Makatta Çatlak (Anal Fissür)

Prof. Dr. Korhan Taviloğlu (İstanbul Tıp Fakültesi Genel Cerrahi Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi -Florence Nightingale Şişli ve Kadıköy  Hastaneleri Genel Cerrahi uzmanı)

Makatta çatlak veya yırtık ne demektir?

çatlak yada tıbbi ifadesi ile ‘anal fissür’ anüs (makat) bölgesini örten deride ağrı, kanama ve kaşıntıya yol açan küçük bir yırtıktır (çatlaktır).

Makatta çatlak veya yırtık neden oluşur?

1- Makatta (anüs) çatlak veya yırtık genellikle yoğun bir kabızlık dönemini izleyerek oluşur.
2- Bezen yoğun bir ishal dönemini takiben de oluşabilir.
3- Sert, kuru (taş gibi) bir dışkının zorla makattan geçmesi sırasında bu bölgeyi yırtması ile oluşur.
4- Genelde çatlak (fissür) yüzeyel olarak başlar ve hızla iyileşir. Bazen derinleşip altta yatan makat iç kasına (sfinkter kası) ulaşabilir. Bu durumda hastalık kronik (süreğen) hale gelmiştir.
5- Bazı anal fissürler kendiliğinden iyileşirken diğerlerinin neden iyileşemediği kesin olarak bilinmemektedir, ancak kabızlık yada ishalin devam etmesi bu duruma en sık neden olan durumdur.
6- Bunlara ek olarak, her dışkılama sırasında, dışkı buradaki yara ile temas eder ve iyileşmeyi geciktirir. Bu da makat iç kasının (sfinkter) kasılmasına neden olur. Makat iç kasının (sfinkter kası) kasılı kalması çatlağın (fissür) iyileşmesini engeller.
7- Nadiren çatlağın sebebi Crohn Hastalığı ya da bir enfeksiyon olabilir.
8- Altta yatan hastalığın tedavisi, genellikle fissürün iyileşmesi ile sonuçlanır.
9- Fissürler çok nadiren iltihabi bir hastalığa neden olurlar.

Makatta çatlak kanser nedeni midir?

1- Hayır değildir, fakat makatta çatlak veya yırtık hastalığının belirti ve bulguları kalın bağırsak kanserleri ve diğer sindirim sistemi hastalıklarının belirtileriyle benzerlik gösterebilir.
2- Bundan dolayı şikayetler olduğunda önce bir doktor tarafından değerlendirilmesi gerekmektedir.

Makatta çatlak veya yırtığın belirtileri nelerdir?

Makatta ağrı: Hastalar sıklıkla dışkılama sırasında meydana gelen yanma ya da yırtılma gibi bir his ve şiddetli ağrı tanımlarlar. Ağrı dışkılama sonrası dakikalar ya da saatlerce sürebilir. Ağrı; makat iç kasının (sfinkter kası) kasılmasına (spazm) bağlıdır. Hastalar çoğunlukla ağrı nedeniyle dışkılamadan kaçabilir ve dışkıyı geciktirmesine bağlı olarak dışkı daha da sertleşir ve buda yırtığın daha da derinleşmesine neden olur. Böylelikle, hasta bir kırsı döngü halinde bu yakınmaları yaşar ve şikayetleri giderek daha belirgin hale gelir.

Makattan kanama: Genellikle az miktarda parlak, kırmızı kanamadır ve tuvalet kağıdında görülebilir veya damlama şeklinde kanama olabilir. Ancak ayını yakınmalar hemoroid hastalığı ve kalın bağırsak kanserinde de olabildiği bilinmelidir.
Makatta şişme: Çatlağın dış kenarında şişme sonucu cilt kabartısı gelişebilir. Makat bölgesinin temizliği sırasında hasta tarafından fark edilebilir.

Makatta kaşıntı: Makatta çatlak ve yırtığın ardışık olarak iyileşip tekrar açılması sırasındaki akıntı kaşıntıya yol açabilir.

Makatta çatlak veya yırtığın ilk tedavisi nasıl olur?

1- Düzenli tedavi için şikayetler için öncelikle bir cerrah tarafından değerlendirilmedir.
2- Başkalarının kullandığı ilaçlar veya doktor kontrolünde olmadan eczanelerden gelişigüzel temin edilen ilaçlar zaman kaybına neden olabilir.
3- En önemlisi altta yatan başka bir hastalığın var olup olmadığının farkına varılmasıdır.

4- Çatlakların en az % 50’si tedavisiz ya da özel tıbbi kremler ve dışkı (büyük abdest – gaita) yumuşatıcıları kullanımı, kabızlıktan kaçınma ve oturma banyoları (ılık suya, günde birkaç defa, 20 dakika boyunca oturma) gibi basit önlemlerle iyileşirler.

5- İlk basamak olarak varsa kabızlık veya ishal tedavi edilmelidir. Posalı yiyecekler ve bol miktarda su içimi önemlidir.
6- Bunlara ek olarak bazı krem ve ilaçlar ile dışkı tutmaya yarayan kasındaki kasılma önlenmeye çalışılır.
7- Bu alandaki diğer bir gelişmede sfinkter kasındaki spazmı çözmek için bu bölgeye iğne yapılmasıdır. Botilinyum toksini sfinkter kasında belli bir süre gevşemeye neden olur ve bu dönemde fissürün iyileşmesi için zaman kazanılır.

Çatlağın tekrarlamaması ne yapmak gerekir?

Kabız olmamak için düzenli sağlıklı besinler tüketilmeli (sebze, meyve ve özellikle baklagiller) ve bol su (günde en az 8-10 bardak) içilmelidir.
Bunlara ek olarak yapılacak düzenli spor aktiviteleri (örneğin yürüyüş) önerilebilir. Kahve ve alkol tüketimi azaltılmalıdır. Bu önlemlerle dışkılama alışkanlığı düzenlenebilir.

İyileşmeyen çatlaklarda tedavi nasıl olur?

Tedaviye cevap vermeyen bir çatlak (anal fissür) iyileşmeyi engelleyen bir nedenin varlığı açısından tekrar incelenmelidir. Makat iç kasında (sfinkter kası) spazm ya da sertleşmiş iyileşme dokusu (nedbe veya skar) varlığı gibi nedenler olabilir. Ağrı ve/veya kanamaya devam eden çatlaklar cerrahi yolla tedavi edilmelidir.

Makat çatlaklarının ameliyatı nasıldır?

Cerrahi tedavi çatlağın ve altta yatan sertleşmiş iyileşme dokusunun (nedbe veya skar) çıkartılmasını prensibine dayanan bir kısa süreli bir ameliyattır. Anal kanalı kontrol eden makat iç kasının bir kısmının çıkartılması, ağrı ve spazmın önler ve çatlağın iyileşmesine yardım eder. Ameliyat akşamında hasta ayağa kaldırılır, oturma banyosu yaptırılır ve yemek verilir.

Hasta ameliyat sonrasında ne kadar sürede iyileşir?

1- Ağrı sıklıkla birkaç gün içinde ortadan kalkar.
2- Hasta ortalama 3-4 gün içinde işine geri dönebilir.
3- Tam iyileşme birkaç hafta içinde olur.

Ameliyat sonrasında tekrarlama şansı ne kadardır?

Hastaların yüzde 5’inde çatlak tekrarlayabilir.

Kaynak: Prof. Dr. Korhan Taviloğlu (web sitesi) 

 (İstanbul Tıp Fakültesi Genel Cerrahi Ana Bilim Dalı)
(www.taviloglu.com)