Karaciğer Nakli

Karaciğer Nakli

Karaciğer nakli ne demektir?
Karaciğer nakli, hayat kurtarıcı bir girişimdir. Hasta karaciğerin sağlım bir karaciğer ile değiştirilmesi anlamına gelir.

Hangi hastalıklarda karaciğer nakli yapılabilir?
Bütün dünyada en sık karaciğer nakli yapılan hastalık grubunu sirozlar teşkil eder. Bunu doğmalık bazı hastalıklar ve bazı karaciğer tümörleri izler.

Nakil edilen sağlam karaciğer nereden bulunur?
Karaciğer, beyin ölümü gelişmiş (tıbben ölü kabul edilen) kişilerden, yani kadavralardan temin edilir. Buna kadaverik karaciğer nakli diyoruz. Ölen bir kişiden organ alınması için, o kişinin sağlığında organ bağışında bulunmuş olması veya ölüm halinde organlarının yakınları tarafından bağışlanması gerekir. Organ, hiçbir şekilde para ile alınıp satılamaz. Bu kanunen yasaktır. Her ölüden (kadavradan) karaciğer alınamaz. Bir kişiden organ alınabilmesi için, o kişinin ölüme neden olan hastalığı nedeni ile zaten hastanede tedavi görüyor olması ve her türlü yoğun destek halinde (suni solunum cihazına bağlı…) iken beyin ölümünün tespit edilmesi gerekir. Bu sayede, beyin ölse bile, solunum ve dolaşım aletler ve ilaçlar ile devam ettirilebilir ve organlar bir müddet daha canlı tutulabilir. Bu süre birkaç güne kadar çıkarılabilir. Ancak bir müddet sonra ne yapılırsa yapılsın dolaşımı devam ettirmek mümkün olamaz ve bütün organlar da işe yaramaz hale gelir. İşte bu birkaç gün içerisinde eğer yakınlarından izin alınabilirse böyle bir kadavra ile birkaç kişinin hayatı kurtulabilir.

Bir canlıdan karaciğerinin bir parçası alınarak karaciğer nakli gerçekleştirilebilir mi?
Organ bağışı sayısı yeterli olmadığı için, hastaların çoğu yeni bir karaciğer beklerken hayatlarını kaybetmektedirler. Buna çözüm olarak başka bir canlıdan (hastanın bir yakını) karaciğerinin bir parçası alınarak hastanın hayatını kurtarmak mümkündür. Bu amaçla, hastanın kan grubundan bir yakını böyle bir ameliyata gönüllü olur. Bu kişi, bulaşıcı bir hastalık olup olmaması, karaciğerin teknik olarak (büyüklük, damar yapısı…) böyle bir işleme müsaade edip etmediğinin anlaşılması açısından yoğun bir şekilde tetkik edilir. Eğer uygun ise hastanın kilosuna uygun olan karaciğer bölümü (sağ veya sol) usulünce gönüllüden alınır ve hastanın karaciğerinin yerine takılır.

Herhangi bir karaciğer herhangi bir insana takılabilir mi?
Hayır. Karaciğer nakli, en güvenli şekli ile, kan grupları aynı alıcı ve vericiler arasında gerçekleştirilir. (örneğin: Kan grubu A olan kişinin karaciğeri kan grubu A olana, B grubu B ye gibi.) Çok acil şartlarda hayat kurtarmak amacı ile kan grupları uymayan insanlar arasında bile karaciğer nakli yapılabilir. Diğer bir problem karaciğerin boyutudur. Karaciğer vücudun en büyük organıdır. Bir erişkinin karaciğeri yaklaşık 1500 g kadardır. Bu karaciğerin takılacağı vücuda sığması için iki insanın benzer boyutlarda (kilo / boy) olması gerekir.

Karaciğer nakli riskli bir ameliyatmıdır?
Evet. Bu risk karaciğer nakli yapılmasını gerektiren hastalığın ağırlığı ile değişir. Bu hastalar genellikle her türlü rezervi tükenmiş, çok ağır durumda hastalardır. Öte yandan, karaciğer nakli bilinen en büyük ameliyatlardan biridir. “Ağır hasta + büyük ameliyat” riskleri artıran en önemli faktördür. Ayrıca karaciğer değişirken vücudun en büyük damarları kesilip dikilmekte, ve bu damarlara ait ciddi istenmeyen kanamalar olabilmektedir. Bazen yeni takılan karaciğer takıldığı vücutta iyi çalışmayabilir. Bağışıklık sistemi baskılanan bu hastalarda enfeksiyonlar ciddi sorun yaratabilir.

Doku reddi (rejeksiyon) ne demektir?
Vücudumuzun bağışıklık sistemi, kendi hücrelerini (o vücuda ait) tanır ve bunlara reaksiyon göstermez. Ancak vücuda bir başkasına ait hücreler (Kan, organ….) girdiğinde ise bu hücrelerin yabancı olduğunu derhal anlar ve onlara karşı silahlanıp, bu yabancıyı vücuttan atmanın yollarını arar. Vücuda giren mikroplara karşı da benzer şekilde davranılır. İşte vücudun nakledilen organa hasar veren bu tepkisine doku reddi (rejeksiyon) denir. Doku reddi, organ ve doku nakillerinde her an görülebilen ve erken fark edilip önlem alınmaz ise nakil edilen doku veya organın işe yaramaz (ölümü) hale gelmesine neden olan bir reaksiyondur. Doku reddine mani olmak için, organ nakli yapılan hastalar ömür boyu bağışıklık sisteminin bu etkisini en aza indirmeye yönelik ilaçlar kullanırlar. Buna biz immünosupresyon (bağışıklığın baskılanması) diyoruz. Bu ilaçlara rağmen bazen doku reddi gelişir. Bunu yeni takılan karaciğerin fonksiyonlarının bozulması ve yapılan karaciğer biyopsisinde doku reddine ait bulguların saptanması ile tanımak mümkündür. Bu tarz bir alevlenme genellikle sorunsuz bir şekilde tedavi edilir ve her şey normale döner.

Karaciğer nakli olanlar ömür boyu ilaç kullanmalımı?
Evet. Tüm organ nakli olan hastalarda olduğu gibi, karaciğer nakli yapılan hastalar da ömür boyu bağışıklık sistemini baskı altında tutmak için ilaç kullanırlar. Bu başarının temel şartıdır. Eğer ilaç kullanılmaz veya düzensiz keyfi bir kullanım söz konusu olur ise, bağışıklık sistemi hemen bu yabancı organa karşı savaş başlatır ve bu organın ve belki de hayatın kaybı ile sonlanır.

Karaciğer naklinin başarısı nedir?
Ameliyat olan hastaların yaklaşık yüzde 70-80`i hastaneyi sağlıklı bir şekilde terk eder.

Karaciğer nakli yapılan insanlar normal hayata dönebilirler mi?
Evet. Zaten karaciğer naklinin temel amacı, kişiyi normal, aktif, üretken hayatına geri çevirmektir. İnsanlar işlerine, okullarına dönebilirler. Karaciğer nakli sonrası hamilelik ve doğum mümkündür. Altı ay bir sene gibi kısa bir süre içinde çok ağır olmamak kaydı ile sportif faaliyetlerde bulunulabilir.

Kaynak: Memorial Hastanesi web sitesi
(http://www.memorial.com.tr/)