Katarakt ve Katarakt Cerrahisi

Katarakt nasıl bir hastalıktır ve görmeyi nasıl etkiler? Katarakt şikayeti ile gelen hasta görme problemi ile ilgili ne tür şikayetlerde bulunur? Kafasına veya gözüne darbe alan kişide katarak travması hemen oluşur mu? Tip1 diyabette mi, tip2 diyabette mi katarakt riski daha yüksektir? Şeker hastalığının süresi önemli midir? Katarakt ameliyatı ne zaman önerilir? Katarakt ameliyatı için hastanın şikayetlerinin artmasını beklemek gerekir mi? Katarakt ameliyatı nasıl yapılır? Günümüzde katarakt ameliyatında laserden faydalanmak mümkün müdür? İki ameliyat arasında kaç gün beklenir?

Dünya Göz Hastane’sinden Göz Hastalıkları Uzmanı Opr. Dr. Serdar Türkekul katarakt ve katarakt cerrahisi hakkında merak edilen soruları Sağlığım İçin Herşey’de yanıtladı.

. Katarakt nasıl bir hastalıktır ve görmeyi nasıl etkiler?
“Katarakt, gözün içerisindeki doğal şeffaf olan merceğin bulanıklaşması demektir. Görüntü, gözde önde korneadan ardından şeffaf mercekten görme merkezine doğru ilerler. Gözün ön tarafına yakın bölümündeki tamamen şeffaf ve belirli bir esnekliği olan gözün uyumunu sağlayan organın bulanıklaşmasına katarakt denir. Katarakt, doğumsal darbe ya da bazı rahatsızlıklara bağlı olabildiği gibi en çok yaşa bağlı olarak görülür.’’

KATARAKTTA İLGİLİ GÖRME ŞİKAYETLERİ

. Katarakt şikayeti ile gelen hasta görme problemi ile ilgili ne tür şikayetlerde bulunur?
“Hasta, günlük yaşantısındaki işleri yaparken ve araba kullanırken zorlandığı, bulanık ve puslu gördüğünü, ışıkların saçıldığını ifade eder. Bazen de hasta iki göz aynı anda ve çok ağır ilerlerse bunun farkına varamaz. Çevresindekiler ‘beni tanımıyor’ya da ‘bazı işleri yaparken zorlanıyor’ der. Yani hasta kendisi de farketmeyebilir. Bazı hastalar ise problemin gözlük camında olduğunu düşünerek gelirler. Aslında altta yatan şey, aradaki şeffaf tabakanın bulanıklaşarak görmenin temelde bozulmasıdır. Diğer yandan 40-50 yaşından sonra yakını kötü gören bir kişi, yakını iyi görüyorum, demeye başlarsa aslında bu da kataraktın bir belirtisi olabilir. Sıklıkla görülen bu tür katarakt, gözü miyop yapar. Miyop olunca da hasta geçici bir süre yakını iyi görür ama temelde uzağı kötüleşmiş olur.’’

. Kafasına veya gözüne darbe alan kişide katarak travması hemen oluşur mu?
“Direkt göze gelen darbe iki şekilde olabilir. Biri, gözün bütünlüğü bozulmadan (künt); diğeri de gözün kendi merceğinin direkt delinmesi (perforasyon delimi) sonucu olabilen kataraktlardır. Künt tipi kataraktta yani göz delinmeden ama göze direkt alınan bir darbe sonucu oluşan katarakt, hemen ya da yıllar içinde oluşabilir. Ama gözün delinmesi sonucu olan kataraktlar, hemen anında olur. Başa gelen bir darbe, göz bölgesi dışında görmeyi tabii etkileyebilir. Ama katarakt mekanizmasıyla değil, beyindeki görme merkezinin zarar görmesiyle görmemizde azalmaya sebep olabilir.”

Op. Dr. Serdar Türkekul

“TİP1 DİYABET DAHA AĞIR GÖZ RAHATSIZLIKLARINA YOL AÇAR”

. Tip1 diyabette mi, tip2 diyabette mi katarakt riski daha yüksektir? Şeker hastalığının süresi önemli midir?
“Şeker hastalığının en sık zarar verdiği dokulardan birisi de gözdür. Tip1, (insüline bağımlı diyabet) şeker hastalarında daha ağır ve daha sık göz rahatsızlıklarına yol açar. Tip2 diyabette ise uzun süre devam ederse gözde zarar verme olasılığı artar. Ama ne olursa olsun iyi kontrol edilen diyabette bile bazen temelde o kendi dokusunun zayıflığından dolayı şeker hastalığına bağlı zarar oluşabilir. Ancak insülin direnci, hipoglisemi ya da ailede şeker hastalığı olması kişinin gözünde bir problem olacağı anlamına gelmez. Devamlı ilaç ya da insülin kullanan bir kişide gözde hasar olma olasılığı artar.”

“GÖRME YÜZDE 50 VE ALTINA İNERSE AMELİYAT ENDİKASYONU KONUR”

. Katarakt ameliyatı ne zaman önerilir? Katarakt ameliyatı için hastanın şikayetlerinin artmasını beklemek gerekir mi?
“Her şeyden önce hastanın, araç kullanama ya da televizyonu seyrederken yazıları okuyamama gibi kendi hayatında yaşadığı zorlukları ifade etmesi çok önemlidir. Bu şikayetlerle gelen hastaya önce görme testi yapılır. Hastanın görmesi, yüzde 50 ve altına indiği zaman tıbben gerçek anlamda katarakt ameliyatı endikasyonu konur. Bazen istisnalar da olabilir; daha düşük bir görme kaybı hayatını çok etkiliyor ise kişiye katarakt ameliyatı yapılabilir. Ya da kişide yüzde 50 görme kaybı var ama hayatından hiçbir şikayeti yoksa ve ameliyatı olmak istemiyorsa katarakt ameliyatı daha geç yapılır.’’

‘‘KATARAKT AMELİYATI STANDART OLARAK FAKO CERRAHİSİ YAPILIR’’

. Katarakt ameliyatı nasıl yapılır? Günümüzde katarakt ameliyatında laserden faydalanmak mümkün müdür?
“Katarakt ameliyatı artık çok yaygın yapılan; belki 60 yaş üstü en çok yapılan cerrahi müdahaledir. Sonuçları da gayet yüz güldürücüdür. Ameliyatın süresi kataraktın sertliği, ameliyatın yöntemi ve bazı faktörlere bağlı olarak 15-30 dakika arasıdır. Hastanın özel bir durumu yoksa damla ile uyuşturulur. Lokal anestezi ile gözün içine bir miktar anestezik madde verilerek ameliyat yapılır. Hasta hiçbir sıkıntı hissetmeden ameliyat tamamlanır. Her zaman için, bir anestezi doktorunun kontrolünde, hastanın damar yolu açılmış şekilde ve gerekirse o damar yolundan hastaya ağrı kesici ya da psikolojik olarak rahatlatıcı ilaçlar da verilerek ameliyat yapılır. Genç hastalar ameliyata daha duyarlı olurlar ve ameliyatta sıkıntı yaşayabilirler. Hastanın yaşı ilerledikçe, belki daha az ağrı hissettiği için, ameliyat daha rahat tamamlanır. Hastanın durumuna göre, damar yolundan genel bir ilaç verilmesi de çok gerekli olmayabilir.

Katarakt ameliyatı standart olarak fako cerrahisi ile yapılır. Bu, ultrason ışınıyla gözün içerisindeki bulanıklaşmış olan merceğin emilmesi prensibine dayanır. Fakat katarakt ameliyatının ilk bölümünde, kataraktın önünde bir pencere açmak, kataraktı parçalamak gibi şeyleri cerrah kendi eliyle yapar. Laser burada devreye girer; laser cerrahisi (femtosecond laser) göze giriş yerlerin açılmasında, bulanık olan merceğin önünde bir pencere açılmasında hatta sert kataraktlarda parçalara ayırmakta avantaj sağlar. Sonra yine fako cerrahisi ile ameliyat tamamlanır.’’

‘‘İKİNCİ GÖZ İÇİN AMELİYAT SÜRESİ BİR  HAFTADIR’’

. İki ameliyat arasında kaç gün beklenir?
“Kişinin her iki gözü de katarakt ameliyatı olacaksa ortalama süre 1 haftadır. Ancak ilk gözün iyileşmiş olması şarttır. Hastanın ilk ameliyatı zorlu geçtiyse, ameliyatta bir takım istenmeyen problemler olduysa ilk gözü düzelmeden ikinci gözü ameliyat edilmez.’’

. Yurt dışından veya farklı illerden gelen hastalara iki göz ameliyatı arasındaki sürede nasıl bir yaklaşım gösterilir?
“Eğer hastanın her iki gözünün de görmesi yüzde 50 ve altına düşmüş ise ilk göz ameliyatının problemsiz geçmesi kaydıyla her iki göz birer hafta ara ile yapılabilir. Ancak bir göz yüzde 30, diğer göz yüzde 70 görüyorsa hasta bir sonraki 3 ay ya da 6 ay sonra kontrole çağırılarak, ilk gözü yaptıktan sonra ikinci gözünde de kataraktın belirli bir seviyeye gelmesi beklenir.’’