Koroner Bypass Cerrahisi

Koroner bypass cerrahisi nedir? Koroner bypass ameliyatında damarlardaki darlığın derecesi önemli midir? Koroner bypass ameliyatında vücuttaki hangi damarlardan faydalanılır? Koroner bypass cerrahisini hastanın durumuna, kalp damarlarındaki darlığa, tıkanıklığa ya da bunların sayılarına göre hangi yöntemlerle yapmak mümkündür? Bypass ameliyatları kapalı yöntemle de yapılır mı? Tek damarı tıkalı hastalarda eğer göğüs duvarı açılmadan ameliyat yapılacaksa kalbe nasıl ulaşılmaktadır? Bypass operasyonu olan bir kişi ne kadar süre sonra günlük yaşamına dönebilir? Bypass operasyonu sonrasında her hasta mutlaka yoğun bakıma alınır mı? Bypass operasyonu geçiren bir kişi spor ve egzersiz yapabilir mi? Belirli bir süre cinsel yaşamdan uzak kalması gerekebilir mi?

Şişli Kolan International Hospital Kalp Damar Cerrahisi Bölüm Başkanı Prof. Dr. Ergun Demirsoy bu soruların yanıtını Sağlığım İçin Herşey’de verdi.

. Koroner bypass cerrahisi nedir?
‘‘Kalp, kastan oluşan ve vücudumuzdaki gerekli olan kanı pompalayan bir organdır. Bu pompalamayı besleyen damarlara koroner damar denir. Bu koroner damarlar ne kadar iyi çalışırsa kalp de o kadar iyi vücuda lazım olan kanı pompalar. Eğer koroner damarlarda bir problem olursa beslediği bölgelerde de bir takım sorunlar olur. Kalbi besleyen damarların daralmasına ya da tıkanmasına koroner kalp hastalığı denir. Koroner bypass ameliyatlarında daralmış ya da tıkanmış olan damarların daha ilerisine yeni damarlar eklenir. Böylece o damarların beslemesi gereken yerler yeni yapılan bypasslarla beslenerek kalbin ihtiyacı olan kanın pompalanması  sağlanır.’’

DAMARDAKİ DARLIĞIN DERECESİ ÖNEMLİ Mİ?

. Koroner bypass ameliyatında damarlardaki darlığın derecesi önemli midir?
‘‘Kalbi besleyen üç ana damar vardır. Bu damarlardaki darlıklar eğer yüzde 70 ve üzerindeyse mutlaka bir girişim yapılması gerekir. Bu girişimler balon, stent veya cerrahi olabilir. Kime bypass kime stent uygulanacağı uluslararası kılavuzlarca yüzde 90 oranında belirlenmiştir.  Yüzde 10 oranındaki hastalarda da hem balon hem de stent uygulanabilir. Eğer üç damarın üçünde de problem varsa, bu darlıklar daha çok çatallanma bölgesindeyse ve birçok damarda birçok yerde daralma varsa genellikle bypass ameliyatı daha uygundur. Bir ya da iki damarda problem olması ya da çatallanma yerinde olmaması durumunda stent daha uygundur.’’

. Koroner bypass ameliyatında vücuttaki hangi damarlardan faydalanılır?
‘‘Koroner bypassta en fazla kullanılan, meme damarı olarak adlandırılan göğüsün sol ve sağ  tarafındaki damarlardır. Ancak her zaman kullanmak mümkün olmaz. Bypass yapılacak damarın anatomik yapısı, hastanın çok şişman olması, yaşı, diyabetik olması bazen ikisinin birden kullanılmasını engeller. Bu durumda tek taraftaki damar kullanılır.’’

ÇALIŞAN KALPTE VE DURAN KALPTE BYPASS

. Koroner bypass cerrahisini hastanın durumuna, kalp damarlarındaki darlığa, tıkanıklığa ya da bunların sayılarına göre hangi yöntemlerle yapmak mümkündür?
‘‘Koroner bypass, kalbi durdurarak ya da çalışır durumdayken olmak üzere temel iki yöntemle yapılır. Yönteme, hastanın durumuna göre karar verilir. Her hastaya çalışan kalpte yapılması söz konusu değildir. Genellikle dünyada, özel durumlarda çalışan kalpte yapılması kabul edilmektedir. Böbrek problemi, beyinsel geçirilmiş bir iskemik durumu ve aort damarı çok kalsifik olan hastalarda ameliyat, çalışan kalpte yapılır. Oranlarsak yüzde 15-20 vakada ihtiyaç olduğu zaman çalışan kalpte yapılır. Ama bu özel durumların dışında ameliyatın mükemmel olması için durdurularak yapılması daha uygundur.’’

. Bypass ameliyatları kapalı yöntemle de yapılır mı?
‘‘Hastalar göğüs kafesinin açılmasından çekindikleri için birçok kalp ameliyatı bugün göğüs açılarak değil de küçük insizyonlarla (kesiler) yapılmaktadır. Aslında bunlar bir takım kapak ameliyatlarında ve doğuştan olan anomalilerde daha sık kullanılır. Koroner bypass ameliyatlarında genellikle küçük kesiler sınırlı sayıda yapılır. Genellikle tek damara bypass yapılacak durumlarda tercih edilir. Ancak bugün kardiyologlar tarafından stent uygulamaları yapılmaktadır. Özellikle koroner bypasslarda minimal invaziv girişimler diğer kapak ya da doğumsal anomalilere göre daha az sıklıkta kullanılmaktadır.’’

EĞER TEK DAMAR TIKALIYSA…

. Tek damarı tıkalı hastalarda eğer göğüs duvarı açılmadan ameliyat yapılacaksa kalbe nasıl ulaşılmaktadır?
‘‘Göğüsün sol tarafından, meme altından 5-6 santimetrelik bir insizyonla beraber meme damarı çıkarılır ve çalışan kalpte göğüsün ön duvarında yapılmaya çalışılır. Ancak minimal invazivi, açık ameliyatla yaptığınız kadar mükemmel yapabilecekseniz yapmanız gerekir. Uluslararası kılavuzlarda da ‘açık metotla yaptığınız oranda kaliteli olacaksa, o uzmanlığa erişmişseniz minimal invaziv yapılması gerektiği’ belirtilir.’’

. Bir bypass operasyonu ortalama ne kadar sürer?
‘‘Duran kalpte yapıldığı için yaklaşık üç buçuk saat sürer.’’

. Bypass operasyonu sonrasında her hasta mutlaka yoğun bakıma alınır mı?
‘‘Hasta mutlaka yoğun bakıma alınır ve hastaya da bunun bilgisi verilir. Çünkü açık kalp cerrahisindeki ameliyatlar uzun ameliyatlardır ve hastalar anestezinin etkisi sürdüğü için genellikle solunum aletine bağlı olarak ameliyattan çıkarlar. Dolayısıyla ameliyattan çıkar çıkmaz yoğun bakıma alınırlar. Diğer ameliyatlarda genellikle hastalar ameliyat sonrasında ameliyat masasında solunum aletinden ayrılırlar ve o şekilde uyanarak ameliyathaneden çıkarlar. Bizim hastalarımızın yüzde 90’ı ameliyattan sonra ertesi gün odalarına giderler ama yüze 5-10 hasta diyabet, yüksek tansiyon, ileri yaş gibi bir takım ek problemlerden dolayı daha fazla yoğun bakımda kalabilir. Hasta ve hasta yakınları bu konuda bilgilendirilir.’’

‘‘HASTA BİR AY SONRA GÜNLÜK YAŞAMINA DÖNEBİLİR’’

. Bypass operasyonu olan bir kişi ne kadar süre sonra günlük yaşamına dönebilir?
‘‘Çalışan bir hasta ise bir ay dinlenmesini istiyoruz. Bundan sonra işine gidebilir ya da araba kullanabilir. Çünkü her ne kadar içerinin iyileşme süreci devam etse de sadece kemiğin iyileşmesi için en az 4 haftaya ihtiyaç vardır.’’

. Bypass operasyonu geçiren bir kişi spor ve egzersiz yapabilir mi? Belirli bir süre cinsel yaşamdan uzak kalması gerekebilir mi?

‘‘Kalp ameliyatları kişilerin ameliyattan önceki hayatlarına daha rahat ve daha güvenilir dönsün diye yapılır. Dolayısıyla ameliyat olduktan sonra hastalara hayatlarına aktif olarak devam etmeleri önerilir. Hastalar genellikle ameliyattan sonra 5-7. gün taburcu edilir. Evlerine gittikten sonra cinsel yaşamlarına dönmekte bir sakınca yoktur. Ancak göğüs kafesine fiziki bir basınç olmamasına dikkat etmeleri gerekir.’’

. Bypass operasyonu sonrasındaki iyileşme sürecinde kadın ve erkek hasta arasında bir fark var mıdır?
‘‘Genel anlamda kadın ve erkek hastalar arasında iyileşme sürecinde çok bir fark yoktur. Ameliyattan sonra doktorlarının kendilerine önerdiği şeylere dikkat ederlerse iyileşme süreçleriyle ilgili hiçbir sıkıntı yaşamazlar. Ameliyattan önce sigara içen hastalar, ameliyattan sonra bir daha hiç sigara içmeyeceklerini söylerler ama büyük bir kısmı 6 ay sonra başlar. Oysa sigarayı bırakmak, kilo almamak ve mutlaka hareket etmek çok önemlidir.’’

. Türkiye dünyada koroner bypass cerrahisinde nerede? Türkiye’ye daha çok hangi ülkelerden hastalar bypass operasyonu olmaya geliyor?
‘‘Biz Irak, İran ve Libya’dan çok sayıda hasta ameliyat ettik. Zaman zaman Hollanda ve Romanya’dan da hasta geliyor. Dünyadaki gelişmeleri izleyen bir hekim olarak kalp cerrahisi konusunda Türkiye’nin dünyada diğer önemli ülkelerle aynı seviyede olduğunu düşünüyorum. O yüzden de güvenle