Lenfödem Nedir?

LENFÖDEM NEDİR?

. Lenfödem nasıl bir hastalıktır? Lenfödemin görülme oranı nedir? Kadınlarda mı erkeklerde mi daha fazla rastlanır?

‘‘Lenfödem çok ihmal edilmiş bir hastalıktır. Kişinin yaşam kalitesini çok bozan, çok ilerleyici ve hayat boyu tedavi gerektiren oldukça önemli bir hastalıktır. Vücudun cilt altı bölgesindeki proteinden zengin sıvının ekstremitelerde (kollarda ya da bacaklarda) birikmesiyle oluşur. En fazla bacaklarda (alt ekstremitelerde) görülür. Kadınlarda görülme oranı erkeklerden 10 kat daha fazladır.’’

LENF SİSTEMİ NASIL ÇALIŞIYOR?

. Lenfödeme yol açan sebepler nelerdir?

‘‘Lenf, vücut damarları içerisinde dolaşan kan plazması ve lenf proteinlerinden oluşan bir sıvıdır. Lenf sistemi lenf düğümlerinden, lenf kılcal damarlarından ve bazı lenf dokularından oluşur. Mesela bademcik, timüs ve dalak lenf dokusudur. Timüs, halkın iman tahtası dediği kemiğin (sternum) arkasında bulunan bir lenf dokusudur. Bademcik iltihabı da lenf dokusu sistemi hastalıklarından biridir. Lenf sistemi beyin dışında dolaşan bütün lenf sıvısını kontrol eder yani o dolaşımı sağlar. Vücudumuzdaki hücreler bir sıvı içerisindedir. Bu hücreler sıvıda kendileri için gerekli olan besinleri ve oksijeni alırlar. Bunları kullandıktan sonra atıklarını tekrar sıvıya bırakırlar. İşte lenf sistemi bu sıvıları düğümcüklere iletir ve orada bazı şeyler temizlenir. Geriye kalan protein tekrar dolaşıma iade edilir.

LENFATİK DOLAŞIMI BOZAN ETKENLER

Lenfödem iki şekilde görülür. Primer lenfödem (ailesel lenfödem) genetik geçişlidir. Doğuştan gelen lenf sistemindeki bozukluk veya gelişmeme sebebiyle ortaya çıkar. Ailevi lenfödem, vilvöy hastalığı olarak da tanımlanabilir. Bir de sekonder lenfödemler vardır. Kanser, cerrahi girişimler, travmalar, enfeksiyonlar ve özellikle radyoterapi lenfatik dolaşımı bozduğu için lenfödem sebebi olabilirler. Gelişmiş ülkelerde en fazla meme kanserinde lenfödem görülür. Bununla beraber derinin nevüslerinden (benlerden) kaynaklanan tümörlerde (melanom), baş boyun tümörlerinde veya jinekolojik tümörlerde, genital, üriner ve batın içi tümörlerinde, kadınlarda rahim ağzı kanserlerinde tedavilere bağlı olarak yine lenfödem ortaya çıkabilir. Kanserde tümör en yakın lenf düğümlerini tuttuğu için onlar işlev bozukluğuna gider veya cerrahi uygulandığında cerrah bu lenf düğümlerini temizler. Dolayısıyla lenf sisteminde lenf akışında bir kesiklik oraya çıktığı için geriye doğru taşınamayan sıvı lenfödeme sebep olur. Ayrıca kanserlerde lenfödem daha geç dönemlerde ortaya çıkar. Bunların yanı sıra daha çok Afrika’da ve Hindistan’da görülen fil hastalığı hastalığı vardır. Sivrisineklerle bulaşan, ipliksiz solucanların yaptığı fil hastalığının görünüşü son derece rahatsız edicidir. Bir insan bacağının fil bacağı gibi hatta daha da büyük hale geldiği bir hastalıktır.

BACAKLARDA LENFÖDEMİN NEDENİ ENFEKSİYONLAR

Bacaklarda lenfödemin nedeni tekrarlayan ve lenf sistemini tutan enfeksiyonlardır. Hastanın ayak hijyeninin iyi olmaması, parmak aralarında, tırnaklarında egzama ve mantar olması ya da bacakta bir çizik olması sonucu lenfanjit (lenf sisteminin enfeksiyonu) ortaya çıkar. Eğer primer odak temizlenmezse ya da kurutulmazsa tekrarlar. Dolayısıyla giderek artan lenfatik akımın işlevsel bozukluğuna bağlı bir lenfödem yerleşmiş olur. Yumuşak doku iltihabı olan selülitler de (estetik görüntüyü bozan selülit değil) yine bir lenfödem sebebi olabilir. Bazı kanser tedavisinde kullanılan rapamycin, lenfödem sebebi yapabilir. Obezite de özellikle kadınlarda yaşla beraber ayak bileklerine doğru yığılan ya da dizlere doğru üst bacakta yığılan ve üst kol altlarına yığılan yağlanmalar olur. Bu yağlanmalar lenf sistemini yorar. Daha fazla lenf drenajına ihtiyaç çıkar. Dolayısıyla bunlar da artmış bir lenfödem oluşturabilirler.

KRONİK VENÖZ YETMEZLİK/VARİSİN ETKİSİ

Kronik venöz (toplardamar) yetmezlikte de büyük oranda bozulmuş bir lenfatik drenaj olabilir. Kronik venöz yetmezlik, bacaktaki venlerin (toplardamarların) kapakçıklarının bozulmasıyla ortaya çıkar. Kronik venöz yetmezlik, kalbe doğru gitmesi gereken kan aşağıya kaçtığı için bacakta bir yığılma ve ödem oluşması sebebiyle meydana gelen bir varis hastalığıdır. Kronik venöz yetmezliğin yaklaşık yüzde 20’sinde lenfödem olma ihtimali vardır. Dolayısıyla varis deyip geçilmeli, doktorun verdiği tedaviler mutlaka uygulanmalıdır.

SIVI TUTULMASINA YOL AÇAN İLAÇLARIN ETKİSİ

Hastanın sıvı tutulmasına neden olan ilaçları kullanıp kullanmadığı da araştırılması gereken konulardan biridir. Mesela kortizon kullanımı bir ödem nedenidir. Tuz tutulumu nedeniyle vücutta ödem oluşabilir. Bazı tansiyon ilaçları ki günümüzde dört kişiden birinin tansiyon tedavisinde kullandığı kalsiyum kanal blokerleri veya beta blokerler ödem sebebi olabilir. Özellikle östrojen progesteron hormonu ile antidepresanlar da ödem yapabilir.’’