Katarakt Cerrahisindeki Gelişmeler

Katarakt toplumda ne kadar sıklıkla rastlanır? Katarakt nasıl oluşur ve görmeyi nasıl etkiler? Kataraktın tüm tiplerinde ameliyat ne zaman gerekir? İki göze de aynı anda katarakt ameliyatı yapılır mı? Katarakt cerrahisindeki gelişmeler nelerdir? Katarakt operasyonlarında lazerden de faydalanılır mı? Lazer katarakt operasyonunda hangi aşamada fayda sağlar? Hastaya ne gibi avantajlar getirir? Şeker hastalarında katarakt riski daha mı fazladır? Glokom ile katarak arasında ilişki var mıdır? Dünya Göz Hastanesi Göz Hastalıkları Uzmanı Op. Dr. Haluk Talu toplumda yaygın görülen bir göz hastalığı olan katarakt ile ilgili soruları Sağlığım İçin Herşey’de yanıtladı.

. Katarakt toplumda ne kadar sıklıkla rastlanır?
“Göz merceğinin saydamlığını yitirmesi, saçın beyazlaması gibi düşünülebilir. Saçımız günün birinde mutlaka beyazlıyorsa ve biz o yaşı görebiliyorsak, katarakt da aynı şekilde bir yaşta mutlaka görülür. Her insanın bu nedenle hayatının bir evresinde kataraktla karşılaşma ihtimali vardır. Bazı çocuklar katarakt hastalığı ile doğarken bazı insanlar 90-100 yaşına kadar katarakt rahatsızlığına uğramaz.”

“KATARAKT, MERCEĞİN SAYDAMLIĞININ BOZULMASIDIR”

. Katarakt nasıl oluşur ve görmeyi nasıl etkiler?
“Göz bebeğinin hemen arkasında doğal bir mercek vardır. Bu mercek göze 10 numaralık bir gözlük kuvveti verir. Ayrıca 40’lı yaşlara kadar, yakına bakarken üç numara daha destek olur. 13 numaralık bir gözlük performansına çıkıp, yakını göstermeye de yardımcı olur. Bu zoom özelliği 40’lı yaşlarda kaybedildiğinde okuma gözlüğü kullanılmaya başlanır. Uzakta 10 numara, yakında 13 numara olabilen bu merceğin saydamlığının bozulmasına katarakt denir. Bu, yavaş veya çok hızlı ilerleyen bir saydamlık bozulması olabilir. Ama günün birinde mercek artık buzlanır ve dünyaya buzlu bir camın arkasından bakılır. Görülen hiçbir şeyin tadı-tuzu olmamaya, yüzler seçilmemeye başlar. Gözlüğün kirlenmesi gibi hissedilir.”

. Merceğin etrafı buzlu, merkez kısmı daha netse bu durum görmeyi nasıl etkiler?
“Bu, görmeyi en az etkileyen katarakt tipidir. Bazen mercek bembeyaz bazen de simsiyah olabilir. Bazen merceğin sadece arka noktasında bir katarakt lekesi oluşur. Bu küçük leke bütün görmeyi etkiler. Çok çeşitli katarakt tipleri vardır. Merceğin saydamlığının bozulduğu yerin ve o şeklin önemi çok büyüktür.”

‘‘HASTANIN GÖRME SEVİYESİ YÜZDE 50’YE DÜŞERSE AMELİYAT GEREKİR’’

. Kataraktın tüm tiplerinde katarakt ameliyatı ne zaman gerekir? Kataraktın merceği nasıl etkilediğine göre kişiye ameliyat zamanını farklı söyleyebiliyor musunuz?
“Eskiden katarakt gelişmesini önlemek için ilaç kullanılırdı. Zamanla bu ilaçların işe yaramadığı görüldü. Bugün katarakt ameliyatları, büyük ameliyat sınıfından çıkıp, daha kolay yapılan güvenli ameliyatlar sınıfına geçti. Eskiden ameliyatın sonunda gözün kaybedilme ihtimali yüksekti. Çünkü gözün üstü kocaman kesilerle açılır, gözün merceği boşaltılırdı. Hatta merceğin takılmasından bile korkulurdu. Gözden 10 numara çıkartıldığı için 10 numara büyüklüğünde gözlükler kullanılırdı. Doktorlar da sonucun belirsizliği nedeniyle katarakt ameliyatını yapmak için hastada hiçbir ümit kalmayana kadar beklerlerdi. Hasta ‘Hiçbir şey göremiyorum. Beni kurtarın. Kör olursam da olayım’ seviyesine geldiğinde ameliyat yapılırdı.

Günümüzde yüksek teknolojiler kullanarak çabuk ameliyatlar yapılıyor. Bu ameliyatlar yapılırken gözün ihtiyaçlarına dahi müdahale edilebiliyor. Katarakt başlamadan katarakt varmış gibi davranılıp, gözün kendi merceği boşaltılarak özellikli mercekler takılıyor. Gözlükten kurtarma cerrahileri yapılıyor. Gözün yapısı ve durumu uzak ya da yakını görme bozukluklarını gidermeye izin veriyorsa katarakt cerrahisi ile onlar da düzeltiliyor. Günümüz koşullarında katarakt ameliyatı hastanın görmesi yüzde 50 seviyesine düşerse teklif ediliyor. İki gözün toplamının 200’de 110 olması gerekir. Araba kullanma emniyetini bozmamak açısından yüzde 50’lere geldiği zaman hastaya ameliyat teklif edilir. Ama bazı özel durumlarda bir küçük nokta bile görme kalitesini çok azaltabilir. Görme yüzde 70-80 olur ama güneş geldiği zaman hastanın görmesi gidebilir. O gibi durumlarda hasta eğer çok şikayetçiyse ve bunun iyi bir şekilde düzeltebileceği düşünülüyorsa görme seviyesi yüzde 50’lere gelmeden de ameliyatı teklif edilir.”

Op. Dr. Haluk Talu

İKİ GÖZ BİRDEN AMELİYAT OLUR MU?

. İki göze de aynı anda katarakt ameliyatı yapabiliyor musunuz? Yapmıyorsanız nedeni ve bekleme süresi nedir?
“Ameliyatlardan sonra göz içinde 10 binde 1 oranında enfeksiyon riski olması nedeniyle iki göze aynı anda katarakt ameliyatı yapılmaz. Bazen bu enfeksiyonlar ne kadar yüksek teknoloji ve kuvvetli antibiyotikler kullanılırsa kullanılsın görme kaybına neden olabilir.”

. Katarakt cerrahisinde günümüzde ne gibi gelişmeler var? Katarakt operasyonlarında lazerden de faydalanılıyor mu?
“Günümüzde lazer de katarakt cerrahisinde kullanılmaktadır. 20 sene önce fako denilen en modern katarakt ameliyatı yöntemi damla anestezi kullanılarak, dikiş olmadan yapılmaya başlandı. 10-15 dakikada biten bu ameliyatları insanlar doğru olmasa da, lazerle katarakt cerrahisi diye adlandırdılar. Ancak son üç senedir lazerle katarakt cerrahisi günlük hayatımıza girmiştir. Artık lazer kullanılarak da ameliyatlar yeni bir seviyeye getirilmiştir.”

LAZERLE YAPILAN AMELİYATLARIN AVANTAJLARI

. Lazer katarakt operasyonunda hangi aşamada fayda sağlıyor? Hastaya ne gibi avantajlar getiriyor?
“Göze giriş için atılan kesiler lazerle yapılır. Gözün merceğinin önündeki kabukta yuvarlak bir soyma yapılması gerekir. Bu işleme de lazer uygulanır. Gözün merceğinin içindeki çekirdek küçük dilimlere bölünerek daha kolay alınabilir hale getirilir. Bu lazerle değil de elle yapılsa da işlem başarılı olur. Ama lazer bu girişimi rahatlatır. Kabuğu yusyuvarlak soymak ameliyatın en önemli aşamasıdır. Soyulamazsa gözün içine parçalar düşürme riski artar. Kabuğun lazerle yusyuvarlak kesilmesi lazerin en önemli avantajıdır. Bu şekilde ameliyat güvenli hale gelmiş olur. Katarakt sertleştikçe gözden alınması kuvvet ve enerji gerektirir. Gözün içine verilen enerji ve kuvvet de gözün iç dokularına bir çeşit travma yapar. Halbuki bunu lazerle dilimlere bölünmüş bir şekilde girdiğimizde bu enerji son derece hafif olur. Hasta daha kolay, daha rahat bir ameliyat geçirir. Ameliyat süresi lazerli-lazersiz çok fark etmeyebilir. Lazerin yapılması 3-4 dakika ilave bir süre ekler. Ama önemli olan mükemmel bir açıklık yaratılıp, merceğin alınmaya hazır bekliyor olmasıdır.”

‘‘HASTA GELDİĞİ GÜN AMELİYAT OLABİLİR’’

. Yurtdışından bir hasta muayene olduktan sonra hastanede yatması gerekir mi? Zamanını tedaviye ne kadar süre ayırmalıdır?
“Her şey hazırsa hasta geldiği gün bile ameliyat olabilir. Göz diğer hastalıkları içermiyorsa ve gözün tek problemi kataraktsa o gün ameliyat olabilir. Damla anestezi kullanılır. Çocuklar ve çok heyecanlı hastalar ise uyutulur. Ertesi gün kontrolleri yapılır. Ameliyatın yanı sıra numaranın tutturulması ve hastanın gözlüksüzlüğe ne kadar yaklaştığı çok önemlidir. Takılan merceğin hesabı iyi yapılmış olmalıdır. Eğer diğer gözde acele edilmesi gerekiyorsa üçüncü gün yoksa bir hafta sonra o da ameliyat edilir.”

. Katarakt iki gözü de aynı oranda etkileyebiliyor mu? Bazen tek gözüne ameliyat yaptığınız hastalar da oluyor mu?
“Kataraktın iki gözü aynı oranda etkilemesi bazen birkaç sene sürebilir. Fakat yurtdışından bir hasta ameliyat olmaya geliyorsa özellikli mercekler takılır. Uzak ve yakını ortadan kaldırmayı hedefleyerek ameliyat yapılır. 60 yaşında birisinin bir gözü uzak veya yakını görebildiği zaman diğer gözü en azından yakını iyi göremiyor. Ya da hem uzakta hem de yakında bir problemi oluyor. Kataraktının çok ilerlemesi bu nedenle bir sorun değildir. Diğer göz katarakt kadar kötü değilse bile hastalar çok beklemek istemiyor.”

“ŞEKER HASTALARINDA, KORTİZON KULLANANLARDA VE MİYOPLARDA ERKEN GÖRÜLÜR”

. Şeker hastalarında katarakt riski daha mı fazladır? Glokom ile katarak arasında bir ilişki var mıdır? Katarakt çocuklarda ve gençlerde de görülebiliyor dediniz, bu grupta travmaların etkisi var mıdır?
“Katarakt şeker hastalarında, kortizon kullananlarda, miyoplarda erken görülür. Miyoplarda glokom yani göz tansiyonu da çok görülür. Üçünün birlikteliği çok şaşırtmaz. Her katarakt kolay katarakt değildir. Bazen göz içi iltihaplanmalarla başlayan kataraktlar vardır. Göz bebeği bu durumda yapış yapış olur. Prostat ilacı alan hastaların katarakt ameliyatlarında göz bebeği her delikten fırlamaya çalışır ve ameliyatı zorlaştırır. Bazen göze gelmiş bir darbede merceği yerinde tutan lifler kopmuş veya zayıflamıştır. Bunlar da ameliyatı zor hale getirir. ‘Katarakt ameliyatı kolaydır, 3-5 dakika sürer’ denir ama bazen bir saati bile bulabilir. Vakaya göre değişir ve herkesin durumu da kendine özeldir. Bazen kortizona bağlı katarakt başlar ve biz başlangıcında bunu yakalarız. Kortizonu keseriz ve zamanla ilerlememiş hatta gerileme olmuş diye kişiyi gözlemleriz. Ama bazen bir katarakt üç ayda önünü göremeyecek noktaya da getirebilir. Katarakt hakkında genel konuşmak çok kolay değildir. Hastaların çoğu bu ameliyatı olunca gözün bütün problemlerinin çözülmesini bekliyor. Gözün içini ilgilendiren yüzlerce hastalık vardır. Yapılan ameliyat bunların hiçbirisi için ne koruma ne de güvence sağlar.”