Karaciğer Yetmezliği ve Karaciğer Nakli

Organ bağışı neden önemlidir? Hasta ve hasta yakınları organ bağışına nasıl bakıyor? Türkiye’de karaciğer nakline ihtiyacı olan hasta sayısı nedir? Yılda kaç karaciğer nakli yapılmaktadır? Bir hekim olarak hastayı kaybettiğinizde neler hissediyorsunuz? Karaciğer yetmezliği nasıl bir tablo ortaya koyar? Organ bağışı ile ilgili ne mesaj vermek istersiniz?

Şişli Memorial Hastanesi Organ Nakli Merkezi Başkanı Prof. Dr. Koray Acarlı bu soruları Sağlığım İçin Herşey’de yanıtladı.

 ‘‘ORGANA İHTİYAÇ OLUNCA DURUM FARKEDİLİYOR’’

. Organ bağışı neden önemlidir? Hasta ve hasta yakınları organ bağışına nasıl bakıyor?
‘‘İnsanlar bir organa ihtiyaç duyma noktasına gelene kadar durumun farkında değiller. Böyle bir dertle hastaneye geldiklerinde de ‘Ne lazım?’ diye soruyorlar. ‘Organ nakli’ denildiğinde  ‘Biz bulalım organ’ diyorlar. Ama bu eşle dostla parayla olacak bir şey değildir. Hastanede de olsanız doktorunuz da olsa hastanız için bir organ yoksa maalesef ölüm var demektir. O nedenle organ bağışında bulunmak, insanın o duruma geldiğinde yanında bir destek olması demektir. Çünkü sizin ya da bir yakınınızın organı belki bir başkasının hayatını kurtaracaktır. Ama o başkasının organı da sizi o düştüğünüz halden kurtaracaktır. Organ naklinde geçen 25 seneden bu yana maalesef bir arpa boyu yol gittik. Organ boşluğunu doldurmak, insanları bu talihsiz ölümlerden kurtarmak için Türkiye tam anlamıyla canlı nakile dönmüştür. Bugün yapılan nakillerin yüzde 90’ı canlı nakillerdendir. Durduk yerde bir insanın yakını ameliyat edilerek karaciğerinin bir parçası alınmaktadır. Halbuki diğer insanların ölümünün ardından organları toprağın altında çürüyüp gitmektedir.’’

HASTA SAYISI BİLİNMİYOR!

. Türkiye’de karaciğer nakline ihtiyacı olan hasta sayısı nedir? Yılda kaç karaciğer nakli yapılmaktadır?
‘‘Ülkemizde son 3-4 senedir yılda bir-iki karaciğer nakli yapılırken; şu anda bin 200 ila bin 400 bandı arasında nakil sayımız var. Bu rakamları değiştirmek çok kolay görülmemektedir. Karaciğer için müracaat edenler bekleme listelerinden bilinebilir ama karaciğer hastalarının sayısını bilmek mümkün değildir. Çünkü hastaların yüzde 50’si karaciğer nakil aşamasına geldikten sonraki bir iki sene içerisinde hayatlarını kaybetmektedir. Ancak yine de yılda bin 300, bin 400 tane yapmamıza rağmen bitiremediğimizi söyleyebiliriz. Tabii esas konuşulması gereken hasta sayısı değil, kaç organ bağışının yapıldığıdır. Bağış,‘ ben öldüğümde organlarımı verin, insanların hayatı kurtulsun’ demektir. Organlarını bağışlamak isteyenler yakınlarıyla bunu paylaşma cesaretini göstermelidirler. Eğer bir aile büyüğü bir defa bu niyetini masa etrafında dile getirse diğer kişiler bu niyete karşı çıkmayacaktır.’’

Prof. Dr. Koray Acarlı

. Bir hekim olarak hastayı kaybettiğinizde neler hissediyorsunuz?
‘‘Hasta kaybı bizim için bir yıkım. Başarı şansı yüzde 90 olan bir ameliyat yaptığınız halde kayıp yaşanabiliyor. İstatistiğe göre ameliyat edilen 10 kişiden biri ölüyor. Bizden izah bekleyen aileye bu kötü talihin sebebini anlatmaya çalışıyoruz. Bunu anlatmak da çok zor. İnsanlar da bunu anlamıyorlar tabii. Çünkü ateş düştüğü yeri yakıyor. Bir de, hasta yaşıyordu sizin ameliyatınız sonucunda bu durum yaşandı, gibi bir algıyı hissediyorsunuz bazen. Bir insan hayatındaki ölüm ve kalım çizgisinde uğraşmak gerçekten çok stresli bir iş; fakat aynı derecede müthiş bir şey. Her gün Azrail ile kavganız var. Onu elinden tutup bu tarafa çekmeye çalışıyorsunuz ve 10 kişiden 9’unu da çekiyorsunuz.’’

KARACİĞER YETMEZLİĞİNİN BELİRTİLERİ

. Karaciğer yetmezliği nasıl bir tablo ortaya koyar?
‘‘Genellikle insanların başlangıçta pek şikayetleri olmaz. Son 4 ya da 10 senelerini böyle geçirebilirler. Ancak karaciğerin çalışmamasıyla birlikte giderek artan halsizlik, karında su toplaması, sarılığın ortaya çıkması, adalelerin erimesi, şuurun gidip gelmesi, ayakların şişmesi ile artık günlük hayatlarına devam ettiremez hale gelirler. Kronik hastalık dediğimiz Hepatit B ve Hepatit C’lerin seyri böyledir. Bu arada bütün aile de kötü sona gidişe an ve an şahit olur. O nedenle organ canlı bağışlar, kalabalık ailelerde olduğumuz için çok daha fazla olur. Öte yandan zehirlenme, geçmeyen yenidoğan sarılığı gibi durumlarda da organ nakline ihtiyaç duyulur. Yeni doğan çocuk bile karaciğer yetmezliği ile doğabilir. Karaciğerin içindeki bazı maddelerin iyi çalışmaması vücutta bazı birikimlere ve karaciğerin süratle bozulmasına neden olabilir.’’

‘‘KARACİĞER YETMEZLİĞİ KADER DEĞİL’’

. Organ bağışı ile ilgili ne mesaj vermek istersiniz?
‘‘İnsanlarımız bugün bırakın organ bağışı yapmayı; hastalar bile nakil gibi bir yöntemle kurtulabileceklerinin farkında değiller. Aslında bekleyen hasta sayısını tam olarak bilinmemesinin nedeni de onların nakil merkezlerine müracaat etmemelerinden kaynaklanıyor. Uzun süre karaciğer hastası olan, karnı şişmeye, sarılığı artmaya başlayan hasta bir nakil merkezine müracaat etmediyse orada bir yanlış var demektir. Hastalara mesajım, bu bir kader değil bunun bir çözümü var. Lütfen kronik hasta tanısı konmuş olanlar bir an önce organ nakil merkezlerine müracaat etsinler. Diğer mesajım ise şu: Organ bağışını herkesin yapması lazım; çünkü o organlar başka türlü hiçbir işe yaramayacak.’’