Meme Kanseri ve Tarama Testleri

Memede fark edilen her kitle kanser midir? Meme taramasında ultrason ve mamografi için en uygun zaman nedir? Meme kanseri en çok kaç yaşlarında görülür? Kaç yaşından itibaren meme kanseri kontrollerinin yapılması gerekir? Mamografide kanser riski var mıdır? Mamografinin kanserin tanısında nasıl bir yeri vardır? Mamografinin yerini tutan başka bir test var mıdır? Meme kanserinde başka ne tür alarm sinyalleri vardır? Meme kanserinde risk faktörlerinde kalıtımın etkisi nedir? BRCA1 ve BRCA2 testinin yapıldığı kişilerde sonuç pozitifse memenin alınması mı gerekir? Kanserin cinsi, tümörün bulunduğu bölge tedaviyi nasıl etkiler? Medikal onkolojinin burada yeri nedir? Kemoterapi tedavisinde meme kanseri ile ilgili ne tür gelişmeler var?

Liv Hospital Ulus Medikal Onkoloji Uzmanı Doç. Dr. Duygu Derin meme kanserinin erken teşhisi ve meme kanseri taramaları ile ilgili soruları Sağlığım İçin Herşey’de yanıtladı.

. Memede fark edilen her kitle kanser midir?
“Memede ele gelen kitlelerin önemli bir kısmı iyi huyludur. Memedeki kanser sekiz kadından birinde rastlanır. Ama iyi huylu kitleler ve kistler de vardır. Bunlar neredeyse kadınların yarısında görülmektedir. Özellikle adet dönemlerine yakın dönemlerde hormonal etki ile bu kitleler şişer ve büyür. Adet olduktan sonra eski hallerine döner ve ağrılar geçer. Ancak bu tip kitleleri kişinin ayırt etmesi çok zordur. Ancak bir doktora başvurduklarında kitlenin iyi huylu mu yoksa kötü huylu mu olduğunu öğrenebilirler. Kitle küçükken ya da hiç yokken var olup gitgide büyüyorsa, sertse ve genellikle ağrısız bir kitle ise mutlaka doktora gitmek gerekir.”

‘‘50 YAŞINDAN SONRA SENEDE BİR KONTROL OLMALI ’’

. Meme taramasında ultrason ve mamografi için en uygun zaman nedir?
“Adetten sonraki bir hafta 10 gün içerisindeki süre, memenin nispeten daha yumuşak olduğu, daha kolay muayene ve tetkik edildiği bir dönemdir. Bu dönemde tetkiklerin yapılması çok daha uygundur.”

. Meme kanseri en çok kaç yaşlarında görülür? Kaç yaşından itibaren meme kanseri kontrollerinin yapılması gerekir?
“Meme kanseri 50 yaş ve üstü kadınlarda en sık görülür. Ama meme kanseri 20, 30 veya 40 yaşlarda da görülebilir. Kadın olmak en önemli risk faktörüdür. Bu nedenle her yaşta olabilir. Meme tarama programları eskiden Amerika’da iki yıllık tarama programları şeklindeydi. Daha sonra iki yılın arasında meme kanserinin oluştuğu, büyüdüğü ve yayıldığı görüldü. 40 yaşından itibaren senede bir doktor muayenesi ve mamografi, meme ultrasonu tavsiye edildi. Son zamanlarda, 40-50 yaş arasında bir yıllık taramalar iki yılda bir mi yapılsın diye tartışılmaya başladı. Bu henüz netleşmedi. 50 yaşından sonra mutlaka senede bir, 40-50 yaş arasında da doktor tavsiyesine göre senelik ya da iki senede bir mamografik meme ultrasonografisi ve muayene yapılmalıdır.”

‘‘MAMOGRAFİK TETKİKLER MUTLAKA YAPILMALI”

. Mamografide kanser riski var mıdır? Mamografinin kanserin tanısında nasıl bir yeri vardır?
“Mamografi radyasyon veren bir tetkiktir ve radyasyon biriktiği zaman kanser yapar. Ama günümüzdeki cihazlarla daha düşük radyasyonla daha güzel görüntüler elde ediliyor. Ayrıca bu senede bir yapılan bir tetkiktir. Çok sık tekrarlanmamaktadır. Bu yüzden memeye verilecek zararla erken teşhisle elde edilecek fayda karşılaştırılırsa faydası zararından çok daha fazladır. Mamografik tetkik gereklidir. Meme kanseri eğer erken yakalanırsa tamamen şifa bulabilen bir hastalıktır. Ama geç kalınırsa öldürücü bir hastalık halini alır. O yüzden mamografik tetkikler mutlaka yapılmalıdır.”

. Mamografinin yerini tutan başka bir test var mıdır?
“Tomosentez, mamografinin bir çeşididir. Klasik mamografiden daha iyi görüntü verir. Fakat düşük dozlu dijital mamografi ile çok güzel görüntüler alınabilmektedir. Tomografi de bunun iyi bir örneğidir. Meme MR’ında radyasyon yoktur ve kuşkulu durumlarda görüntüleme açısından çok yardımcı olmaktadır. Ama meme MR’ı ile mamografiyi aynı kefeye koymamak gerekir. Meme MR’ı hem daha masraflıdır hem de taramak için çok uygun değildir. Kuşkulu ve 40 yaşından daha genç vakalarda kullanılır. Çünkü 40 yaşından evvel verilen radyasyonun kendisi kansere sebep olur. Kuşkulu bir durum olduğunda 40 yaşın altındaki bir kişiye meme MR’ı bu nedenle daha sık kullanılır.”

‘‘ŞEKİL DEĞİŞİKLİĞİ, AKINTI VE ÇEKİLMELER SİNYALLERDİR’’

. Meme kanserinde başka ne tür alarm sinyalleri vardır?
“Meme başından kanlı akıntı gelebilir. Meme başı içeri çekilebilir. Kişi kendi göğüslerine karşıdan baktığında asimetri görülebilir. Memenin bir tanesi bir tarafa dönmüştür, sertleşmiştir ve yukarı kalkmıştır. Şekil değişikliği, akıntı ve çekilmeler sinyallerdir. Meme derisinde portakal kabuğuna benzer bir görüntü, sertleşme ve delikli görünüm memede bir hastalık olduğunun ve kanser olabileceğinin işaretleridir.”

. Meme kanserinde risk faktörlerinde kalıtımın etkisi nedir? Annesinde, teyzesinde, halasında meme kanseri öyküsü olan kadınlar daha mı risk altındadır? Meme kanseri daha çok anne tarafından mı gelir?
“Kadın tarafı akrabalarında görülen meme kanseri kişiyi risk altına sokar. Ama baba akrabalarındaki meme kanseri kişiyi pek riske sokmaz. Kalıtsal meme kanseri meme kanserleri içerisinde yüzde 10 oranındadır. Meme kanserlerinin yüzde 90’ı ailevi olmayan türdedir. Bunun içinde pek çok risk faktörü vardır. Ama en önemlisi vücuttaki östrojendir yani kadın olmaktır. Erken adet görme ve geç menopoza girme insanın östrojene daha uzun süre maruz kalmasından dolayı bir risk faktörüdür. Günümüzde geç evlilikler ve ilk çocuğun 30 yaşından sonra edinilmesi risk faktörlerine girer. Bunların yanı sıra hiç çocuk doğurulmaması, doğurulmuş çocuğun hiç emzirilmemesi ve şişmanlık da etkili faktörlerdir. Hatta çevresel faktörler de etkilidir.”

Doç. Dr. Duygu Derin

‘‘BRCA TESTİ AZ SAYIDA AİLEDE GEN TAŞIYICILIĞINI GÖSTERİR’’

. Eşi tarafından ihanete uğrayan kadınlarda belli bir süre sonra jinekolojik bir kanser çıkma riski artıyor mu?
“Bunun bilimsel bir dayanağı yoktur. Bu nedenle bir yorumda bulunmak doğru değildir. Ama benzer durumlarda meme kanserinin ortaya çıktığı hastalarım oldu. Ancak böyle bir durum söz konusu değilken de meme kanseri olabilmektedir.”

. BRCA1 ve BRCA2 testinin yapıldığı kişilerde sonuç pozitifse memenin alınması mı gerekir?
“BRCA testi, az sayıda ailede gen taşıyıcılığının varlığını göstermektedir. Kişide bu gen tespit edilirse ömrü boyunca meme kanseri olma riski yüzde 40-80 arasında değişmektedir. Buna yumurtalık kanseri de eklenir. Kişinin 70 yaşına kadarki ömründe bu oranlarda kanser çıkma riski vardır. Bu durumda hasta ile riskleri konuşmak gerekir. Bu biraz da kişisel bir tercihtir. Kimi insan memesinden, rahminden ve yumurtalıklarından vazgeçmek istemez. Hekimler olarak bizler, kadın yumurtalığını aldırmadan önce çocuk sahibi olsun sonra alalım isteriz. Memede de, meme alındıktan sonra meme görüntüsünde estetik müdahale yapılabilmektedir. Hastanın kendi organlarından vazgeçip vazgeçmemeye ne kadar yakın olduğu çok önemlidir. Benim önerim, çocuk yapılmadıysa çocuk yapılması ve yumurtalarının alınmasıdır. Çünkü yumurtalıklar alındığında yumurtalık kanseri bu hasta grubunda yüzde 90 oranında bertaraf edilir. Meme ise, yakın takipli altı ayda bir ultrason ve senede bir mamografi olacak şekilde takip edilmelidir. Veya memenin içi boşaltılarak hasta estetik cerraha yönlendirilebilir.”

‘‘TEDAVİ, ÖNCE CERRAHİ SONRA KEMO-RADYOTERAPİDİR’’

. Meme kanseri tanısı konulmuş bir vaka için tedaviye yaklaşım nasıl olmaktadır? Kanserin cinsi, tümörün bulunduğu bölge tedaviyi nasıl etkiler? Medikal onkolojinin burada yeri nedir?
“Meme kanseri dört evreye ayrılır. Evre 1-2-3 erken evredir, dördüncü evre ise hastalığın yayıldığı son evredir. Evre dörtte genelde cerrahi düşünülmez. Kemoterapi ve yeri geldikçe de radyoterapi ile hasta uzun süre yaşatılmaya çalışılır. İlk üç evrede tümör cerrahi ile çıkarılır. Kemoterapi, radyoterapi ve hormonoterapi ile beraber uygulanır. Ne kadar erken evrede yakalanırsa o kadar güzel ömür elde edilir. Evre üçte ise cerrahiden önce kemoterapi yapılıp tümörü küçültmek ve arkasından cerrahiye vermek daha uygun görülür. Tedavi esasen önce cerrahi sonra kemo-radyoterapidir. Ama üçüncü evrede, önce kemoterapi sonra cerrahi sonra radyoterapi şeklinde bir sıralama vardır.”

. Kemoterapi tedavisinde meme kanseri ile ilgili ne tür gelişmeler var?
“Kemoterapide artık kalbe daha az dokunan ilaçlar öne çekilmeye başlandı. Tümörün karakteri analiz edilebilmektedir. Saldırgan tiplerde, bir aşı uygulanıp koruyucu tedavi yapılmaktadır. Evre dörtte de hastanın ömrünü uzatmak için bu kullanılır. Koruyucu tedavide nüks oranı yüzde 50’ye kadar azalmaktadır. Çok etkili bir tedavidir. Kemoterapinin yan etkileri fazladır. Bu yan etkileri bertaraf edecek çok sayıda yeni destekleyici ilaçlar vardır. Daha az yan etki ile kemoterapi tamamlanabilmektedir.”

. Kemoterapi önerdiğiniz bir hasta için kemoterapi kaç seans uygulanır? İki seans arasına ne kadarlık bir zaman dilimi veriyorsunuz?
“Genellikle üç hafta bir yapılır. Fakat haftada bir tedaviler de mevcuttur. Koruyucu tedavi 4-6 veya 8 kere üç haftada bir olur. Lokal ileri denilen evre üçte genellikle 8 kere kullanılır.”