Kök Hücre Ve Kemik İliği Bankası Ne İşe Yarar?

RÖPORTAJ: Demet DEMİRKIR Türkiye’de yılda bin 500 civarı kemik iliği nakli yapılıyor. Nakillerin yüzde 60'ı kendi iliğinden, yüzde 40'ı ise kardeş veya akraba iliğinden oluyor. Kardeş, akraba ve akraba dışı nakillerin yüzde 95’i kardeş, kalan yüzde 3-5'i  ise yakını ya da akraba olmayan yabancı kişilerin iliği ile oluyor. Avrupa ülkelerinde ise akraba dışı vericilerden yapılan kemik iliği nakli oranı yüzde 45’i buluyor.

Türkiye’de kardeş sayısı fazla olduğundan hastaların yüzde 60-65’ine verici bulmakta zorluk çekilmiyor. Hastaların yüzde 35-40’ına ise Türkiye taraması yapılıyor.

İlik bulunamadığı takdirde dünyadaki kemik iliği banka havuzuna, Avrupa, Amerika'daki merkezlere başvuruluyor ve ilik getirtiliyor.

TÜRKÖK (Türkiye Kök Hücre Koordinasyon Merkezi) projesiyle kemik iliğini Türkiye’den temin etmek mümkün olacak. Yurt dışından getirtilen kemik iliği 25 bin euro’ya mal oluyor, TÜRKÖK ile bu 25 bin euro yurtdışına çıkmayacak. TÜRKÖK projesi ile kurulacak kemik iliği bankası ile gönüllü kemik iliği vericilerinden oluşan havuz sayesinde ülkemiz dışında ve başka ülkelerdeki lösemililere de kemik iliği sağlanabilecek.

Ankara Onkoloji Eğitim ve Araştırma Hastanesi Kök Hücre Nakli ve Aferez Ünitesi’nden Doç. Dr. Fevzi Altuntaş TÜRKÖK projesiyle ilgili tüm sorularımızı yanıtladı.

. TÜRKÖK projesi nedir? Proje, Ulusal Kemik İliği Bankası’nın kurulmasıdır. Sağlık Bakanlığınca bu alana bir düzenleme getirilmek isteniliyor. Gerek periferik kan, gerek kemik iliği kök hücrelerinin gönüllülerden alınması ve nakil ihtiyacı olanlara dağıtımıyla ilgili düzenlemedir bu. Aynı zamanda bağış yapılan kordon kanının toplanması, saklanması ve nakil amacı ile dağıtılmasıyla ilgili bir düzenleme.

TÜRKÖK aynı zamanda bunların bankacılığını da yapmış olacak.  Bu Kemik İliği Bankası Projesinin uygulamaya geçmesiyle gönüllü vericilerden kemik iliği kaydı alınmaya başlanacak, 5 yılda yaklaşık 250 verici kaydının yapılması ve 50 bin civarında kordon kanı toplanması hedeflenmektedir.

TÜRKİYE’DE 30 BİN KÖK HÜCRE BAĞIŞÇISI VAR . TÜRKÖK projesinin faydası ne olacak? Bu bir düzenleme olduğu için var olan yetersizliklerin önüne geçilmiş olacak; bu bir avantajdır. Sonuçta sayı olarak ve gönüllü verici havuzu olarak yetersiz olan kök hücre veri veya başka bir adıyla kemik iliği bankacılığı veya doku bilgi bankacılığına yeni bir düzenleme getirilerek tek bir çatıda toplanacak, tek merkezden organizasyon ve koordinasyon sağlanmış olacak.

Türkiye’de iki kök hücre veri bankacılığı merkezi var. Biri İstanbul Tıp Fakültesi diğeri de Ankara Tıp Fakültesi bünyesindedir. Bu iki merkezde toplamda kayıtlı 30 bin civarında kök hücre bağışçı kaydı vardır. TÜRKÖK bu sayının artırılmasını amaçlıyor yani 100 binler, 200 binler belki de milyonlara çıkarılmasını hedefliyor. Aynı zamanda Türki Cumhuriyet’leri de düşünmek gerekirse, 500 milyon gibi bir nüfus var bunlara da hizmet etmek gerekir.

. Farklı genetikte (başka bir ırk) olmanın bir önemi var mı? Türkiye’de genetik olarak benzer bir topluluğuz, genetik olarak ne kadar benzersek uygun verici bulma ihtimalimiz o kadar fazla olur. Bir Alman ile Türk’ün uyma durumu çok düşüktür ama iki Türk’ün tutma olasılığı daha fazladır. O yüzden bu bir avantaj olacaktır.

. Sadece Türkiye mi faydalanacak TÜRKÖK’ten? Kimin ihtiyacı varsa ona verilecektir. Çünkü kemik iliği vericileri ortak bir havuz üzerinden tüm dünyada kemik iliği ihtiyacı olan hastalara bağışta bulunabilmektedir. TÜRKÖK ile Türkiye'de bu havuzun olduğu birliğe üye olarak tüm dünyada ihtiyacı olan hastalara ulaşabilecektir. Çünkü bilim evrenseldir.

TÜRKÖK ULUSLAR ARASI BİR HAL ALACAK . Sistem nasıl işleyecek? TÜRKÖK’te kendi bilişim sistemi, otomasyon ve kayıt sistemi olacaktır. Geniş ve büyük bir projedir bu. Bir kan merkezine gidip elinizde A grubu kan var mı diye sorduğunuzda bilgisayara bakıp buluyorlar. Burada da aynı şekilde, verileri girip bakıyorsunuz ve kök hücre Finlandiya’dan tutun da Avustralya, Japonya, Amerika’ya kadar kime uyuyorsa sistemden görülecek ve kimin ihtiyacı varsa -ki onlar da bu sistemi takip ediyorlarsa- onlara gönderilecektir.

. Kimler gönüllü kemik iliği vericisi olabilir? 18-55 yaş arası sağlıklı herkes kemik iliği vericisi olabilir. Kemik iliği vericisi olmanın insan sağlığı üzerine olumsuz önemli hiçbir riski yok. Her an herkesin kök hücre nakline ihtiyacı olabilir. Bu nedenle gönüllü verici kayıtlarımızı ve testlerimizi yaptırıp hayat kurtarmak için hazır bekleyelim. Ülkemiz gibi doğurganlık oranının yüksek olduğu bir toplumda kordon kanının zenginliğinden faydalanalım. Unutmayalım, gönüllü bağışçı olmak sosyal sorumluluğun bir gereğidir. Bu bir milli görevdir.