Kanseri önlemek mümkün müdür?
“Kanser dünyada en fazla ölüme yol açan hastalık değildir. Önemli oranda önlenebilir bir hastalık grubudur. Kanser doğru yaşamla, birtakım önlemler almakla en az yüzde 40 oranında önlenebilir.”

. Hangi kanserlerde ailesel faktör önemlidir? Ailesinde kanser geçmişi fazla olan kişiler bu durumdan kendilerini koruyabilirler mi?
“Özellikle BRCA1 ve BRCA2 mutasyonları taşıyan ailelerde meme kanseri riski ve yumurtalık kanseri riski oldukça yüksek olabilmektedir. Meme kanseri riski yüzde 70-80’lere yumurtalık kanseri riski de yüzde 50’lere varabildiği için bu kişilere önleyici amaçlı cerrahi önerilir. Bu tip kanserler, meme ve yumurtalıklar alınarak önlenebilmektedir. Kalın bağırsak kanserinin bir kısmında da bu yöntem önerilir. Familyal polipozis koli denilen çok sayıda polipin olduğu bir genetik bozukluk varsa koruyucu amaçlı kalın bağırsağın çıkarılması önerilir. Eğer kişi çocuk doğurmamışsa mümkünse çocuk doğurduktan sonra bu seçeneklerin masaya yatırılması arzu edilir. Ama kişi çocuk doğurmayacaksa bu önlemler daha erken uygulamaya konulur.”

ŞEKERLİ GIDALAR KANSERE Mİ NEDEN OLUR?

. Şekerli gıdalar kanseri tetikler mi?
“Şeker direkt kansere yol açmaz ama farklı şekerli gıdaların tüketilmesi fazla kiloya neden olur. Fazla kilolu olmak birtakım kanserlerin gelişmesine davetiye çıkarır. Örneğin kalın bağırsak, meme, yumurtalık, endometrium kanserleri fazla kilolu kişilerde daha sık rastlanan kanser türleridir. Burada şeker, direkt değil de fazla kiloluk (obezite) üzerinden kanseri tetiklemektedir.”

. Kanser tedavisi sırasında şekerli gıdaların alınması tedaviyi olumsuz etkiler mi?
“Kişi eğer kilosunu koruyabiliyorsa ve şeker hastalığı yoksa olumsuz etkilemez. Burada şekerden kastedilen doğal yoldan özellikle de meyvelerden alınan şekerdir. Karşı çıkılan sanayi şekeridir.”

“AŞIRI TUZ KULLANIMI MİDE KANSERİNİ TETİKLER”

. Kanser ve tuz tüketimi arasında bir ilişki var mıdır?
“Tuz özellikle mide kanserini tetikleyebilir. Tuzlanmış balıkların yenmesi neticesinde mide kanseri sıklığı Japonlar’da daha fazla olmaktadır. Tuzun kardiyovasküler hastalıklarında etkisi daha çok ön plandadır.”

DUMANI ÜSTÜNDE TÜTEN YİYECEK VE İÇECEKLERE DİKKAT!

. Gıdaları çok sıcak tüketmek kansere yol açar mı?
“Gıdaları çok sıcak tüketmek, sıcağın temas ettiği ağız içerisindeki boşluklarda, baş boyun kanserlerini tetikleyebilir ve yemek borusu kanseri riskini arttırabilmektedir. Sıcak içecek tüketiminden dolayı özellikle doğu illerimizde yemek borusu kanseri vakaları daha çok görülmektedir.”

Prof. Dr. Aziz Yazar

KANSER VE BESLENME İLİŞKİSİ

. Sigara ve alkolün kanser üzerindeki etkisi nedir?
“Sigara çok önemli bir faktördür. Sigara içilmediği zaman akciğer kanserlerinin yüzde 90’ı önlenebilir. Dünyada en fazla ölüme yol açan kanserin akciğer kanseri olduğu düşünülürse olayın boyutu daha net görülür. Sigara sadece akciğer kanserine yol açmaz; baş-boyun, böbrek ve mesane kanserleri riskini de arttırabilmektedir. Alkol ise baş-boyun ve akciğer kanserlerinin riskini arttırır.”

. Kanseri önlemek için nasıl beslenmelidir?
“Şişmanlatmayacak bir diyet çok önemlidir. Bu, baklagilleri, tahılları ve mevsiminde sebze meyvelerin bol tüketilmesi demektir.”

. Egzersiz yapmak kanseri önler mi?
“Egzersiz kilo alımını engellediği için obezitenin yol açabileceği kanserlerin risklerini azaltır. Diğer taraftan sadece egzersiz yapmanın da birtakım kanserleri özellikle de meme kanseri riskini azalttığı net olarak gösterilmiştir.”

KANSERE YOL AÇAN RİSK FAKTÖRLERİ

. Stres kanser üzerinde tetikleyici bir faktör müdür?
“Stres bağışıklık sisteminin çalışmasını bozabilmekte sonuçta bağışıklık sisteminin etkin bir şekilde çalışmaması kanserin ortaya çıkmasına neden olmaktadır.”

. Enfeksiyonla kanser arasında nasıl bir ilişki vardır?
“Enfeksiyonlar genel olarak çoğunluğu önlenebilir kanserlere yol açar. Enfeksiyon önlenirse neden olabileceği kanserler de önlenir. Hepatit B’ye karşı bir aşı vardır. Hepatit B’ye karşı korunulursa Hepatit B’nin yol açtığı karaciğer kanseri önlenebilir. Hepatit C de karaciğer kanserine yol açar ama Hepatit C’nin şu an aşısı yoktur. Bunun yanında human papilloma, (insan virüsü) kadınlarda rahim ağzı kanserine yol açar. Hem kadınlarda hem erkeklerde baş boyun kanserlerine de yol açabilmektedir. Bu virüsün bir aşısı vardır ve kesinlikle yapılması önerilir. Bu aşı yapıldığı zaman özellikle rahim ağzı kanserinde en az yüzde 70 oranında kanserin önlenebildiği görülmüştür.”

. Kansere yol açan diğer risk faktörleri nelerdir?
“Uzun süre güneşin altında kalmak cilt kanserinin gelişmesine yol açar. Cilt kanseri önlenebilir bir kanser türüdür. Güneşe maruz kalma azalırsa cilt kanserleri riski de azalır.”

AİLEDE KANSER VARSA MUTLAKA TARAMA TESTLERİ YAPILMALI!

. Ailesinde kanser geçişliliği olan kişiler önlem almak için ne tür testleri yaptırmalıdır? Tarama testleri en sıklıkla tekrar edilmelidir?
“Hem kadınlarda hem erkeklerde kalın bağırsak kanserinin taranması gerekir. Bu tarama genel riskli olmayan gruplar için, 50 yaş ve sonrası için önerilir. Dışkıda gizli kanla yapılabilir. Eğer imkanı yoksa baryumlu grafi yapılır. Ama imkan varsa en ideali kolonoskopiyle yapılmasıdır. Kolonoskopi yapıldığında aynı seansta hem kalın bağırsağın içi görülür hem de polip varsa çıkarılır. Çünkü kalın bağırsak kanserlerinin yüzde 90’ı polipten gelişir. Ailede risk varsa bu taramanın en az 10 yıl öncesine çekilmesi gerekir. Örneğin ailede kanser 54 yaşında gelişmişse risk grubundakiler 44 yaşında tarama testlerini yaptırmalıdır. Bir diğer taranması gereken kanser türü kadınlarda rahim ağzı kanseridir. Bu kanser türü özellikle cinsel yönden aktif olunduğu yaştan itibaren veya 20 yaştan itibaren başlar. Bu da önlenebilir bir kanser grubunu oluşturur. Bir diğeri kadınlarda meme kanseridir ve 40 yaşından itibaren taranması gerekir. Ama ailede meme kanseri riski varsa daha erken yaş grubunda tarama testlerine başlanmalıdır. Ayrıca meme kanserine karşı kişilerin kendi kendilerini ayda 1 kez mutlaka muayene etmeleri gerekir. Buna 20’li yaşlardan itibaren başlanmalıdır.”

BU BELİRTİLERE DİKKAT!

. Ne tür belirtilerin varlığında bir uzmana başvurmalıdır?
“Aşağıdaki belirtilerin varlığı mutlaka bir uzmana başvurmayı gerektirir:

* Gribal enfeksiyonlar sonrasındaki halsizlik 1-2 haftada atlatılamayıp aylarca sürerse;

* Sebepsiz kilo kaybı olursa;

* Açıklanamayan kanamalar olursa; özellikle vajinal kanama ya da makattan olan kanamalar ile idrar yolundan veya ağızdan gelen kanamalar mutlaka değerlendirilmelidir.

* Geçmeyen yeni başlayan karın ağrıları;

* Geçmeyen öksürükler; özellikle 4 haftayı geçen öksürükler kanser açısından şüphe taşır.”