Karaciğer Nakli ve Türkiye’de Organ Nakli

Karaciğer naklinde ne kadar sürede bin rakamına ulaştınız? Dünyada canlıdan yapılan en fazla nakil diyebilir miyiz? Karaciğer nakli bir ekip işi midir? Bu ekipte kimler olur? Karaciğer yetmezliği hangi faktörlere bağlı olarak gelişir? Türkiye’de kadavradan ve canlıdan yapılan karaciğer nakillerinin arasında başarı oranları açısından nasıl bir fark vardır? Karaciğer nakli yapılan bir hasta önerilere uyduğu takdirde karaciğerin ömrü ne kadardır? Günümüzde karaciğeri vericiden alma teknikleri ne oranda gelişti? Kişinin karaciğeri nakilden sonra eski büyüklüğüne ulaşır mı? Türkiye dünyada organ naklinde nerededir? Özellikle Türkiye’ye hangi ülkelerden karaciğer nakli olmaya hastalar gelmektedir?

Memorial Şişli Hastanesi Organ Nakli Bölümü Başkanı Prof. Dr. Koray Acarlı Türkiye’de organ nakli ve karaciğer naklinin geldiği noktayı Sağlığım İçin Herşey’de anlattı.

10 SENEDE BİN NAKİL

. Karaciğer naklinde ne kadar sürede bin rakamına ulaştınız? Dünyada canlıdan yapılan en fazla nakil diyebilir miyiz?
“Türkiye’de 1991’den beri karaciğer nakliyle uğraşıyorum. Bu konuda ilklerden biriyim.  2007’de yeni bir ekiple bu hastanede başladık. O zamandan bu yana yaklaşık 10 senede bininci naklimizi yaptık. Dünyada yılda 100 ve üstü nakil yapılmaktadır. Karaciğer nakli yapıldıkça artan, 300-500 gibi rakamlara ulaşılan bir iş değildir. O nedenle yılda 100 rakamına ya da bugüne kadar bine ulaşmış olmak her merkezin gurur duyucağı bir durumdur. Dünyada 1980’lerde başlayan nakil merkezleri rakam olarak daha fazlaya ulaşmışlardır ama bizim farkımız canlı ağırlıklı nakil yapmamızdır. Canlı ağırlıklı nakille bu rakamlara ulaşan hakikaten azdır. Yapılan nakillerin 297’si pediatrik, yani 18 yaşından gün almamış gruptur. Bunun 100 tanesi 2 yaşın altındaki hastalardır. En küçük olarak da 4-5 aylık hastaya nakil yapılmıştır. Geriye kalan 705 hasta erişkindir.”

. Karaciğer nakli bir ekip işi midir? Bu ekipte kimler olur?
“Organ naklinde ekibin lideri genellikle cerrahtır. Hasta için cerrahi bir ameliyat eyleminin oluşturulması bir iştir ama anestezisi radyolojisi, yoğun bakım, enfeksiyon, akciğer ve kalp hastalıkları gibi takipler dolayısıyla diğer bilim dalları da işin içerisine girer. Ancak ağırlık, cerrahın ve gastroenterologun üzerindedir. Çünkü hastayı takip eden, nakil aşamasına kadar getiren, naklini yapan bu ekiptir.”

KARACİĞERİ BOZAN FAKTÖRLER

. Karaciğer yetmezliği hangi faktörlere bağlı olarak gelişir? Karaciğer nakline kadar geçen süreç ne kadardır?
“Karaciğeri erişkin yaş grubunda özellikle hepatitler bozar. Hepatit B ve hepatit C’ye bağlı hastalıkların yanı sıra son zamanlarda yağlanmaya bağlı karaciğer bozukluğu giderek artmaktadır. İster diğer hastalıklar ister yağlanma eğer karaciğeri bozmaya niyet ettiyse karaciğerin yapısı tamamen farklı bir yapıya dönüşür. Yüzeyi pürtüklü hale gelip artık işlemini yapamaz. Bununla da kalmayıp kanser gelişme riski oluşur. Bazı istisnalar dışında karaciğerin yapısını bozan nedenlerin ortak noktası sirozdur. Sirozdan sonra da giderek fonksiyon kaybıyla karaciğer yetersizliğine neden olur. Bunlar 15-20 senelik süreçlerdir. Hasta farkında olarak ya da olmayarak çok eskiden bu olaylarla karşılaşır. Farkında olup tedavi edilse bile kendini bir anda siroz olmuş halde bulabilir. Karnı su topladığı için giderek şişer. Sarılığı giderek artar. Vücudunda kanama pıhtılaşma faktörlerinin eksikliğine bağlı sorunlar yaşar. Giderek halsizleşir ve bütün bunların sonuçlarıyla uğraşır.”

Prof. Dr. Koray Acarlı

‘‘TÜRKİYE’DE YÜZDE 80 CANLIDAN NAKİL YAPILIYOR’’

. Türkiye’de kadavradan ve canlıdan yapılan karaciğer nakillerinin arasında başarı oranları açısından nasıl bir fark vardır?
“Kadavradan ve canlıdan yapılan karaciğer nakilleri arasında başarı oranları açısından çok bir fark yoktur. Çünkü neticede vücutta bir organ değiştirilmektedir ve bu sağlam  organ yeni vücutta başarılı olmak zorundadır. İster kadavra nakli olsun ister canlı olsun bu ameliyat zaten başarıya endeksli bir ameliyat olmalıdır. Türkiye’de yüzde 80 canlıdan, yüzde 20 kadavradan nakil yapılır. Nakilden doğan başarıdan çok, tamamen sağlıklı insanların sevdikleri için yaptığı fedakarlığın konuşulması daha önemlidir. Çünkü halk tabiriyle bıçak altına yatıp karaciğerlerinin bir bölümünü isteyerek onların acısına son vermek umuduyla aile fertlerinden birine bağışlıyorlar. Aksi takdirde o yakınları giderek kötüleşecektir.’’

“KARACİĞERİN YAŞI YOKTUR”

. Karaciğer nakli yapılan bir hasta önerilere uyduğu takdirde karaciğerin ömrü ne kadardır?
“Karaciğerin yaşı yoktur. Bazen 70 yaşında bir insandan çocuğa da nakil yapılmaktadır. Ve o çocuk hayatına aynen devam edebilir. Ancak sorun, karaciğerin tamamen bir başkasının vücudunda olmasıdır. Başkasının vücudunda çalışması için de devamlı ilaç alınması zorunludur. Bu etkileşimlerin yarattığı sorunlar dolayısıyla bugün dünyada kabul edilen rakam, 5 yıldır. 100 kişi ameliyat edildiğinde bunların yüzde 75-80’i beş yıl sonra da karşımıza normal bir insan olarak çıkmaya devam edeceklerdir.”

. Günümüzde karaciğeri vericiden alma teknikleri ne oranda gelişti? Kişinin karaciğeri nakilden sonra eski büyüklüğüne ulaşır mı?
“Karaciğer biri büyük biri küçük olmak üzere sağ ve sol parçaya ayrılır. Burada önemli olan nakil edilecek karaciğerle hastanın kilosu arasında bir oranın olmasıdır. Yoksa yaşam mümkün olmaz. Küçük bir karaciğer koyulursa insana yetmez. Geride kalan karaciğerin de verene yetmesi önemlidir. Bu hesaplardan sonra nakil yapılır ve karaciğer 30 senedir aynı tekniklerle bölünür. Ayrıca kesilen karaciğer yerine gelmez. Ama kalan karaciğer çok çalıştığı için makul düzeyde büyür ve ameliyattan itibaren hastanın hayatında herhangi bir kısıtlama ya da eksiklik olmaksızın hayatına devam etmesini sağlar.”

“NAKİLDE TÜRKİYE DÜNYA LİDERİ DURUMUNDA”

. Türkiye dünyada organ naklinde nerededir? Özellikle Türkiye’ye hangi ülkelerden karaciğer nakli olmaya hastalar gelmektedir?
“Türkiye’de yılda 1500 civarında canlıdan nakil yapılmaktadır. Milyon başına canlı nakil sayısı bu olunca da dünya lideri olma durumundadır. Dünya liderliğini bir başka ülkeyle dönemsel olarak paylaşmaktadır. Vericisi elinden tuttuğu için nakil olabilme avantajı  çevre ülkelerde yoktur. Özellikle Azerbaycan, Suriye, Irak Libya gibi komşu ülkelerden ve Tunus, Cezayir gibi Afrika ülkelerinden hasta çok gelmektedir. Az sayıda da olsa Hollanda, Almanya ve Amerika’dan da gelen hastalar vardır.”