Kısırlığın Nedenleri ve Tüp Bebek Tedavisi

Kısırlık (infertilite) nedir? Kadın ve erkekte kısırlığa yol açan nedenler nelerdir? Doğal yollarla bebek sahibi olamayan çiftlere uygulanan yardımcı üreme teknikleri nelerdir? Tüp bebek tedavisi nedir? Tüp bebek tedavisinin aşamaları nelerdir? Tüp bebek tedavisi kaç yaşına kadar uygulanabilir? İleri yaştaki hastalar ne kadar beklemelidir? Tüp bebek tedavisi en fazla kaç defa denenebilir? Tüp bebek tedavisinde başarıyı etkileyen faktörler nelerdir?

Ferti-Jin  Kadın Sağlığı ve Tüp Bebek Merkezi’nden Op. Dr. Seval Taşdemir, kısırlık ve tüp bebek tedavisine dair merak edilenleri Türkiye’ye Sağlık Yolu programında anlattı.

. Kısırlık (infertilite) nedir?
“Kısırlık, toplumun yüzde 10’unda (her evli 6 çiftten birinde) görülen önemli bir problemdir. Çiftlerin 1-1,5 yıllık evliliklerine karşın ve haftada 2-3 kez cinsel beraberliğine rağmen çocuk sahibi olamadığı durum olarak tanımlanabilir.”

KISIRLIĞIN NEDENLERİ

. Kadın ve erkekte kısırlığa yol açan nedenler nelerdir?

“Erkekte kısırlığa yol açan nedenler:

* Küçük yaşta geçirilen enfeksiyon hastalıkları,

* Ergenlik çağında gonore (belsoğukluğu), sifiliz (frengi) gibi hastalıklar geçirilmesi,

* Erkek çocuklarında en sık görülen inmemiş testis sorununun olması ve 2 yaşından önce operasyonla testislerin aşağıya indirilmesi,

* Çocukluk çağında geçirilen kabakulak enfeksiyonları,

* Erişkin çağında genital bölgedeki venöz damarların genişlemesi,

* Sigara, alkol, yabancı madde, nargile gibi maddelerin tüketilmesi,

* Aşırı stres,

* Kimyasal sanayi gibi çevresel faktörlerde çalışılması,

* Aşırı kilo,

* Genetik problemler,

Kadında kısırlığa yol açan nedenler:

* Enfeksiyona bağlı olarak kanalların tıkanması,

* Miyom,

* Rahim içerisinde perde,

* Yumurtlama fonksiyon bozukluğu (Polikistik over sendromu)

* Çikolata kistleri (endometriozis)

* Genetik problemlerdir.’’

KISIRLIKTA YARDIMCI ÜREME TEKNİKLERİ

. Doğal yollarla bebek sahibi olamayan çiftlere uygulanan yardımcı üreme teknikleri nelerdir?
“Doğal yoldan çocuk sahibi olamayan çiftler önce ön kontrolden geçirilerek tedavi planı çıkartılır. Eğer basit tedavi basamaklarında tedavi şansı varsa, örneğin yumurtlama veya aşılama tedavisinden çocuk sahibi olabilme şansı varsa bu tedavi programına alınmalıdır. Bu tedavilerden sonuç elde edilemiyorsa tüp bebek tedavi programına geçilmelidir. Yeni evli de olsa kadının yaşı ileri ise veya kadında kanallar tıkalı, erkekte sperm sayısı özellikle 5 milyonun altında, hareketleri ileri derecede düşük ve normal şekil sayısındaki sperm oranları ciddi oranda düşükse bu hasta gruplarında direkt tüp bebek tedavisinden başlatılması gerekir.”

Op. Dr. Seval Taşdemir

. Tüp bebek tedavisi nedir?
“Tüp bebek tedavisi erkekten elde edilen spermle kadından elde edilen yumurtanın laboratuar ortamında döllendirilip, döllenen embriyonun anne rahmine transfer edilmesiyle gerçekleşen gebeliktir. Günümüzde tüp bebek tedavisi hücresel düzeyde müdahale edilen bir tedavi şekline  kadar ilerlemiştir ve çok ileri tekniklerle tüp bebek tedavisi uygulanmaktadır.”

TÜP BEBEK TEDAVİSİ NASIL YAPILIYOR?

. Tüp bebek tedavisinin aşamaları nelerdir?
“Tüp bebek tedavisinde, kısırlığın tanısı net bir şekilde belirlenmeli ve hatta yapılması gerekiyorsa ön tedaviler yapılmalıdır. Örneğin kadında büyük bir miyom varsa önce bu tedavi edilmelidir. Veya kadında kanallarda enfeksiyon varsa laparoskopik olarak gerekli cerrahi işlem yapılıp temizlendikten sonra tüp bebek tedavisi uygulanmalıdır. Erkekte ise hormon eksikliğine bağlı azospermi ilk önce ilaçla tedavi edilip sonrasında tüp bebek tedavisi başlatılmalıdır. Tüp bebek tedavisinin birinci basamağı kadında ilaçlarla yumurtaların büyütülmesidir. Bu, kadının yaşına, kilosuna, yumurtalık rezervine, hormon yapısına göre düzenlenir; günlük ilaç dozu belirlenir ve düzenli olarak bu ilaçların uygulanması sağlanır. Hasta 3-4 günde bir ultrason kontrolüne alınır. Yumurtalarının büyümesi ve gelişimi takip edilmeli; gerekirse kandaki hormon kontrolleri de yapılmalıdır. 3 ya da 4 kez hormon kontrolleri ve ultrason takibi yapıldıktan sonra hastanın yumurtalarının gelişimi sağlanır.

İkinci basamakta yumurtayla sperm laboratuar ortamına aktarılır. Kadında anestezi altında ultrason eşliğinde özel bir iğne yöntemiyle yumurtalar tek tek toplanıp laboratuar ortamına alınır. Laboratuara alınan yumurtalar ve erkekten elde edilen spermlerin dölleme aşaması başlar. Bu noktada embrioyologlar, laboratuar teknikleri ve birçok tecrübeli eleman devreye girer. Laboratuarda yumurtayla spermi döllendirilip embriyoskoplar altında 3 veya 5 gün izlenir. En sağlıklı embriyo 4. basamak denilen transfer aşamasında, ultrason eşliğinde kadının idrar torbası doluyken özel bir kateter yardımıyla rahimin orta noktasına yerleştirilir. Yerleştirdikten sonra tedavinin basamakları biter. Anne rahmine yerleştirildikten sonra bekleme süreci 10 gündür. Süreç sonunda yapılan kan testi ile gebeliğin olup olmadığı analiz edilir. İlk testten yaklaşık 48 saat sonra ikinci test yapılır. Eğer bu değerler artış gösteriyorsa gebelik devam ediyor demektir. Bundan yaklaşık 10 gün sonra ultrasonda anne rahminde gebelik kesesi görülür. Gebelik kesesi görüldükten 1 hafta 10 gün sonra da ultrasonda kalp atımları görülür. Gebelik gerçekleştikten sonra takipler başlar.”

TÜP BEBEK TEDAVİSİ KİMLERE UYGULANIR?

. Tüp bebek tedavisi kaç yaşına kadar uygulanabilir? İleri yaştaki hastalar ne kadar beklemelidir?
“Kadının hormon yapısına, ultrasonda yumurtalık rezervlerine bakılarak ileri yaşta olmasına rağmen tüp bebek şansı varsa mutlaka bu tedavi yöntemi uygulanmalıdır. 48-49 yaşında gebelik elde ettiğimiz hastalarımız oldu. Fakat çok dikkatli hareket edilmelidir; hasta adet görüyor diye tüp bebek şansı olmaz. Adetin 3. günü yapılan hormon kontrolleri ve ultrasonda yumurtalık rezervleri görüldüyse; erkekte de sperm elde edebiliyorsa tüp bebek tedavisi uygulanır. Günümüzde evlilik yaşının ve başvuran hasta gruplarının ilerlemesiyle tüp bebek tedavisinde birçok teknik uygulama arttı. O nedenledir ki zor hasta gruplarına rağmen gebelik oranları da ciddi oranda artmaktadır.”

. Tüp bebek tedavisi en fazla kaç defa denenebilir?
“Tüp bebek tedavisi gerek maddi gerekse hastaların iyi bir zaman dilimini bize ayırmalarından dolayı maddi ve manevi bir yükü olan tedavi şeklidir. 4-5 kere tedaviye girmiş birçok hasta vardır. Bunun belli bir sınırı yoktur. Fakat ameliyatla sperm elde edilecek olan hastalar 4-5’ten fazla tedavi programına alınamaz. Çünkü hastalarda cinsel fonksiyon bozukluklarına neden olabilir. Kadın yumurta üretebiliyorsa erkekte sperm varsa tedavi şansı mutlaka verilmelidir. Günümüzde yetkin kişilerce birçok laboratuar tekniğinin uygulandığı son teknolojik yöntemle tüp bebek tedavisi uygulanmaktadır. Bu yöntem birçok hastaya gebelik şansını kazandırmaktadır.”

TÜP BEBEK TEDAVİSİNDE TANININ ÖNEMİ

. Tüp bebek tedavisinde başarıyı etkileyen faktörler nelerdir?
“Tüp bebek tedavisinde başarıyı etkileyen faktörlerin en önemlisi tanının doğru konulmasıdır. Tüp bebek tedavisine girmeden önce yapılması gereken ön kontroller, tedaviler çok önemlidir. Bunun yanı sıra kadının yaşı, elde edilen yumurta ve spermin kalitesi, elde edilen yumurta ve spermin laboratuar ortamında döllendikten sonra embriyonun kalitesi, yapısı, embriyonun genetik yapısı tüp bebek tedavisini birebir etkileyen faktörlerdir. Örneğin çok kaliteli embriyolar elde edildiği halde tedavinin özellikle 13. -14. gününde kanda progesteron hormonu gerekenden fazla ise bu hastalarda transfer yapılmamalıdır. Mutlaka rahim dinlendirme tekniğinin uygulanması gerekir. Transfer yapılıp gebelik elde edildiğinde iyi giden başarı bir noktada durmuş olur. Merkezler kendi deneyimleriyle, bilgi birikimleriyle hastayı doğru yönlendirdiklerinde o hasta gruplarında en yüksek gebelik oranlarını yakalayabilirler. Genç hastalarda yüzde 60-70 gebelik elde edilebilmektedir. Yurt dışında birçok merkez 45 yaş ve üzerindeki hastaları tedavi programına almamaktadır.”