Menisküs Hastalıkları ve Tedavi Seçenekleri

Şubat 23, 2021 - 18:37

Memorial Kayseri Hastanesi Ortopedi ve Travmatoloji Bölümü Başkanı Prof. Dr. Sinan Karaoğlu, ATV Avrupa kanalında yayınlanan “Esra Kazancıbaşı ile Sağlığım İçin Herşey” programına konuk oldu.

Prof. Dr. Sinan Karaoğlu, menisküs yırtılmaları tedavi seçenekleri konusunda Esra Kazancıbaşı Öztekin’in sorularını yanıtladı.

. Menisküs nedir?

“Menisküs her diz eklemi için iki tane menisküs var; iç menisküs ve dış menisküs olmak üzere toplamda dört tane menisküsümüz var.”

. Menisküs yırtılması nedir, menisküste başka ne tür hastalıklar olabilir?

“Menisküs hastalıkları menisküs yırtıklarıyla sınırlı değil. Örneğin doğuştan şekil bozuklukları var. Normalde hilal şeklinde olması gereken menisküsümüz, bozukluk durumlarında dolunay şeklinde oluyor; yani bütün kemiğin tamamını kaplıyor.

Örnek verecek olursak menisküste kistler olabilir. Bunun haricinde menisküsün bir de dejeneratif hastalıkları vardır ki bu da genelde 50 yaş sonrası görülür.

20 yaşındaki bir gençte maç sırasında oluşan travmatik yırtıklarla 55 yaşında bir hanımefendide görülen menisküs yırtıklarının çok farklı olduklarını ve tedavilerinide çok farklı olduğunu söylememiz gerekiyor.”

“YAŞLILARDA MENİSKÜS YIRTIKLARININ NEDENLERİ”

. Genellikle birçok kişi, menisküsü sporcu hastalığı olarak bilir. Peki, yaşlılarda menisküs yırtıklarının sebepleri nelerdir?

“Bir başka yanlış bilgi, sizin de bahsettiğiniz gibi menisküsün bir genç hastalığı veya bir spor yaralanması olarak bilinmesi. Hâlbuki öyle değil.

20 yaşındaki birinin maç yaparken dizi yaralanmış ve menüsküsü yırtılmış ise bu travmatik yırtıktır. Genç popülâsyonda görülen ve genellikle mekanik bulguya yol açıp ameliyatı gereken kişiler bunlardır.

50 yaş üzerinde görülen dejenerasyona bağlı yırtıkların çoğunun ameliyatsız tedavi edilmesi daha iyidir. Ben şöyle bir benzetme yapmak istiyorum; pencerelerimizim kenarında bir siyah conta vardır. Kapattığımız zaman bu conta yalıtımı sağlar. Menisküsü buna benzetmiş olursak, dejeneratif yırtıklar15 – 20 yıllık bir binadaki contanın eskimesi veya ufak ufak yarıkların, çatlakların oluşması gibi bir durum.

Ama pencereyi kapattığımız zaman hala fonksiyonunu görüyordur. Yani içeriye su geçmiyordur, soğuk geçmiyordur, ses geçmiyordur. Hala görevini yapıyordur.

Demek ki böyle bir yırtığı ameliyat ettiğimiz zaman yani o contayı küçülttüğümüz zaman aslında hastaya belki de zarar vermiş oluyoruzdur. O yüzden bu tip yırtıkları ameliyatsız yöntemlerle (egzersizle, bandaj soğutmayla ve ilaçla) tedavi etmemiz çok daha mantıklı. Çünkü ileri zamanlarda oluşacak dejenerasyonlar yani halk tabiriyle kireçlenmeleri önlemek açısından hastayı ameliyat etmemek hastanın avantajınadır.”

. Menisküs yırtıkları genel olarak ne tür problemlere yol açar?

“Bunu ikiye ayırmak lazım; gençlerde gözüken ve daha ileri yaşlarda gözüken olarak. Gençlerde gözüken genellikle travmatik oluyor ve mekanik bulgulara yol açıyor. Dizinde takılmalar, kitlenmeler ağrıyla beraber ses gelmeleri olduğu zaman eğer konservatif yöntemlerle baskılanamıyorsa, yatıştırılamıyorsa bunları ameliyat etmek lazım.

Daha ileri yaşlarda çok yürümeyle dizde şişme ve ağrıların artması menisküs yırtığı olarak nitelendirilir. Aslında bu, dejenere artrit yani halk tabiriyle kireçlenme dediğimiz hastalığın bir parçasıdır. Çünkü kireçlenme dediğimiz durum yani dizin yıpranması sadece kıkırdaklarda olmuyor. Aynı zamanda bağlarda da oluyor; menüsküslerde topyekun dizi oluşturan komponentlerde bir yıpranma, dejenerasyon söz konusu oluyor. Dolayısıyla bunları ayrı değerlendirmek lazım, bunlarda mümkün olduğu kadar ameliyattan uzak kalmak gerekir.”

. Menisküs yırtıklarında tanı yöntemleri nelerdir? Dizdeki başka hastalıklarla karıştırılabiliyor mu?

“Karıştırılabiliniyor tabi ama menisküsteki yırtıkların şeklini ayırmak çok önemli. Kireçlenmeye bağlı menisküs yırtığı olmuşsa buna, dejenere artirik yırtık diyoruz. Hasta çok uzun yürüdüğünde ağrılar oluyorsa yırtığın MR görüntüsü de çok önemli yani daha yatay yırtıklar genellikle dejenere artit yırtıklardır ve kireçlenmenin bir parçasıdır. Daha dikey yırtıkları ise travmatik yırtıklar olarak kabul etmek lazım. Tabi bunların hepsi genel, istisnalar da olabilir. Onun için önemli olan klinik bulguları öne çıkarmak; olay sadece MR değil hastayı iyice dinlemek ve hikâyesini çok iyi anlamak gerekir.”

“AMELİYAT İÇİN MEKANİK BULGU OLMASI GEREKLİ”

. Ameliyat hangi vakalar için gereklidir, ameliyatın kriterleri nelerdir?

“Ameliyat için mekanik bulgu olması lazım, mekanik bulguyu bir örnekle açıklayayım. Bir kapıyı açmaya çalışıyoruz; kapının arkasında bir sandalye unutulmuş kapı açılmıyor. Ortopedik termonolojideki kilitlenme dediğimiz şey bu; dizimizi büküyoruz açmaya çalışırken son yirmi derecede tıkanıp kalıyoruz açılmıyor. Kilitlenme dediğimiz şey genellikle kova sapı tarzındaki menüsküs yırtıklarında olur bu durumda ameliyat dışında bir seçeneğiniz yok.

Oysa sadece ağrı ve şişlik varsa ve travmadan sonra kısa bir süre geçmiş ise mutlaka bandaj, buz tatbiki kuvvetlendirmeyle çalışılarak yatışmasını beklemek lazım; belki de hiç ameliyata gerek kalmayacaktır.”

. Menisküs cerrahisinde ne gibi teknikler uygulanıyor?

“Çok kısaca tarihçesinden bahsedecek olursak eskiden bunlar hep açık cerrahiyle yapılıyordu. Yani artrotomi dediğimiz yöntemle eklemi tamamen açıp küçük bir yırtık da olsa menüsküsün tamamını alıyorduk.

Artroskopik cerrahi mümkün hale geldikten sonra, yarım cm en fazla bir cm küçük iki tane delikten aletler giriyor. Aletlerden bir tanesi kamera ki o bizim gözümüz gibi oluyor, bir tanesi de enstürman deliği porteli, o da bizim elimiz oluyor. Bu yöntemle kısmi menisküs tıraşlamaları yapılabiliniyor. Buda iyileşme sürecini çok hızlandırıyor. Bu hem kozmetik acıdan hem hızlı iyileşmesi açısından çok önemlidir.

Artroskopik cerrahi yapacağımız zaman; menüsküsün yırtık kısmını tıraşlayıp alıp çıkaracak mıyız yani menisküsü küçültecek miyiz yoksa, menisküsü dikip tamir edecek ve orijinalitesini koruyacak mıyız? Eğer mümkünse bütün şartları da zorlayarak mutlaka tamir yoluna gitmek lazım tekrar söylemek hatırlatmak gerekirse menisküsümüz bir conta bir amortisör çok önemli koruyucu görevleri var.

İleride oluşabilecek kireçlenmeleri, aşınmaları önleme açısından menüsküsün her milimetre karesini korumaya çalışmamız gerekir.

Peki, o zaman menisküsü hiç almamak diye bir şey söz konusu mu? Hayır, bazen de mecbur kalıyorsunuz ama mümkünse tamir edilmesi daha iyidir.”

“MENİSKÜS AMELİYATINDAN SONRA KORUYUCU ÖZELLİĞİ AZALIYOR”

. Menisküs ameliyatla alındığında, vücuttaki koruyucu işlevi tamamen mi kayboluyor?

“Koruyucu özelliği azalıyor, onun yerini bir şey almıyor pratik olarak ama kısmen de olsa onu destekleyebilmek açısından ameliyat sonrası kuvvetlendirici egzersizler çok önemli. Yani kasları kuvvetlendirerek refleks geliştirici eğitimlerle dizi koruyabilirsiniz. Menisküsün eksikliğini kısmen de olsa telefi edebilirsiniz ama kesinlikle yerini tutmayacaktır.”

. Menisküs yırtığı, ameliyat sonrasında tekrar eder mi?

“Eğer dikmişseniz tekrardan aynı yerden yırtılabilir ama tıraşlamış ve o yırtık kısmı çıkarmış iseniz olmayan bir şey tekrar olmaz. Bu biraz da şuna benziyor; diş doktoruna gittik bizim sağ azı dişimizi mecburen çekti, biz de doktora, ‘doktor bey bizim çürüğümüz tekrar eder mi’ diye soruyoruz. 31 dişimiz daha var, demek ki diğer dişlerimiz çürüyebilir. Menisküsün de kalan kısımlarında yeni yırtıklar oluşabilir.”

“İleri yaşlarda görülen dejenerayona örneğin kireçlenmeye bağlı olarak ortaya çıkan menisküslerde ameliyat dışı tedavi seçenekleri nelerdir?

“Burada çok önemli iki tane silahımız var. Mutlaka dizin üzerindeki yükü azaltmamız lazım bunu iki şekilde yapabiliriz. Birincisi daha az ayakta kalmakla daha az yüklenmiş oluyoruz. İkincisi, vücut ağırlığımızı azaltmakla yani kilo vermekle vücudumuzun yükünü azaltmalıyız.

Ayrıca egzersizlerle diz çevresindeki kastları kuvvetlendirdiğimiz zaman menisküsün o bölgesine binen yükler azalacaktır. O yüzden egzersizler çok önemli ama bazen egzersiz yap diyince yanlış anlaşılıyor. Yapılacak egzersizler; futbol oynamak, koşmak, dağ, tepe dolaşmak değil… Bizim hazırladığımız hastaya uygun egzersiz programıyla kasların kuvvetlendirmesi sağlanmalıdır.”

“ BİLİÇSİZ YAPILAN SPOR MENİSKÜS HASTALIĞINI TETİKLEYEBİLİR.”

. Spor yapan kişilerde menisküs yırtığının oluşmaması için nelere dikkat edilmelidir?

“Yırtık ihtimalini azaltmak için kasların kuvvetli olması lazım, özellikle vurulma tarzındaki yaralanmaları önlemek açısından dizin sağlam olması, kasların sıkı olması çok önemlidir. Onun için düzenli olarak germe egzersizlerini yapacağız.”

. İster amatör, ister profesyonel sporla uğraşan bir kişi, menisküs yırtığı nedeniyle ameliyat olursa ne kadar süre spordan uzak kalması gerekir?

Aslında değişken ama ortalamasını söyleyeyim; bir menüsküs cerrahisi kapalı yöntemle yapılmışsa ve kıkırdak yaralanması, çapraz bağ gibi başka bir sorun yoksa, yaklaşık 3 – 4 hafta içinde iyi bir rehabilitasyonla tekrar eski seviyesine çıkabilecek duruma gelir. Ancak değişik faktörler olabilir; mesela tamir yaptıysanız bu mümkün değil o zaman en az 4 aydan bahsetmek lazım çünkü iyileşmeyi garanti altına almak için o dokuyu korumanız gereklidir. Ama sadece tıraşlama yaptıysanız 3-4 hafta içerisinde geri dönebilir.”

. Dizle ilgili başka hangi hastalıklar var?

“Menisküs yırtıklarıyla birlikte en sık ön çapraz bağ yaralanmalarını görüyoruz. Ayrıca kıkırdak lezyonları da kıkırdak problemleriyle birlikte olabilir. Çapraz bağ ameliyatı yaptığınız zaman 6 ay, bir kıkırdak cerrahisi yaptığınız zaman yine 4 ila 6 ay gibi sürelerde spordan uzak kalınıyor. Ayrıca ilerde oluşabilecek dejenerasyonları başka problemleri de oran olarak artıracaktır.”

. Dizdeki sağlıkla ilgili problemlerin belirtileri nelerdir?

“ Bir hastanın merdiven inerken, çıkarken ya da çömelip kalkarken ağrısı ön plandaysa diz kapağıyla ilgili bir sorun var demektir. Bunların da yüzde 70 ila 80’i sadece konservatif tedavilerle iyileştirebilir. Hasta yürürken ağrısı oluyorsa, takılma – kilitlenme belirtileri veriyorsa menüsküs olabilir. Bir boşalma hissi dizinde bir boşluk hissi var. Dizde kayma ve güvensizlik hissi oluyorsa genellikle ya patella çıkıklarına bağlı ya da ön çapraz bağ yırtıklarına bağlı sorun yaşanıyordur.”

. Menisküs rahatsızlığı olan ya da dizle ilgili problemi olan hastalara neler önerirsiniz?

“Diz sağlığı açısından veya kas iskelet sistemi sağlığı açısından mutlaka düzenli olarak spor yapılması gerekli.”