KOAH, Zatürre Riskini Arttırıyor!

KOAH’ın zatürre riskini arttırdığını belirten Türk Toraks Derneği Solunum Sistemi Enfeksiyonları Çalışma Grubu Üyesi Prof. Dr. Abdullah Sayıner, KOAH hastalarının zatürreden korunmak için pnömokok aşılarını ihmal etmemeleri gerektiğini vurgulayarak şu bilgileri veriyor:

ZATÜRRE (PNÖMONİ) NE DEMEK?

Zatürre kısaca akciğerlerin iltihabı olarak tanımlanabilir. Herhangi bir nedenle mikroplar akciğerlere bulaştığında ve orada çoğalmayı başardığında iltihaba neden olur ve bu iltihaba da “zatürre” denir. Normal koşullar altında mikropların akciğere ulaşması pek mümkün değildir. Çünkü üst solunum yollarında hem mikropların hem de toz ve gazların akciğere ulaşmasına engel olan çok iyi çalışan savunma mekanizmalarımız vardır. Ama bir nedenle akciğerin savunma mekanizmaları bozulacak olursa, mikroplar akciğere ulaşarak çoğalabilir ve zatürreye neden olabilir.

Bu nedenlerden biri genel anlamda bağışıklık sisteminin iyi çalışmamasıdır. Örneğin uzun süredir kortizon alan, hızlı ve kısa sürede kilo veren, diyabet hastası olan kişilerde ya da ileri yaştaki insanlarda bu durum görülebilir. Çünkü yaş ilerledikçe bağışıklık sistemimiz maalesef zayıflar. Sigara, genel olarak bağışıklık sistemini bozmasa da, üst solunum yollarındaki mikrop temizleme mekanizmalarının bozulmasına yol açarak bu hastalığa neden olabilir. Sigara içenlerin alt solunum yolları, bronşları ya da akciğerleri hastalıklara karşı daha hassas olabilir. Yani dolayısıyla zatürre gelişebilmesi için iki durumun birarada olması lazım; Mikropların üst solunum yollarımıza ulaşması ve bu mikropların akciğerlere inmesine engel olacak savunma mekanizmalarının bozulması.

DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE ZATÜRREYE NE SIKLIKLA RASTLANIR?

İleri yaşı ve/veya kronik hastalığı olan her 100 kişiden bir ya da ikisinde zatürre gelişmesi beklenir. Türkiye’de ise 40 yaşın üstündeki erişkinlerde zatürre görülme oranı yaklaşık yüzde 20’dir. Bu oran sigara içme ve meslek gereği tozlara, dumanlara maruz kalma riski daha fazla olan erkek erişkin nüfusta yüzde 30, kadınlarda ise yüzde 10 civarındadır. Sigara bağımlılığının kadınlarda da giderek yaygınlaşması ve yetersiz baca sistemleri, sobalar, mangallar ve fırınlar nedeniyle ev içi dumana maruz kalma riskinin yüksek olması nedeniyle zatürre oranı kadınlarda da giderek artmaktadır.

KOAH İLE ZATÜRRE ARASINDA BİR İLİŞKİ VAR MIDIR?

Başlıca nedeni sigara dumanına maruz kalmak olan KOAH, akciğerlerde geriye dönüşsüz hasarlara neden olur. Bu hasar iki düzeyde görülür: Birincisi solunum yollarının kendini temizleme mekanizmaları bozulur. İkincisi, akciğerde oksijen-karbondioksit alışverişini yapan dokuda sigara dumanına bağlı kalıcı hasarlar oluşur. Dolayısıyla KOAH hastalarında mikropların akciğer dokusuna yerleşmesi daha kolaydır. Bu nedenle KOAH’lı hastalarda zatürre gelişme riski, sağlıklı insanlara göre 10 ila 20 kat daha fazladır diyebiliriz.

Prof. Dr. Abdullah Sayiner

ZATÜRREDEN KORUNMAK İÇİN NELER YAPILMASI GEREKİR?

Öncelikle vücut direnci yüksek tutulmalıdır. Bunun için de sağlıklı beslenilmeli, yeterince meyve ve sebze tüketmeli, vücudun vitamin ihtiyacı karşılanmalıdır. Bu noktada her şeyin mevsiminde yenmesi  çok önemlidir. Ayrıca öksüren, hasta insanlardan uzak durarak ve sık sık elleri yıkayarak solunum yoluyla mikroplara maruz kalma riskinin azaltması gerekir. Ek olarak soğuğa maruz kalınmaması da son derece önemlidir. Çünkü aşırı soğuklarda boğazın mikroplara karşı savunma mekanizmaları iyi çalışmayabilir ve mikroplar oradan akciğerlere kadar gidebilir. Son olarak bu mikroplara karşı en önemli silahlarımızdan biri de aşılardır. Bugün grip ve pnömokok bakterilerine karşı gelişmiş aşılar vardır ve bunlardan faydalanılmalıdır. Özellikle de risk grubuna giren bireylerin her iki aşıyla düzenli olarak aşılanmaları önerilmektedir.

PNÖMOKOK AŞISI KİMLERE ÖNERİLİR?

KOAH, zatürre için önemli bir risk faktörüdür. Zatürrenin en sık nedeni ise “pnömokok” dediğimiz bakteridir. Dolayısıyla zatürre riskinin azaltılması için, KOAH’lı hastalara pnömokok aşısıyla mutlaka aşılanmaları tavsiye edilmektedir. Bu durum tüm risk grupları için de geçerlidir. Dünya Sağlık Örgütü gibi Sağlık Bakanlığımız da 65 yaşın üstündeki herkesin ve yaştan bağımsız olarak kronik akciğer, kalp ve şeker hastalarının, bağışıklığı baskılanmış olanların mutlaka pnömokok aşısıyla ve grip aşısıyla aşılanmalarını önermektedir. Halen uygulanmakta olan iki tip aşı bulunmaktadır. Bunlardan biri 23 valanlı polisakkarit, diğeri 13 valanlı konjuge pnömokok aşıdır. Önce tek doz konjuge pnömokok aşı yapılır. Sonrasında bakterinin daha fazla serotipine karşı koruyuculuk sağlanması için polisakkarit aşı uygulanması önerilir. 65 yaş üzerindeki bireyler ve 18-64 yaş arasındaki risk grupları için konjuge pnömokok aşısı Aile Sağlığı Merkezleri’nde ve aşıya erişimin mümkün olduğu hastanelerde ücretsiz uygulanmaktadır.

65 YAŞ ÜSTÜ ERİŞKİNLER VE RİSK GRUPLARINA ÜCRETSİZ AŞI UYGULAMASI

Halk Sağlığı Kurumu bu uygulamayla risk gruplarını maliyet yükünden kurtarmaktadır. Dolayısıyla 65 yaş üstündeki bireyler ve 18-65 yaş arası risk grubundaki kişiler aile hekimlerine başvurduklarında bu aşılardan ücretsiz yararlanabilirler. KOAH’lı bir hasta pnömokok aşısı olmadığı takdirde, zatürreye yakalanma riski daha yüksek olacaktır. KOAH’ın akciğerlerine verdiği zarar ise bu kişinin zatürreyi daha ağır yaşamasına ve belki de sonuçta hayatını kaybetmesine neden olabilir. İşte bu nedenle Sağlık Bakanlığı’nın ücretsiz aşı uygulaması, özellikle de KOAH hastaları gibi risk grubundaki kişiler için çok önemli bir noktada duruyor. Bu aşılara ulaşmak için sadece aile hekimlerine başvurulması ve örneğin “Ben 70 yaşındayım” ya da “Benim KOAH’ım var” denmesi yeterlidir. Sağlık Bakanlığı gerekli aşıları düzenli olarak aile hekimlerine iletmektedir. Dolayısıyla risk gruplarındaki kişiler aile hekimlerine başvurduklarında söz konusu aşılara kolaylıkla ulaşabilmektedir.”

HANGİ RİSK FAKTÖRLERİ ZATÜRREYİ TETİKLER?

. İleri yaş (Özellikle 50-55 yaş üzeri olmak)

. KOAH gibi kronik akciğer hastalıkları

. Diyabet

. Astım

. Kalp yetmezliği başta olmak üzere kronik kalp hastalıkları

. Kronik böbrek yetmezliği

. Kronik karaciğer hastalığı

. Alkolizm

. Kanser tedavisi gibi bağışıklık sisteminin iyi çalışmasını engelleyen durumlar

Bu kişilerde zatürre gelişme riski, altta yatan hastalığın şiddetiyle de ilişkili olarak 5 ya da 50 kat artmaktadır.  Bir de ileri yaş söz konusuysa risk daha da katlanmaktadır.

KOAH HASTALARI ZATÜRREDEN NASIL KORUNABİLİR?

KOAH hastalarında mikropların akciğer dokusuna yerleşmesi daha kolaydır. Bu nedenle KOAH’lı hastalarda zatürre gelişme riski, sağlıklı insanlara göre 10 ila 20 kat daha fazladır. Dünya Sağlık Örgüt ve Sağlık Bakanlığı, 65 yaşın üstündeki her bireyin ve yaştan bağımsız olarak kronik akciğer, kalp ve şeker hastalarının, bağışıklığı baskılanmış olanların mutlaka pnömokok aşısıyla ve grip aşısıyla aşılanmalarını önermektedir.