Mantar Enfeksiyonu Nedir, Nasıl Bulaşır?

Mantar enfeksiyonları hakkında bilgi veren Cilt Hastalıkları Uzmanı Dr. Meriç Aksoy, mantarların çeşitli türleri olduğunu, bu mantarların vücudun çeşitli yerlerini tutabileceğini söyledi.

Toprakla uğraşan kişilerin ellerini korumaları gerektiğini kaydeden Dr. Aksoy, hobi bahçeleriyle uğraşan kişilerin bile kendilerine dikkat etmeleri gerektiğini belirtti. Ev hanımlarında el mantarlarının daha sık görüldüğünü söyleyen Dr. Meriç Aksoy, ellerin uzun süre suda kalması nedeniyle restoran işi yapan kişilerde de bu problemin görüldüğünü, bu durumun kişisel değil toplumsal bir sorun olduğunu kaydetti.

. Mantar enfeksiyonu nedir?
“Mantar elemanlarıyla oluşmuş cilt enfeksiyonlarıdır. Mantar elemanları da tıpkı mikrop gibi, bakteriler gibi mikroskobik küçük canlılardır. Mantarlar doğada, toprakta, hayvanlarda ve insanlarda bulunur ve bunların her birinde ayrı ayrı enfeksiyonlar vardır. Cilt hastalıkları söz konusu olunca öncelikle cildi kaplayan derimiz, mukoza, tırnaklar, saçlar ve kılları tutan mantarlardır.”

“TOPRAKLA UĞRAŞANLAR DİKKAT”

. Deriyi tutan mantarların belirtileri nelerdir? Nasıl anlaşılırlar?
“Değişik mantar enfeksiyonları söz konusu olunca ciltte görülen döküntüler e değişik görünümler arz ediyor. Deride yüzeyel mantar hastalıkları birkaç çeşit şeklinde karşımıza çıkıyor.

Merkezi odakla başlıyor, yavaş yavaş net hudutlu hareler yaparak yayılan mantar hastalıkları var. Samyeli denilen çeşitli lekelerle seyreden yani açık renk ve koyu renklerle seyreden mantar enfeksiyonu; kasıkları tutan mantar enfeksiyonu; el ve ayak parmaklarını tutan; tırnakları tutan mantar enfeksiyonları gibi hastalıkları saymak mümkün.

Gövdedeki mantarların çoğu insanlardan bulaşıyor. Bir kısmı hayvanlardan insanlara bulaşıyor. Bir kısmı da toprakla uğraşan özellikle çiftçilerde görülür. Şimdi hobi bahçeleri var, bu bahçelerle uğraşırken de muhakkak korunmak gerekiyor.”

. Topraklardan bulaşan mantarların özelliği nedir, nasıl korunmak gerekir? Ağaç yetiştiren, sebze meyve diken kişiler nelere dikkat etmeli?
“Ellerini korumalılar ve eldiven kullanmalılar, özellikle o uğraşlardan sonra ellerini fırçalayarak yıkamalılar. Toprak elektriği alıyor diye çıplak ayakla dolaşıyorlarsa sonra ayaklarını mutlaka yıkamalılar ve iyice kurulamalılar çünkü mantarlar vücudumuzun neresinde olursa olsun sıcak, nemli, havasız ortamı sever ve o şartlar altında hastalık yapma özelliği kazanır. Beslenmesi ve suya ihtiyacı nemden gelir; besin ihtiyacı derinin ölü hücrelerinden gelir; vücut sıcaklığı da mantarın üremesi için yeterli bir ısıdadır. Bu tip şartlar oluştuğu zaman kolaylıkla mantar enfeksiyonu gelişir.”

“ÇOK TERLEYEN KİŞİLERDE MANTAR OLUR”

. Halkın samyeli dediği lekelerin hepsi aslında mantar mıdır?
“Samyeli olarak ifade edilen olay mantar hastalığıdır çünkü bir anda değişir. Bazı özel mantar elemanları derinin en üst tabakasına yerleşir genelde gövdede ve sıcak, havasız ortamlarda bulunur ve terleyen kişilerde olur. Vücudun asit alkalen ilişkisiyle ilgili bir tutulumu söz konusudur. Derinin pH’sı önemlidir. Çok terleyen kişilerde bu elemanlar derinin üst bölgesinde plaklar yapar. Bu plaklar ya ten rengi olur ya da sütlü kahverengi olur ve birden bire güneşle temas edildiği zaman ya da kişi solaryuma girdiği zaman ultraviyole ışınları mantar elemanları tarafından yansıtılır. Işını emmiyor, deriye çekmiyor, yansıtıyor.

Yansıttığı için mayonun altında kalan kısımlar gibi beyaz renkli kalıyor. Bir bakıyorsunuz bir iki temastan sonra beyaz lekelere dönüşüyorlar. Bunlar sütlü kahverengiyken, ten rengiyken anlaşılmıyor. Bir de yıkanıldığı zaman derinin üst tabakasında da olduğu için kolayca gidiyor. Güneşle temas edildiği zaman ise belirgin hale geliyor.”

. Bazı mantarların vücudun belli merkezlerinde olduğunu ve bunların hareler şeklinde yayıldığını söylediniz. İnsandan insana geçen mantarların özelliği nedir? Bunlar ne tür belirtilerle ortaya çıkarlar? Her vücuda mantar bulaşır mı?
“Mantara karşı eğilimli bünyeler vardır, çok terleyen kişiler, şişmanlar, diyabetikler, bağışıklık sistemi zayıf olanlar, kanser hastaları, zaman zaman çeşitli vesilelerle antibiyotik kullanan kişilerde mantar hastalığını daha sık görürüz. Bunlar tedaviye de direnebilirler ve o yüzden bu kişileri uzun süre tedavi etmek zorunda kalabiliriz.

İnsandan insana bulaşan mantarların çok büyük bir farklılığı yoktur, hayvandan olsun insandan olsun önemli olan bulaşma şeklidir. İnsandan insana bulaşması için ten teması, giysilerin ortak kullanımı (bu nedenle başkasının giysisi kullanılmamalı) iç çamaşırı, çorap, ayakkabı, terlik gibi kişisel eşyaların ortak kullanımından kaynaklanabilir.”

“EV HANIMLARINDA EL MANTARLARI GÖRÜLÜYOR”

. Tırnak mantarları denince ayak tırnaklarında mı el tırnaklarında mı daha çok mantar olur?
“Ayak tırnakları el tırnaklarına göre daha kapalı bir ortamda bulunuyorlar o yüzden havasız ve nemli kalıyorlar.  Tırnak mantarları deriden bulaşır. Derideki mantarlar tırnaklara geçer, çok sinsidir çok yavaş geçer, fark etmeyiz bile… Bir gün bir bakarız tırnağımızın rengi değişmiş, kabalaşmış. Tırnakta kabalaşma, kolayca kırılma, sararma ve renk değişimi dikkatimizi çektiği zaman lütfen doktora başvuralım çünkü bunların ardından bakteriyel enfeksiyonlar da gelebilir. Tırnak batmaları olur, tırnak batmaları ızdırap verir iyileşmesi de oldukça zor olur. El mantarları da ev hanımlarında daha sık görülür, uzun süre elleri suda kalan insanlarda suyla uğraşanlarda, midyecilerde, lokantada çalışanlarda, aşçılarda çok görüyoruz. Bu durum kişiyi rahatsız ettiği gibi toplumsal sorun da yaratıyor.”

. Eldeki mantar nasıl belli oluyor?
“Mantar parmak aralarında oluyorsa parmak arasında kızarıklık, soyulma, kaşıntı, yanma ile başlıyor ve etrafa doğru hareler şeklinde yayılmaya başlıyor. Sonra tırnak tutulumu oluyor, tırnak tutulumu olunca saydığım değişiklikler meydana gelir ve tırnak kenarlarında enfeksiyonlar yapar sonra buna bakteriler de eklenir. Hem mantar hem bakterilerin enfeksiyonu oldukça rahatsız edici bir görüntüdür ve kişiye ızdırap verir. Eğer bu kişi yemek işleriyle de uğraşıyorsa o zaman bu çok ciddi bir problem çünkü lokanta çalışanlarının belirli aralıklarla el sağlık kontrolü yapılıyor.”

. Hastalar bunu problem ediyorlar mı yoksa başka bir hastalığa atfederek doktora gitmiyorlar mı?
“Günümüzde artık önemsiyorlar, toplum gerçekten bilinçleniyor. Başka problemlerinin yanı sıra mantar sorunlarından da bahsedenler oluyor. Bir şeyi değerlendirirken diğer sorunlarını da ele almak da fayda var.”

. Mantar enfeksiyonlarının karıştırıldığı hastalıklar var mı?
“Mantarlar çok tipiktir, teşhisi çok kolay hastalıklardır. Ama tırnak mantarları egzamayla karışabilir, sedef hastalığıyla karışabilir. Bakteriyel enfeksiyon mantar olmadan da karşımıza çıkabilir. Daha pek çok hastalıkla karışabilir vücuttakiler de öyledir egzama ile sedef hastalığı ile ve diğer döküntülü cilt hastalıklarıyla da karışır. Ayırıcı tanıyı yapmak da bizim işimiz.”

. Tanıyı nasıl koyuyorsunuz?
“Klinikte çok kolay koyabiliyoruz tanıyı fakat yine de şüphede kaldığımız durumlar olabiliyor. Hangi etkenin mantar yaptığını bilmemiz gerekiyor. O zaman birtakım testlere başvuruyoruz.

Deride ise bir deri kazıntısı alıyoruz onu mikroskopta inceliyoruz. Tırnak mantarıysa tırnaktan kazıntı alıyoruz ve onu laboratuar ortamında inceliyor ya da inceletiyoruz mantar elemanlarına bakıyoruz. Bunların bir de kültürünü yapıyoruz, direkt muayeneyle bir fikir ediniriz ama kültürünü de isteriz. Kültürünü isteyince hangi tip mantar olduğunu öğreniriz ve kullandığımız ilaçlar da bize yol gösterir. Ciddi mantarlarda sadece dıştan sürdüğümüz krem, solüsyon, sprey, jel yetmeyebilir o zaman ağızdan da ilaç vermek gerekebilir. Bu tip durumlarda tahlilleri isteyip hastanın mutlaka ağızdan alınan ilaçları kullanmalarını tercih ediyoruz.”

“AĞIZDAN İLAÇ KULLANANLARIN KARACİĞERİ 2 AYDA BİR KONTROL EDİLMELİ”

. Ağızdan alınacak ilaçları kullanacak kişilerin karaciğerinde bir problem olmaması mı gerekir? Nelere dikkat edilmesi gerekir. Mantar ilacı kullanan kişi o sırada alkol alabilir mi?
“Hastaların öncelikle kan tahlillerini istiyoruz, karaciğer enzimlerinde problem var mı yok mu sorguluyoruz. Hasta başka ilaçlar kullanıyor mu ona bakılmalı çünkü o ilaçlarda karaciğeri etkileyebilir. Karaciğerinde problem varsa bir de ben onu yoracak bir ilaç verirsem olmaz. Kan yağlarını düşürücü ilaçlar var, antidepresan etkili ilaçlar var, çeşitli antibiyotikler, ağrı kesiciler var. O kadar çok ilaç var ki bunların karaciğeri yorma riski var.

Tırnak mantarlarının tedavisi uzun sürer, uzun bir tedaviye başlayacaksak ki bu el tırnakları için 4 ay, ayak tırnakları için 6 ay sürer. Bu tedavide ağızdan ilaç vereceksek 2 ayda bir karaciğer enzimlerini kontrol etmemizde fayda var.”

. Son olarak ne mesaj vermek istersiniz?
“Deniz, havuz sezonu açıldı. Lütfen bu yerlere kendinize özgü terliklerinizle gidin, bunları başkalarına vermeyin. Mayonuz, havlunuz, tarağınız dahil eşyalarınızı başkalarıyla paylaşmayın. Güneşlenirken dikkatli olun, güneşte uzun süre kalmayın. Havuza girmeden önce duş alın.”