Mitral Kapak Hastalıkları Nedir, Neden Ortaya Çıkar?

Mitral kapak nedir? Kalpte nasıl bir görevi vardır? Mitral kapak hastalıkları neden ortaya çıkar? Bu hastalıklar önlenebilir mi? Erken teşhis için hangi tetkikler kullanılır? Cerrahi tedavi ne zaman gerekir? Mitral kapak yetmezliğinde kapak tamirinin hastaya avantajı nedir? Kalp Damar Cerrahisi Uzmanı Prof. Dr. Barış Çaynak mitral kapak hastalıklarını anlattı.

MİTRAL KAPAĞIN KALPTEKİ GÖREVİ NEDİR?

. Mitral kapak nedir? Kalpte nasıl bir görevi vardır?

‘‘Kalbin çalışma prensibinde, vücuttaki kan kalbe girer. Ancak kalbe gelen kanı önce kalbin sağ tarafına akciğerlere gönderir. Kan akciğerlerde oksijenlendikten sonra tekrar kalbe geri gelir. Ama geldiğinde kalbin sol kısmına gelir ve bu sol kısmı da kasılarak bütün vücuda kanı gönderir. Mitral kapak kalbin sol kısmındadır. Mitral kapak, akciğerlere geri kanın kaçmaması için kapanır. İşte mitral kapak hastalıkları da tam burada ortaya çıkar. Mitral kapağın iki tür hastalığı vardır. Mitral kapak daralabilir (kireçlenebilir) veya kapanma mekanizması bozulur ve kaçırabilir. İkisinin de kalpte yarattığı sorunlar ve şikayetler farklıdır. Tedavileri de farklıdır. Mitral kapağın kalp kasıldığında kapanması kalbin içerisindeki ipliksi yapılarla bağlı olduğu içindir. Eğer o ipliksi yapılardan birkaçı koparsa kapak tam kapanamaz ve geriye akciğerlere doğru kan kaçağı olmaya başlar. Bu durumda akciğerlerde gereğinden fazla kan birikimi (akciğer tansiyonu) olur. Hastada nefes darlığı, çabuk yorulma, sık akciğer enfeksiyonları gibi şikayetlere yol açar. Kapak darlığı ise başka bir mekanizmadır. Eğer o kapak yaprakçıkları tam açılamıyorsa (yaşla beraber özellikle geçirilmiş hastalıklara bağlı olarak kireçlenmişse) bu sefer akciğerlerden gelen kan kalbin içerisine dolamaz ve akciğerlerde birikir. Bu da çabuk yorulma, sık akciğer enfeksiyonu, basit bir akciğer enfeksiyonun zatürreye dönecek kadar ilerlemesi gibi benzer şikayetlerle ortaya çıkar.’’

MİTRAK KAPAK HASTALIKLARININ RİSK FAKTÖRLERİ

. Mitral kapak hastalıkları neden ortaya çıkar? Risk faktörleri var mıdır?

‘‘Özellikle kapak darlığının ciddi bir risk faktörü vardır. Çocuk yaşlarda üst solunum yolu hastalığı geçirilmiş, ikinci olarak da eklem romatizması geliştiyse buna akut romatizmal ateş denir. Bunlar özellikle 10-20 yaş arasında olur. Dirsek, diz gibi büyük eklemleri tutan çok ciddi ağrılı bu eklem romatizmasının tedavisi her ay penisilin iğnesi olmak ve kan sulandırıcı ilaç kullanmaktır. Bu tedavi yeterli olmazsa 30’lu yaşlarda kalbe sirayet eder ve kalp kapağında kireçlenmeye yol açar. Toplumumuzda iyi tedavi edilmemiş solunum yolu hastalığından sonra eklem romatizması, iyi tedavi edilmemiş eklem romatizmasından sonra da kalp kapak darlığı sık görülmektedir. Onun dışında özellikle kapak kaçağı gibi hastalıklar ise birkaç sebepten olur. Kapağı yapısal olarak kalbe bağlayan ipliksi yapılar kopabiliyor. Bazen buna sebep de bulunamaz. Bazen geçirilmiş bir kalp krizine bağlı olarak o yapılar bozulduğu için kapak yetmezliği oluşabilir. Ya da 80 ve daha üzeri yaşlarda bu kapakta bozulmaya bağlı kapak kaçakları veya kapakta kireçlenmeye bağlı kapak darlıkları görülebilir.’’

ÖNLENEBİLİR Mİ?

. Mitral kapak hastalıklarını önlemek mümkün müdür?

‘‘En önlenebilir kısmı eklem romatizmasıdır. O yüzden ağır atlatılmış bir solunum yolu enfeksiyonu mutlaka iyi tedavi edilmelidir. İyi tedavi edilmedi ve eklemlere vurduysa ilerde kalp hastalığı olmaması için sık bir pediatrik kontrolde olmak çok önemlidir. Kalp krizi geçiren hastalarda mutlaka bir kalp ultrasonuyla kapağın durumu değerlendirilmelidir. Zaten yaşla beraber rutin kalp kontrolü yapmak gerekir. O kontrollerin içerisinde de mutlaka belli bir noktada kalp ultrasonu (ekokardiyografi) yapılıyor ve erken teşhisle bu hastalıklar başarılı bir şekilde tedavi edilebiliyor.’’

ERKEN TEŞHİS İÇİN HANGİ TETKİKLER KULLANILIYOR?

. Erken teşhis için hangi tetkikler kullanılıyor?

‘‘Kapak bozukluklarının tanısı kalp ultrasonu ile konulur. Ameliyat kararı ve takipte de kalp ultrasonu kullanılan tek araçtır. Kapak ameliyatları 3 evreye ayrılır. Birincisi takip dönemidir. Kapakta darlık veya orta derecede bir kaçak varsa bunu takipte birçok parametreye bakılır. O yüzden kalp ultrasonu bu konuda iyi eğitim görmüş ve sadece bunu yapan çok iyi bir kardiyolog tarafından yapılmalıdır. Ameliyata, mutlaka çok tecrübeli bir kardiyolog birlikte ekosu esnasında çok detaylı ölçümler yaparak karar veriyoruz. İleri derecede kapak kaçağı diye gelen bir rapor hiçbir şey ifade etmiyor. Bizim kalp çaplarını, akciğer basıncını, kalbin elektrosunu görmemiz gerekiyor. Çoğu zaman bu hasta grubu akciğer hastalıklarıyla karışıyor. Nefes darlığı ve çabuk yorulma olduğunda akla ilk başta akciğer geliyor. Tecrübeli bir akciğer doktorunun mutlaka kalbi de dinleyip sorun varsa hastayı bir kardiyoloğa yönlendirerek bir ultrason yapılsın dediği noktada biz tanımızı koymuş oluyoruz.’’

CERRAHİ TEDAVİ HANGİ DURUMLARDA GEREKİYOR?

. Hangi durumlarda mutlaka cerrahi tedavi gerekir?

‘‘Kapak darlığında, kireçlenmiş kapak çıkartılıp yerine protez kapak dikilir. Kapak yetmezliğinde ise en ideal cerrahi kapağı tamir etmektir. Takip dönemi de çok önemlidir. İlerleyen bir kapak yetmezliği varsa, kalp çapları büyümüş, kalbin kasılma fonksiyonları bozulmuşsa şikayetler olmaya başlar. Kapak yetmezlikleri veya darlıkları kalbi çok büyüten hastalıklardır. Kalp büyümesine bağlı ritim bozuklukları oluşur. Kimi zaman bu ritim bozukluklarına bağlı kalbin içerisinde pıhtı oluşur. Bu pıhtı beyne atabilir ve hasta inme gibi bir durumla gelir. Bunların hepsi değerlendirildikten sonra ameliyat planlaması yapılır. Ama bunu yaparken de hastaya takip döneminin bitip artık ameliyat döneminin geldiğini söylediğimizde ne kadar erken ameliyatı yaparsak o kadar başarılı oluyoruz.  Çünkü gecikmiş kapak hastalıklarında kimi zaman akciğer basınçları geri dönüşümsüz olarak yükseliyor. Akciğer damarı bozulduğu için kapak düzeltilse de nefes darlığı gibi şikayetler kalıcı olabiliyor. Kimi zaman kalbin kasılma fonksiyonları ileri derecede bozuluyorsa ameliyat çok riskli olabiliyor. O noktalara gelmeden erken teşhisle doğru bir cerrahinin yapılması çok önem taşıyor.’’

. Mitral kapak ameliyatı sırasında kalpteki başka sorunlara da müdahale edilir mi?

‘‘Mitral kapak ameliyatı sırasında kalpteki başka sorunlara da müdahale edilebilir. Çünkü ilerleyen mitral kapak hastalığı çoğu zaman kalbin sağ tarafındaki kapağı da bozar; o kapakta da bir kaçak oluşur. Ameliyat esnasında mitrale müdahale edilirken sağdaki kapağı da tamir etmek gerekiyor. Çoğu mitral kapak hastalığı kalpteki ritim bozukluklarına da yol açıyor. Ameliyat sırasında o ritim bozukluğunda kalbin ileti sistemini düzeltmek üzere bir işlem yapmak için hepsinin kombine olması gerekebiliyor.’’

. Tedavi edilmeyen mitral kapak yetersizliği yaşamı tehdit eder mi?

‘‘İlerleyen kapak yetmezliği kalbin kasılma fonksiyonlarını bozar ve kalp yetmezliğine yol açar. Kalp yetmezliğinde ise kalbin kasılması bozulur ve akciğerlerde biriken kan daha fazla olduğu için akciğer tansiyonuna neden olur. Bu noktadaki hastalara hem kalp hem de akciğer nakli gerekebilir. Çünkü sadece kalbi değiştiğinizde akciğerler buna çözüm bulamıyor.’’

KAPAK TAMİRİNİN HASTAYA SAĞLADIĞI AVANTAJLAR

. Mitral kapak yetmezliğinde kapak tamirinin hastaya avantajı nedir?

‘‘Kapak darlığı (kireçlenmesi) olduğunda mecburen kapak değiştirilir ama kapak yetmezliğinde kapağı tamir etmek kalp cerrahisinin en önemli ve en başarılı olduğu ameliyatlarından biridir. Çok tecrübeli bir kalp cerrahı yaparsa ameliyat başarılı olur. Kapak yetmezliğinin tamirinde protez kapak kullanılmadığı için hasta ömür boyu kan sulandırıcı ilaç kullanmaz. Bu en büyük avantajıdır. İkincisi de kalp yapıları tamir edilirken hastaya ait dokular tuttulduğu için özellikle genç yaşlardaki kapak yetmezliklerinde kalbin kasılma fonksiyonlarını çok iyi koruyan uzun ömürlü bir cerrahidir.’’

. Mitral kapak ameliyatından hasta nelere dikkat etmelidir?

‘‘Kapak değişimi olan bir hasta kan sulandırıcı ilacını mutlaka muntazam kullanmalıdır. Belli aralıklarla yapılan ultrason ve ekokardiyografi kontrollerini aksatmamalıdır. Antibiyotik kullanmasını gerektiren durumlarda mutlaka doktor kontrolünde olmalı ve hayatına doktorunun kontrolünde devam etmelidir.’’

AMELİYAT KAPALI YÖNTEMLE YAPILABİLİR Mİ?

. Mitral kapak ameliyatları kapalı yöntemle yapılabilir mi?

‘‘Bütün mitral kapak ameliyatları kapalı yöntemler yapılabilir. Kapak değişimi, kapak tamirleri, kalp deliği ve kalp tümörü ameliyatları kapalı yöntemle yapılıyor. Sağ kaburgalar arasından, dört santimlik bir yerden girilerek kapağı değiştirmek, iki kapağı tamir etmek, kalp deliğini kapatmak mümkündür. Göğüs kemiği hiç açılmadığı için ameliyatın iyileşme süreci çok hızlı olur. Hasta bir gün yoğun bakımda kalır ama dördüncü beşinci gün evine çıkacak durumdadır. Arabasını kullanabilir, sportif faaliyetlerine devam edebilir. Kadınlarda özellikle avantajdır. Çünkü mitral kapak hastalıkları özellikle otuzlu kırklı yaşlardaki kadın hasta grubunda daha sık görülür. Buradaki bütün kesiler göğüs dokusu altında kaldığı için tamamen kozmetik cerrahi olur; görünür yerde bir iz kalmaz. Kan sulandırıcı ilaç da kullanılmadığı için özellikle çocuk doğurma yaşında olan veya tekrar hamile kalmak isteyen kadınlar için kapağın kapalı yöntemle tamir edilmesi çok önemlidir.’’